منطقه 12، زادگاه روستای تهران در منابع قرون 6 و 7 هجری و مركز شكل‌گیری شهر تهران بوده است.6 محله قدیمی تهران یعنی عودلاجان، سنگلج، چاله میدان، دولت، بازار و ارگ در منطقه 12 با ویژگی‌های معماری و شهری خود هنوز گذشته را در خود به نمایش می‌گذارند. بافت و محورهای تاریخی و فرهنگی بی‌مانندی همچون گذر امامزاده یحیی، گذر پامنار، گذر میرزا محمد وزیر، ناصرخسرو، میدان توپخانه و ... كه تعداد آنها موارد بسیاری را دربر می‌گیرد. یكی از عناصر اصلی بافت تاریخی و صحنه بسیاری از رخدادهای تاریخ ساز و پیوند دهنده فضاهای فرهنگی و تاریخی آن است كه هویت اجتماعی و فرهنگی شهر را در طول تاریخ به نمایش می‌گذارد.
منطقه 12 شهر تهران پر جاذیه‌ترین منطقه شهری تهران است كه مجموعه‌ای از آثار و بناهای تاریخی، فرهنگی و تجاری را در خود جای داده است.
این منطقه دارای جاذبه های متنوع توریستی-فرهنگی از قبیل كاخ‌ها، موزه‌ها و خانه‌های قدیمی، آب انبارها، امام زاده، مسجد و مدرسه قدیمی و كلیسا است، وجود بازار تهران به عنوان ركن اصلی اقتصاد كشور، باعث تمركز بسیاری از فعالیت‌ها به ویژه فعالیت‌های تجاری شده است كه خود از دیگر نقاط قوت منطقه به شمار می‌آید.
وجود چند پارك شهری بزرگ از جمله پارك شهر و پارك های جدید در شمال محور شوش بر اهمیت این منطقه می‌افزاید.
این منطقه شامل خانه‌های قدیمی، آثار و بناهای تاریخی است، بر اساس آمار‌ها بیش از 50درصد واحدهای مسكونی منطقه بیش از 30 سال عمر دارند، 28 درصد ساختمان‌های مسكونی منطقه كم دوام و با خشت و گل و یا بلوك سیمانی و چوب ساخته شده‌اند.
33 درصد این خانه‌ها با آجر و آهن یا سنگ و آهن بنا شده و فقط 34 درصد اسكلت فلزی یا بتنی دارند.
پهنه وسیعی از منطقه همچون بافت‌های مسكونی 'صاحب جمع'، 'خیام جنوبی'،
'بخش‌هایی از 17 شهریور'، 'بخشی از سنگلج' و 'امامزاده یحیی' با فرسودگی مفرط رو‌به روست.
نخستین ساختمان‌های بلند تهران مانند ساختمان پلاسكو در این منطقه احداث شده و مجموعه حكومتی و اداری مانند مجلس شورای اسلامی، شهرداری، سفارتخانه‌ها، كتابخانه ملی قدیم، موزه باغ ملی، كاخ گلستان، شمس العماره و قدیمی‌ترین بیمارستان‌های تهران مانند سینا و امیراعلم و رازی در منطقه 12 واقع شده‌اند.
در حال حاضر مدیریت بافت تاریخی منطقه، حدود 1000 اثر كه به لحاظ معماری و تاریخی در قالب ارزشیابی خاصی درجه‌بندی شده‌اند شناسایی نموده كه با هدف تهیه شناسنامه كامل برای هر یك از بناهای ارزشمند، 110 بنا را مورد شناسایی اولیه قرار داده و بنا بر اولویت‌بندی برای 37 بنا شناسنامه كامل تهیه نموده است.
640 اثر و بنا در این منطقه ارزش‌گذاری شده، وجود 18 موزه از جمله مهمترین موزه‌های تهران و كشور مانند موزه ملی ایران باستان، آبگینه، كاخ موزه گلستان و ... آثار ارزشمندی مانند سردر باغ ملی، مدرسه دارالفنون، باغ شمس العماره، عمارت مسعودیه در این منطقه قرار دارند.
همچنین بقاع متبركه مانند امامزاده زید، امامزاده سید اسماعیل و كلیساهای تادئوس و سورگئورك و... مدارس علمیه عالی شهید مطهری، خان مروی و مساجد امام، ارگ، جامع میهمان شهروندان این منطقه است.
وجود شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی مشهور همچون 'قوام السلطنته'،'شهید آیت الله سیدحسن مدرس'،'شهید مصطفی چمران'، 'جلال آل احمد'، 'پروین اعتصامی' كه محل سكونت و فعالیتشان در این منطقه بوده بر اهمیت این منطقه افزوده است.
در این محدوده ارزشمند بیش از 176 اثر تاریخی به ثبت رسیده و بیش از این میزان آثار دارای ارزش تاریخی و فرهنگی در شرف ثبت وجود دارد.
منطقه 12 پایتخت قاجاریه شاهد حوادث سیاسی و اجتماعی مهمی نظیر بر تخت نشستن آغامحمدخان و آغاز حكومت قاجار و انقلاب مشروطه، كودتای 1299 ه.ش و... بوده است.
در سال‌های اخیر توریسم به یكی از پر درآمدترین فعالیت‌های اقتصادی تبدل شده است و شهرها به عنوان دروازه‌های ورودی گردشگری، توجه خاص گردشگران را به خود اختصاص داده اند.
منطقه 12، به علت دارا بودن مهمترین مراكز گردشگری پایتخت ایران به عنوان یكی از مقاصد گردشگر پذیر شهر تهران در طی سال‌های اخیر اهمیت بسیاری یافته است.
این منطقه با توجه مسوولین می‌تواند به عنوان قطب برتر گردشگری تهران معرفی و ظرفیت‌های قابل استفاده برای گردشگری در این منطقه از قوه به فعل تبدیل شود.
ایجاد مسیرها و محورهای ویژه گردشگری در مركز تاریخی شهر تهران می‌تواند سبب افزایش جذابیت و مطلوبیت این مراكز برای توسعه گردشگری گردد.
طراحی مسیرهای پیاده گردشگری با هدف حفاظت از بافت و رونق بخشیدن به صنعت گردشگری یكی از مهمترین اقدامات پیشنهادی برای باز زنده‌سازی این بافت‌ها به شمار می‌رود.
تهرام/7245/1275
تاریخ انتشار: ۲۰ تیر ۱۳۹۱ - ۱۱:۴۲
استان تهران- منطقه 12 تهران، هسته مركزي تهران قديم و نقطه تولد آن است و با وجود جادبه‌هاي متعدد تاريخي، فرهنگي و اجتماعي مي‌توان اين منطقه را به عنوان قطب گردشگري پايتخت محسوب كرد.