مانگروها گیاهان منحصر به فردی هستند كه قادرند در آب شور زندگی كنند. آنها به صورت درخت درختچه و بوته اند كه گاه ارتفاع آنها از نیم متر هم تجاوز نمی كند و در نواحی جزر و مدی سواحل دریاها یا حاشیه مصب ها دیده می شوند.
پراكنش این جنگل ها در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری است . جنگل های مانگرو در نواحی مختلفی از جنوب و شرق آسیا ، استرالیا ، امریكا ، 'غذیب' افریقا و خاورمیانه وجود دارد و در مجموع 15 میلیون هكتار از سطح كره زمین را در 121 كشور به خود اختصاص داده است.
جنگل های مانگرو ایران در سواحل جنوب كشور در كناره خلیج فارس و دریای عمان از سمت جنوب غربی تا جنوب شرقی در استان های بوشهر ، هرمزگان و سیستان و بلوچستان واقع شده اند.
مانگروها تقریبا از 70 گونه انحصاری درخت و درختچه كه متعلق به 20 خانواده اند تشكیل شده است كه در ایران فقط دو گونه از آن مشاهده می شود.
مساحت این جنگل ها در ایران حدود 10 هزار هكتار است كه در اكثر رویشگاه ها به شكل توده های منفصل و یك پارچه تنك تا انبوه با قامتی كوتاه تا میانه پراكنش دارند.
' عبدالرضا كرباسی ' معاون دریایی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره می گوید : 400 میلیارد تومان بودجه از سوی وزارت نفت برای كاشت نهال درخت حراء ( مانگرو ) اختصاص یافته است . این نهال ها تا 6 ماه آینده در جنگل های حرا در جنوب كشور كاشته می شوند.
به گفته وی هزینه كاشت نهال ها توسط وزارت نفت تامین می شود و كاشت آنها با همكاری كارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست انجام خواهد شد. بعد از انجام تحقیقات و كارهای كارشناسی مشخص شد كه به ازای هر هكتار سه میلیون تومان برای كاشت نهال نیاز است .
كرباسی می گوید: كاشت این نهال ها و تامین هزینه آن توسط وزارت نفت جزو مصوبه های سفرهای استانی هیات دولت است . فاز مطالعاتی این طرح انجام شده و كارهای اجرایی آن در حال انجام است . بر اساس برنامه ریزی انجام شده باید كاشت نهال ها تا 6 ماه آینده به پایان برسد.
جنگل های مانگرو از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند زیرا به عنوان فیلتری برای اشعه ماوراء بنفش عمل می كنند و آسیب این اشعه را كاهش می دهند ، علاوه بر آن موجب كاهش گازهای گلخانه ای ، كاهش شدت طوفان ها ، بادها ، امواج و كنترل سیل و جلوگیری از فرسایش سواحل می شوند.
این جنگل ها مواد معلق موجود در آب را به دام انداخته و موجب بازچرخش عناصر غذایی و جذب آنها می شوند .اكوسیستم های مانگرو زیستگاه هایی را برای حیوانات ، موجودات مختلف و ریز موجودات گوناگون فراهم كرده و به این ترتیب تنوع زیستی منطقه را افزایش می دهند.
همچنین از لحاظ اقتصادی منافع قابل توجهی را برای جوامع بومی كه در اطراف آن زندگی می كنند به همراه دارد.
اكوسیستم های مانگرو در ایران در ردیف یكی از مهم ترین مناطق حساس دریایی ایران قرار دارند كه از طریق برداشت بیش از حد سرشاخه ها ، توسعه راه های ساحلی ، استفاده نامناسب تفریحی ، آلودگی های نفتی ناشی از تردد نفتكش ها یا حوادث دریایی ، تخلیه پساب نفتی لنج ها ، توسعه آبزی پروری در مجاورت آنها و فعالیت های ناموزون گردشگری در معرض تهدید هستند.
این جنگل ها در برابر افزایش فشارهای انسانی ، روند كاهش و از بین رفتن را در پیش می گیرند بنابراین حفاظت و مدیریت پایدار مانگروها در نواحی ساحلی بسیاری از كشورها از اولویت بالایی برخوردار است.
از جمله عوامل موثر خشك شدن درختان حراء افزایش شوری ، كاهش سطح عناصر قابل دسترس ، كمبود اكسیژن كه موجب كاهش هوا دهی رسوبات به دنبال كاهش جریانات جزر و مدی درون منطقه می شود ، آبزی پروری ، انواع آلودگی ها ، تغییرات مرتبط با وضعیت آب و هوایی این اكوسیستم ها ، تغییر كاربری زمین ها به زمین های كشاورزی و سرانجام ساخت و سازها و احداث معادن اشاره كرد.
معاون دریایی سازمان محیط زیست معتقد است در حال حاضر جنگل های حراء در كشور وضعیت مناسبی دارند اما برخی عوامل مانند جویده شدن ریشه درخت ها توسط موش ها ، چرای احشام و بریده شدن شاخه های درختان توسط انسان ها عواملی هستند كه جنگل های حراء را تهدید می كند.
وی ادامه می دهد : بروز پدیده گرد و غبار نیز یكی دیگر از عوامل تهدید جنگل های حراء است زیرا ریزگردهایی كه روی برگ درختان قرار می گیرد باعث می شود تا راه تنفس درخت بسته شود كه این موضوع باعث از بین رفتن و خشك شدن درخت می شود.
به گفته معاون دریایی سازمان محیط زیست ، برای حفاظت از این گونه های منحصر به فرد قرار شد نهال های زیادی كاشته شود همچنین این كه تمهیدات حفاظتی و فیزیكی برای حفظ جنگل های حراء نیز اعمال شود .
كرباسی می گوید : جنگل های حراء نقش زیادی در حفاظت از خلیج فارس و آبزیان موجود در آن دارد زیرا اكسیژن مورد نیاز آبزیان را تامین می كند. اما درختان حراء در مقابل آلودگی نفتی بسیار حساس هستند و باید از گزند آلودگی های نفتی در امان باشند.
پارك ملی ساحلی - دریایی نایبند كه در سال 1382 به عنوان اولین پارك ملی ساحلی - دریایی ایران انتخاب شد ، با مساحت تقریبی 49 هزار و 815 هتكار در منتهی الیه جنوب شرقی شهرستان كنگان در استان بوشهر قرار دارد.
بی توجهی به اصول توسعه پایدار در سال های گذشته موجب آسیب به جنگل های حرا شده كه عمدتا ناشی از پروژه های عمرانی در مناطق جنوبی كشور است.
جنگل های مانگرو ایران در سواحل جنوبی استان هرمزگان در جزیره قشم از اهمیت خاصی برای كارشناسان داخلی و خارجی برخوردارند زیرا از غنی ترین و حاصل خیزترین مناطق دنیا محسوب می شوند.
علاوه بر غنای اكوسیستم های مورد مطالعه در خلیج فارس این مكانها محل تكثیر و زاد آوری و رشد بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری و ماهیان هستند و عامل تعیین كننده ای در تنوع زیستی منطقه به حساب می آیند.
راهسازی ، احداث و توسعه اسكله های عادی ، نفتی ، ورود ضایعات و فاضلاب شهری ، نشت نفت ناشی از نفتكش ها و تغییر در كیفیت آب اكوسیستم ها ، برداشت بی رویه به منظور تامین هیزم یا استفاده نادرست اهالی از این اكوسیستم های بكر و طبیعی ، استفاده از آلات صید و صیادی غیركارشناسی و توسعه صنایع در حاشیه و داخل خلیج فارس برخی از عوامل تخریب و تهدید این زیستگاه ها هستند.
جنگل‌های مانگرو ایران در حوالی جزیره قشم ، بندر پل، جزیره هرمز و بندرخمیر واقع شده اند كه یكی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران را تشكیل می دهند
حرا در هشت منطقه حفاظت شده بین المللی ایران می روید كه در این میان جنگل‌های همیشه سبز دریایی حرا در حاشیه شمالی غربی قشم، از زیباترین گردشگاه‌های خلیج فارس به شمار می‌آید.
به این گیاه در بندرعباس حرا، در بلوچستان تمر و در بعضی از نقاط تول گفته می‌شود. به عربی نیز آن را شوری و شوره می نامند.
جنگل حرا در سواحل جنوبی ایران، مهد انواع آبزیان ، پرندگان و دوزیستان است. از پرندگان می توان به مرغ ماهیخوار، حواصیل، لك لك، پلیكان، مرغابی و مرغ دریایی و از ماهی‌ها به خرچنگ، مار دریایی، شیلو، كلینگ (نوعی از صدف) و انواع مختلف قورباغه اشاره كرد.
به همین دلیل به جنگل‌های حرا در منطقه قشم، 3 عنوان جهانی منطقه حفاظت شده بین المللی، ذخیره گاه زیست كره و تالاب بین المللی نام داده اند زیرا 80 درصد آبزیان خلیج فارس دوره تخم ریزی خود را در این منطقه می گذرانند.
گیاهان حرا برگهایی با ظاهر بیضی شكل و قاعده‌ای باریك (دوكی شكل رویه سبز و براق دارند و پشت برگها نیز سفید یا خاكستری رنگ است. طول این برگها حدود 5 تا 5/7 سانتی متر است. میوه حرا، بادامی شكل است و به یك خامه باریك منتهی می شود.
ریشه‌های زانویی، شكل منظمی ندارند، اما گل حرا كه از فرط كوچكی ناپیدا است و غیر محسوس حكایتی عجیب دارد. گلی به رنگ طلایی با 4 گلبرگ، كه هر گلبرگ بیشتر از چند میلی متر طول ندارد. عطری شیرین و خنك، كه تا شعاع چند متری اطراف آن پراكنده می شوند.
علمی ( 5 ) **9014**1544
گزارش از : كیمیا عبدالله پور
تاریخ انتشار: ۲۰ آذر ۱۳۹۱ - ۱۲:۲۵
تهران - جنگل هاي مانگرو ( حراء ) مامن و محل تخم گذاري و جوجه آوري پرندگان زيادي از جمله حواصيل ، لك لك ، پليكان ، مرغابي و مرغان دريايي است كه آلودگي هاي خانگي ، صنعتي و نفتي تهديداتي است كه اين اكوسيستم با آن مواجه است.