نگاهی به ریشه ها و آیینهای عید نوروز # کرمانشاه ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 28/12/84 داخلی.اجتماعی.عیدنوروز. با نگاهی گذرا به مراسم عید نوروز می توانیم آیینهای مربوط به آن را پیش چشم بیاوریم، آیینهایی که از گذشته دور تا امروز با کمترین تغییر و تبدیل همراه ما بوده اند. ما هر سال چند هفته مانده به عید در تکاپوی تهیه مقدمات آن هستیم و با خانه تکانی ، سبزه سبز کردن و خرید لباس نو خود را آماده تحول و آغاز سال نو می کنیم. آتش افروزی چهارشنبه سوری ، رفتن بر سر مزار درگذشتگان، انداختن سفره هفت سین ، دید و بازدید اقوام و دوستان و سیزده به در از جمله آیین هایی است که از هزاران سال پیش در ایام نوروز برگزار می شود. اما آیا این همه رسم و رسوم که هر سال تکرار می شود بی معناست ؟ شک نباید کرد که هیچ عمل فراگیر و مکرری وجود ندارد که هزاران سال دوام بیاورد و حوادث بزرک و بنیان کنی را پشت سر بگذارد مگر اینکه اصیل، معنی دار و قابل توجیه دینی و مقدس باشد. در کتاب جشن های ایران باستان درباره ریشه های اساطیری عید نوروز آمده است : نوروز جشنی ملی و مربوط به اقوام بومی ساکن در "نجد" ایران است که قبل از مهاجرت اقوام آریایی به این دیار در آن می زیسته اند. "حسین محمدی" نویسنده این کتاب در ادامه آورده است: بنا بر اساطیر زرتشتیان خداوند آفرینش را در سیصد و شصت و پنجمین روز سال به پایان رسانید، پس از نظر مذهبی پایان آفرینش خدا روز نوروز است. بیشتر نویسندگان ایرانی و عرب و شاعران از جمله فردوسی بنیاد این عید را به جمشید، پادشاه پیشدادی نسبت می دهند. در کتاب جشنهای ایران باستان درباره وقایع روز نوروز آمده است: روزی که کشتی نوح (ع) از طوفان بلا جست و بر کوه طور قرار گرفت مصادف با نوروز بود. همچنین از امام صادق (ع) نقل شده که خلقت عالم در چنین روزی انجام پذیرفته است ، همچنین حضرت ابراهیم (ع) در این روز علیه بتها قیام کرده است. در بحارالانوار نیز اشاره شده که بعثت پیامبر اسلام (ص )، خلافت علی (ع)، در این روز بوده و ظهور حضرت قائم (عج ) نیز مصادف با این روز خواهد بود. درباره ریشه نوروز در ایران باستان نیز ولادت زرتشت و همچنین کیومرث ، نخستین پادشاه ایران و غلبه کاوه آهنگر بر ضحاک را مصادف با این روز دانسته اند. در این کتاب درباره آداب عید نوروز آمده است: یکی از آداب عید نوروز چیدن سفره هفت سین است. در سفره هفت سین علاوه بر سبزه ، سرکه ، سماق ، سنجد ، سیر، سمنو و سکه که مظهر هفت سین است ، آینه وشمعدان با شمعهای فروزان ، کتاب آسمانی ، نان و گل نیز به عنوان تقدس به کار می رود. گروهی معتقدند هفت سین در گذشته هفت چین بوده است، دسته ای دیگر معتقدند قبل از اسلام به جای هفت سین هفت شین می گذاشتند ( مثل شمع ، شیرینی ، شراب ، شیر ، شربت ، شکر ) که چون اسلام شراب را منع کرده تبدیل به هفت سین شده است. یکی دیگر از تشریفات عید نوروز سبزه سبزکردن است که از گذشته های دور تا امروز برگزار می شود. به این ترتیب که چند روز قبل از نوروز در ظروفی همچون بشقاب یا کوزه ، گندم ، جو ، عدس یا حبوبات دیگر را سبز می کنند و در روز سیزدهم آن را در آب روان رها می کنند. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه نوشته است : در زمان جمشید خشکسالی بزرگی بروز کرد که بنا بر اعتقادات آن زمان به اهریمن نسبت داده شد و جمشید با غلبه بر اهریمن توانست خشکسالی را برطرف کند ، پس مردم این روز را نوروز خواندند و هرکس به یمن و مبارکی در تشتی جو کاشت واین رسم به وجود آمد. یکی دیگر از آداب نوروز آمدن پیام آور نوروز یا همان حاجی فیروز است .
در این کتاب دراین باره آمده است : حاجی فیروز از نشاط انگیزترین پیام آوران نوروز است که در گذشته با خواندن اشعار زیبا و معروف خود مانند "ابراب خودم سامبولی ولیکم ، ابراب خودم بزبز قندی ،ابراب خودم چرا نمی خندی و یا حاجی فیرزوه سالی یه روزه" نشاط و خنده رابرای مردم به ارمغان می آورد. حاجی فیروز با لباس قرمز ، کلاه قالبی کله قندی با دایره زنگی و صورت سیاه کرده نمادی از دور شدن زمستان و آمدن بهار است البته امروز دیگر این پیام آوران نوروز کمتر در کوچه ها و خیابانها ظاهر می شوند و این آیین رو به فراموشی می رود. سیزده به در نیز که آخرین روز از تعطیلات نوروز است یکی از بهترین روزهای آن است . مردم پس از انجام 12 روز برگزاری جشن سال نو این روز را در دل طبیعت می گذرانند. مردم در این روز سبزه های سبز شده را به آب روان می سپارند ، جوانان دم بخت سبزه گره می زنند و بساط بازیهای دسته جمعی پهن است. عید نوروز هر سال با آیین های زیبایش با شکوه خاصی در تمام سرزمین پهناورمان ایران و هرجای دنیا که فرهنک ایرانی دارند برگزار می شود. ن ـ ا/569/566
تاریخ انتشار: ۲۸ اسفند ۱۳۸۴ - ۰۰:۰۱