مروري بر سيره فردي و اجتماعي امام حسن عسكري (ع)

امام حسن عسكری (ع) در روز جمعه هشتم ربیع الثانی سال 232 هجری قمری در مدینه منوره چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار آن حضرت امام هادی (ع) و مادر مكرمه اش بانوی عارفه ای است كه به نام های 'سلیل'، 'حدیثه' و 'سوسن' خوانده می شود.

مدت امامت امام حسن عسكری (ع)‌ شش سال بود كه از سال 254 هجری قمری شروع و در سال 260 با شهادت آن حضرت پایان یافت. امام حسن عسكری (ع) در طول مدت زندگانی و بویژه در دوران امامت خویش به واسطه مبارزه با طاغوت های زمان در تبعید و زندان و تحت نظر به سر می برد و سرانجام در هشتم ربیع الثانی سال 260 و در 28 سالگی در شهر سامرا ، به دستور احمد معتمد، پانزدهمین خلیفه عباسی به طرز مرموزی مسموم شد و به شهادت رسید.

زندگی آن حضرت در دوران شش نفر از خلفای ستمگر عباسی به نام های جعفر متوكل، محمد منتصر، ابوالعباس احمد مستعین، ابو عبدالله معتز، محمد مهتدی و احمد معتمد سپری شد.

از آنجایی كه امام عسكری (ع) را در محله عسكر - كه محل سكونت سپاهیان ترك عباسی بود - جای داده بودند به آن حضرت عسكری می گویند.

حضرت حجة بن الحسن امام زمان (ع) یگانه فرزند و جانشین امام حسن عسكری (ع) است كه بعد از آن حضرت سكاندار كشتی ولایت و امامت شد و امروزه آفتاب وجودش در پشت پرده غیب قرار گرفته و به اراده خداوند متعال ظهور كرده و جهان را با نور وجودش پر از عدل و داد خواهد ساخت.

در مورد امامت امام عسكری (ع) روایات متعددی از ائمه معصومین علیهم السلام نقل شده است كه یكی از آن روایات چنین است: یحیی بن یسار قنبری می گوید: امام هادی (ع)چهار ماه قبل از شهادت خویش به فرزندش امام حسن عسكری (ع) وصیت و به امامت و خلافت او اشاره كرد و در آن حال مرا به همراه عده ای از دوستان و شیعیان بر آن گواه گرفت.



* ویژگی های برجسته فردی و اجتماعی امام حسن عسكری (ع)

- عبادت

امام عسكری (ع) همانند پدران گرامی خود در توجه به عبادت خدا نمونه بود. آن حضرت به هنگام نماز از هر كاری دست می كشید و چیزی را بر نماز مقدم نمی داشت. ابوهاشم جعفری در این مورد می گوید: روزی به محضر امام یازدهم مشرف شدم، امام مشغول نوشتن چیزی بود، وقت نماز رسید، امام نوشته را كنار گذاشته و به نماز ایستاد...

عبادت امام عسكری (ع) آنچنان قلب ها را مجذوب خود می كرد كه دیگران را به یاد خدا می انداخت و حتی افراد گمراه و منحرف را به راه صحیح هدایت كرده و اهل عبادت و تهجد می كرد و بدترین افراد در اثر جذبه ملكوتی آن بزرگوار به بهترین انسان ها تبدیل می شدند.

روزی برخی از عباسیان از صالح بن وصیف (رییس فرماندهان نظامی مهتدی عباسی) خواستند كه بر امام عسكری (ع) سختگیری كند. او گفت: دو نفر از بدترین و سختگیرترین زندانبانان خود را بر ابو محمدابن الرضا (امام عسكری علیه السلام) گماشته ام، اما آن دو در اثر معاشرت با او منقلب شده و در عبادت و مناجات به مراحل عالی قدم گذاشته اند. سپس آن دو زندانبان را فراخوانده و در حضور عباسیان از حالات امام عسكری (ع) سوال كرد و آنان گفتند: ما چه بگوییم در مورد كسی كه روزها روزه می گیرد و همه شب به عبادت می ایستد و به غیر ذكر و سخن خدا هیچ سخن دیگری بر زبان نمی آورد و هنگامی كه به ما نظاره می كند، بر بدن ما لرزه افتاده و كنترل خود را از دست می دهیم! وقتی عباسی ها چنین دیدند منقلب شده و برگشتند.



- سخاوت

از آنجا كه امامان معصوم علیهم السلام برترین نمونه و اسوه كامل صفات عالیه انسانی بودند، رفتار آنان در همه ابعاد می تواند برای پیروانشان درس آموز باشد و یكی از آن صفات زیبا، سخاوت است.

اما در مورد سخاوت امام عسكری (ع) نقل شده است كه محمد بن علی می گوید: زمانی بر اثر تهیدستی كار زندگی بر ما سخت شد. پدرم گفت: بیا با هم به نزد ابو محمد (امام عسكری علیه السلام) برویم. می گویند او مردی بخشنده است و به جود و سخاوت شهرت دارد. گفتم: او را می شناسی؟ گفت: نه، او را هرگز ندیده ام.

با هم به راه افتادیم. در بین راه پدرم گفت: چقدر خوب است كه آن بزرگوار دستور دهد به ما 500 درهم بپردازند! تا با آن نیازهایمان را برطرف كنیم. دویست درهم برای لباس، دویست درهم برای پرداخت بدهی و صد درهم برای مخارج دیگر!

من پیش خود گفتم: كاش برای من هم سیصد درهم دستور دهد كه با صد درهم آن یك مركب بخرم و صد درهم برای مخارج و صد درهم برای پوشاك باشد تا به كوهستان (در اطراف همدان و قزوین) بروم. هنگامی كه به سرای امام رسیدیم، غلام آن حضرت بیرون آمده و گفت: علی بن ابراهیم و پسرش محمد وارد شوند. چون وارد شده و سلام كردیم، امام به پدرم فرمود: 'ای علی! چرا تاكنون نزد ما نیامده ای؟'

پدرم گفت: ای آقای من! خجالت می كشیدم با این وضع نزد شما بیایم.

وقتی از نزد آن حضرت بیرون آمدیم، غلام آمده و كیسه پولی را به پدرم داد و گفت: این پانصد درهم است، دویست درهم برای پوشاك، دویست درهم برای بدهی و صد درهم برای مخارج دیگر. آنگاه كیسه ای دیگر درآورده و به من داد و گفت: این سیصد درهم است، صد درهم برای خرید مركب و صد درهم برای پوشاك و صد درهم دیگر برای سایر هزینه ها، اما به كوهستان نرو بلكه به سوراء برو ...'



- زهد و ساده زیستی

كامل بن ابراهیم مدنی در مورد زهد و ساده زیستی امام عسكری علیه السلام می گوید: جهت پرسیدن سوالاتی به محضر آن حضرت شرفیاب شدیم. هنگامی كه به حضورش رسیدیم، دیدم آن گرامی لباسی سفید و نرم به تن دارد. پیش خود گفتم: ولی خدا و حجت الهی خودش لباس نرم و لطیف می پوشد و ما را به مواسات و همدردی با برادران دینی فرمان می دهد و از پوشیدن چنین لباسی باز می دارد. امام در این لحظه تبسم كرد و سپس آستینش را بالا زد و من متوجه شدم كه آن حضرت پوشاكی سیاه و زبر بر تن كرده است. آن گاه فرمود: 'ای كامل این لباس زبر برای خداست و این لباس نرم كه روی آن پوشیده ام برای شماست.'



- تاكید بر اصل قرآنی تقیه

امام عسكری علیه السلام برای حفظ نهضت اسلامی و ترویج فرهنگ اهل بیت علیهم السلام از روش های مختلفی استفاده می كرد. آن حضرت چون در عصر حاكمیت مستبدترین سلاطین عباسی زندگی می كرد و از خطرات بزرگ نسبت به مذهب شیعه و پیروان آن آگاه بود، همواره پیروان خود را به رعایت اصل قرآنی تقیه سفارش می كرد.

آن حضرت طبق آیه تقیه كه در سوره آل عمران بیان شده است: 'افراد با ایمان نباید به جای مومنان، كافران را به دوستی بگیرند و هر كس چنین كند، هیچ رابطه ای با خدا ندارد مگر اینكه از آنان به نوعی تقیه كنید و خداوند شما را از [عقوبت] خود بر حذر می دارد و بازگشت به سوی خداست.' شیعیان را به تقیه توصیه كرده و به این ترتیب از جان شیعیان پاسداری و حفاظت می كرد.



- تشویق عالمان و دانشمندان راستین

حمایت ائمه اطهار علیهم السلام از دانشمندان راستین و متفكران متعهد، در گسترش فرهنگ غنی و مترقی اهل بیت علیهم السلام نقش مهمی داشت.

امام عسكری (ع) با قدر دانی از چهره های فرهنگی شیعه، جرقه امید را در دل دانشوران و دانش دوستان پدید می آورد و آنان را برای تلاش هرچه بیشتر در راه گسترش فرهنگ شیعه امیدوارتر می ساخت.

ابوهاشم جعفری از یاران راستین امام عسكری (ع) و از نوادگان جعفر طیار (ع) می گوید: روزی كتاب 'یوم و لیله' از تالیفات یونس بن عبدالرحمن را به حضرت امام حسن عسكری (ع) عرضه كردم. حضرت آن را مطالعه كرده و پرسید: این كتاب تالیف كیست؟

گفتم: این از آثار یونس بن عبدالرحمن از منتسبین به آل یقطین است. امام (ع) فرمود: 'خداوند در مقابل هر حرف [كه در این كتاب نوشته] نوری برای او در قیامت عطا فرماید.'

همچنین امام عسكری (ع) در نامه ای به علی بن بابویه قمی - از دانشمندان برجسته شیعه در قم - به نحو شایسته ای او را می ستاید. در بخشی از آن نامه آمده است: ای بزرگ مرد و مورد اعتماد و فقیه شیعیان من، ابوالحسن علی بن حسین قمی! خداوند متعال تو را بر اموری كه مورد رضای اوست موفق بگرداند و برای تو فرزندان صالح و شایسته عطا فرماید. ای مرد دانشمند و مورد اطمینان من، ابالحسن! صبركن و شیعه مرا به صبر فرمان ده، همانا زمین از آن خداست كه بندگانش را وارث آن می سازد. و سرانجام نیكو برای پرهیزگاران است و سلام و رحمت خدا و بركات او بر تو و بر همه شیعیانم باد.'

یكم بهمن ماه مصادف با هشتم ربیع الاول سالروز شهادت امام حسن عسكری (ع) یازدهمین امام شیعیان تسلیت باد.

فراهنگ (2)**1883