پالان دوزی و خورجین بافی، هنر دیرپای خطه شمال رو به فراموشی رفته است # نوشهر، خبرگزاری جمهوری اسلامی 19/08/86 داخلی.فرهنگی. صنایع دستی. پالان دوزی. "پالان دوزی و خورجین بافی" ازجمله هنرهای دستی و دیرپای اهالی خطه شمال بویژه غرب مازندران بوده که اکنون از رونق افتاده است. سالهاست که دیگر کسی سراغی از دستان هنرپرداز و پینه بسته پیر پالان دوز را نمی گیرد و بانوی خورجین باف نیز با هنرش بیگانه شده است. این هنرمندان به یاد می آورند روزگارانی که هنوز دودی و ماشینی در کار نبود، افراد بسیاری از ارباب و رعیت برای زین چارپایان و اشترانشان نیازمند این صنعتگران بی نام و نشان و هنر والایشان بودند. فرایند ماشینی شدن بیش از همه به او لطمه زد و موجب شد تا هنرش نیز از خاطره ها بیرون رود، امروز دیگر کسی مشهدی"یوسف" پالان دوز کجوری را نمی شناسد و هنرش را به یاد نمی آورد. فرایند صنعتی شدن موجب شد تا خودروهای جاندار "یونجه سوز" دیروز که نامهای "ککی، پاپلی، عش و رخش" را داشته جای خود را به انواع اتومبیل های رنگارنک نظیر پرشیا، سورن، بنز و غیره دهند. کسی چه می داند شاید روزگاری فرارسد که برای جلوگیری از آلودگی هوا و محیط زیست و کاهش ترافیک جاده های منطقه دوباره محتاج چارپایان یونجه سوز شویم و دوباره برای زین اسبان و قاطران به هنر دستی پالان دوزان و خورجین بافان چون مشهدی یوسف نیازمند شویم. به باور کارشناسان اگرچه برخی هنرهای دستی در زمان کنونی کاربرد چندانی ندارد ولی برای حفظ این یادمانها که ریشه درسنتهای اصیل دارد باید چاره ای اندیشیده و نمونه هایی از این آثار دستی را در موزه های مربوط نگهداری کرد.
اکنون هنر پالان دوزی در برخی روستاهای غرب مازندران ازجمله منطقه کجور نوشهر رواج دارد. اسبان و قاطران و گاوان هنوز در شماری زیادی از روستاهای ایران به ویژه در غرب مازندران نقش اساسی خود را در اقتصاد روستایی ایفا می کنند. مشهدی "یوسف خزایی" پیرمردی از بخش کجور نوشهر که بیش از 50 سال از عمر 65 ساله اش را در رشته پالان دوزی فعالیت داشته در حالی که مصرع "گهی زین به پشت و گهی پشت به زین" را زیر لب زمزمه می کرد از کم توجهی نسبت به هنرش در سالهای اخیر گله کرد. وی در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی افزود: برای بافت پالان از نخ، گونی و کاه استفاده می شود و جوال، قیچی، شاخ ازجمله ابزار مورد نیاز این رشته هنری است. وی اظهار داشت: در گذشته شمار زیادی در این رشته فعالیت داشتند که اکنون یا دست از فعالیت کشیدند و یا فوت کردند. این هنرمند خاطرنشان کرد: برای ساخت پالان ابتداء تیرهای دو طرف بافته، بعد تخت و سپس پشتی ساخته و به یکدیگر وصل می شود. به گقته خزایی، اکنون به صورت موردی در این رشته فعالیت دارم این در حالی است که در گذشته این رشته از مهمترین منابع درآمدی خانوارهای روستایی بوده است. این هنرمند یادآور شد: همانگونه که اکنون مدل انواع خودرو در قیمت آن موثر است در گذشته نوع پالان در قیمت چارپایان باربر نظیر اسب و قاطر تاثیر زیادی داشته است. وی قیمت کنونی پالان را دربازارهای داخلی بین 300 هزار تا یک میلیون ریال ذکر و اضافه کرد: برخی پالانها که به کشورهای خارج صادر می شود، قیمت بیشتری دارد. "زینب موسوی" بانوی خورجین باف از منطقه کلاردشت چالوس به ایرنا گفت: صنعت دستی خورجین بافی که به آن لبافی نیز گفته می شود از دیرباز در این منطقه رواج داشت و امروز به صورت موردی رواج دارد. وی یادآور شد: خورجین در گذشته وسیله ای برای حمل بار با چارپایان بوده اما اکنون تولیدات این هنر دستی برای حمل بار با وسیله نقلیه بویژه موتور سیکلت است. به گفته او برای بافت خورجین از دارهای عمودی استفاده می شود و نخ را در وسط دو تیر چوبی که با میخ به زمین محکم شده است، می بندند. این بانوی خورجین باف خاطرنشان کرد: صنایع دستی تجسمی زنده از فرهنک و تمدن هر سرزمین است که باید برای کاربردی شدن آن حمایت و برنامه ریزی شود. یک کارشناس صنایع دستی نوشهر گفت: باید به هنرهای دستی بومی که ریشه در فرهنک منطقه دارد توجه ویژه ای شود. "علی خزایی" به ایرنا افزود: هنرهایی نظیر خورجین بافی که اکنون فراموش شده اند، زمانی جزو صنایع درآمدزای منطقه به شمار می آمدند. وی اظهار داشت: خورجین بافی و پالان دوزی نشان دهنده ویژگیهای هنری و سنتی منطقه است که باید به نسلهای آینده معرفی شوند. وی خاطرنشان کرد: صنایع دستی قدیمی همانند گنجی نهفته و یادگار ارزشمند از دیدگاه هویت ملی است که نقش زیادی در درآمد خانوار دارد. به گفته این کارشناس، سازمان صنایع دستی برای آموزش صنعتگران باید برنامه ریزی کند. شهرستانهای نوشهر و چالوس در غرب مازندران بیش از شش هزار صنعتگر صنایع دستی دارد.ک/4 7516/621/690
تاریخ انتشار: ۱۹ آبان ۱۳۸۶ - ۰۰:۰۱