غار كرفتو در آستانه جهاني شدن/ تكميل پرونده غار نيازمند تامين اعتبار

به گزارش خبرنگار ایرنا، غار كرفتو در 20 بهمن ماه سال 1381 به شمار ثبت 330 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.

از مجموع هزار و 700 آثار تاریخی در استان كردستان هم اكنون حدود 800 اثر تاریخی در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده و استان اثر تاریخی یا جاذبه طبیعی ثبت شده جهانی ندارد.

غار تاریخی و زیبای كرفتو در كردستان را می توان آینه ای تمام نما از زندگی با درایت گذشتگان در شرایط سخت دانست، در بازدید از غار تاریخی كرفتو، چگونگی زیستن بشر در هزاران سال پیش در ذهن انسان مجسم می شود.

به درستی معلوم نیست انسان‌ها از چه زمانی غار را به عنوان سر پناه طبیعی برای خود انتخاب كردند اما بدون شك آنها توانستند هوشمندانه شرایط بهتر زیستن را متناسب با امكانات و شرایط محیطی فراهم كنند.

اگر چه در ادوار بسیار دورتر از دوران غارنشینی هم اقوامی بودند كه به دلایل مختلف، تداوم زیستن در غار را انتخاب كردند، اما هیچگاه نوآوری و خلاقیت را از روند زندگی حذف نكردند و در غارها نیز به فرآیند زیستن تنوع می بخشیدند.

غار كرفتو در استان كردستان آیینه‌ای از تدبیر و هنر نیاكانمان برای زیستن در شرایط سخت و نماد عینی تطبیق نیاز انسان با بضاعت طبیعت است.

اماكن طبیعی و ابنیه‌های باستانی همواره در جدول برنامه ریزی اهداف سفر گردشگران به ویژه در تعطیلات نوروز جایگاهی خاص دارد و غار كرفتو به سبب تركیب زیبایی‌های طبیعت و آثار فوق‌العاده عمرانی بشر در گذشته‌های خیلی دور مقصدی در جدول برنامه‌ها است.

كردستان به دلیل قدمت و پیشینه بلند تاریخی، یكی از استان‌های كهن كشور پهناور ایران محسوب می‌شود كه وجود آثار باستانی، سكونتگاه های طبیعی در دل صخره‌های سنگی شاهدی بر این مدعا است.

كرفتو اثر طبیعی و باستانی در صخره‌ای مرتفع در دل كوه است كه در حدود ‎67 كیلومتری شمال غرب شهر دیواندره و با احتساب همین مسافت تقریبی در شرق شهر باستانی سقز واقع است.

موقعیت غار و صخره‌های مرتفع پیرامون آن از جنوب در میان روستای مسعود آباد دیواندره، از غرب به روستای میر سعید سقز، از شمال به روستاهای علی آباد و نخود دره تكاب و شرق و جنوب شرقی نیز محاط به روستای یوزباش كندی است.

دسترسی به غار كرفتو از سه طریق مسیر شهر دیواندره و سه راهی تكاب گور بابا علی، سقز مسیر روستای صاحب به میرسعید و از طریق تكاب جاده روستای علی آباد امكان پذیر است.

بر اساس یافته‌های زمین شناسی كرفتو در دوران مزوزوییك زیر آب بوده و در اواخر این دوره ارتفاعات آن از آب خارج شده است.

غار كرفتو از غارهای آهكی است كه در ادوار مختلف جهت استفاده و سكونت انسان تغییر حالت داده و با معماری صخره‌ای در چهار طبقه، در دل كوه حفر شده است.

مستشرقین و محققین بسیاری از جمله دمرگان، راولینسون، كرپورتر، خانیكف و فون گال از غار كرفتو بازدید و نقشه‌هایی از آن تهیه و ارایه نموده اند.

' كرپورتر ' نقشه غار را تهیه كرد، ' استین ' آن را تكمیل و ' فون گال ' آن را تصحیح كرد.

در مقالات منتشر شده توسط مستشرقین، به دلیل وجود كتیبه‌ای یونانی بر سردر یكی از اتاق‌های طبقه سوم كه در آن از الهه هراكلس نامبرده شده به عنوان معبد هراكلس یاد شده است.

ترجمه این كتیبه یونانی چنین است: ' در آنجا هراكلس سكونت دارد باشد كه پلیدی در آن راه نیابد '.

البته تمام مورخین اذعان دارند كه بدون شك این آثار یونانی تازه تر از قدمت سكونت اقوام ایرانی در این غار است و كتیبه به جا مانده از دوران حمله امپراطوران رومی به سرزمین ایران است.

طول غار كرفتو حدود ‎ 750متر است و راه‌های فرعی متعددی از آن منشعب می شود در طول سكونت انسان در این غار، تغییرات و دگرگونی‌های عمده و دخل و تصرفات بسیار در آن به وجود آمده و حجاران هنرمند، به زیبایی، فضاهایی را در مدخل‌های غار تراشیده و اتاق ها، راهرو و دالان‌های متعددی را به وجود آورده اند.

این غار در میان غارهای دست كن ایران، از معماری كاملی برخوردار است، ورودی غار از دامنه كوه حدود ‎ 25متر فاصله دارد در گذشته راهی نسبتا سخت و دشوار در كمر كوه، بازدیدكنندگان را هدایت می‌كرد، ولی امروز با عبور از پلكانی فلزی می‌توان به دهانه ورودی غار رسید.

در معماری صخره‌ای این غار چهار طبقه شناسایی شده است، این امر از اهمیت ویژه‌ای در معماری صخره‌ای برخوردار است.

در معماری غار، علاوه بر ایجاد اتاق ها و راهروهای عبوری، سعی شده تا اتاق ها با هم مرتبط باشند و نورگیرها و پنجره‌هایی به سمت بیرون و مناظر طبیعی ارتفاعات مجاور غار تعبیه شده است.

بر دیوارهای غار در بعضی از اتاق‌ها نقوشی به صورت تجریدی از حیوان، گیاه و انسان حجاری شده كه بیشتر جنبه آیینی دارد.

همچنین نمونه سفال‌ها و اشیای به دست آمده در غار، ادامه سكونت انسان را در طول دوران تاریخی اشكانی و ساسانی و دوران اسلامی یعنی قرون ششم تا هشتم هجری قمری مسجل می‌سازد.

غار كرفتو با پیشنیه ای تاریخی اینك در آستانه جهانی شدن است و قرار است در یونسكو به عنوان اثری تاریخی جهانی ثبت شود اما در راه تكمیل شدن پرونده این غار مسوولان با مشكل كمبود اعتبارات مورد نیاز برخورد كرده اند.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی زیویه و غار كرفتو در این باره گفت: در صورت تأمین اعتبار و تكمیل پرونده‌ غار كرفتو در بخش‌ معماری دست‌كند، این اثر در فهرست میراث طبیعی یونسكو ثبت می‌شود.

سیدمحمد حسینی افزود: سال گذشته پرونده‌ معماری دست‌كند غار كرفتو در استان كردستان كه قرار است به پرونده معماری‌های دست‌كند زنجیره‌ای در ایران الحاق شود، در شورای فنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری كشور تأیید شد.

به گفته وی برای تكمیل این پرونده‌ با هدف ارایه به یونسكو، به انجام یكسری مطالعات زمین‌شناسی نیاز داریم كه در صورت تأمین شدن اعتبار، این مطالعات و بررسی‌ها انجام می‌شود.

وی غار كرفتو در محوطه تاریخی زیویه را دارای دو بخش طبیعی و دست‌كند دانست و گفت: تعیین عرصه و حریم قانونی این محوطه در دو بخش تاریخی و طبیعی، تهیه نقشه غار كرفتو و ایجاد كمپینگ‌های گردشگری خارج از حریم محوطه كرفتو از دیگر اقدامات مورد نیاز برای تكمیل پرونده طبیعی غار كرفتو است كه در صورت تأمین شدن اعتبار انجام می‌شود.

مدیركل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كردستان دنیز در این ارتباط گفت: یكی از رخدادهای مهمی كه در سال جاری تحقق خواهد یافت، ثبت جهانی غار باستانی كرفتو است كه در آینده ای نزدیك شاهد آن خواهیم بود.

فرهاد میمنت آبادی ثبت غار كرفتو را یك واقعه مهم برای استان كردستان و كشور دانست و افزود: ثبت این غار موجب رونق گردشگری، شناساندن آن به مردم جهان و ایجاد اشتغال پایدار می شود.

وی در ادامه غار كرفتو را از جمله آثار تاریخی استان كردستان دانست كه شمار بازدیدكنندگان آن فراوان است و گفت: میزان بازدید از این غار در تعطیلات نوروز امسال 300 درصد افزایش یافت.

وی اظهار كرد: این غار هر سال پذیرای تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی است.

به گفته وی غار باستانی و زیبای كرفتو به دلیل داشتن معماری منحصر به فرد و بی نظیر صخره ای همیشه مورد توجه گردشگران بوده است و به عنوان یكی از جاذبه های طبیعی و بی بدلیل استان كردستان، گردشگران زیادی را به سوی خود فرا می خواند.

اما در این میان جالب است با فلسفه وجودی فهرست میراث جهانی یونسكو و ثبت جهانی یك اثر تاریخی نیز آشنا و از مزایای آن با خبر شویم.

فهرست جهانی یونسكو در حقیقت یكی از ابزارهایی است كه در معاهده «میراث جهانی یونسكو» به سال 1972 پیش بینی شده است؛ به این ترتیب كه بعد از بررسی خرابی‌های ناشی از جنگ جهانی دوم معاهده‌ای برای حفاظت از آثار فرهنگی و طبیعی در جهان شكل گرفت تا بدین ترتیب آثاری كه منحصر به فرد بوده و دارای مولفه‌های جهان شمول هستند مورد محافظت قرار گرفته و به جهانیان معرفی شود.

در این معاهده فرهنگی كه به امضای 189 كشور عضو یونسكو رسیده، ارزش گذاری به گونه‌ای است كه برای شناسایی یك میراث جهانی 10 معیار تعریف شده و البته دارا بودن یك معیار هم برای اثبات شایستگی ثبت آن كفایت می كند، به عنوان مثال آن اثر باید نشان دهنده نبوغ و خلاقیت انسانی باشد، یا اینكه شاهدی باشد بر تبادل ارزش های انسانی در طول یك دوره تاریخی یا گواهی باشد از پیشرفت در زمینه معماری، فناوری، طراحی شهری و سایر موارد.

همچنین پدیده های زیبا و نادر طبیعی نیز می توانند مشمول چنین معیارهایی شوند.

ثبت یك اثر در فهرست جهانی مزایایی را نیز برای آن اثر به ‌دنبال خواهد داشت، برابر مفاد كنوانسیون 1972، حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی بیش از همه وظیفه كشوری است كه یك اثر جهانی را در خود جای داده است، لیكن این وظیفه از سوی جامعه بین‌المللی مورد تأیید و حمایت قرار می‌گیرد.

بر این اساس در ماده 7 كنوانسیون گفته شده كه مقصود از حمایت بین‌المللی میراث فرهنگی و طبیعی جهان، ایجاد یك نظام همكاری و مساعدت بین‌المللی به منظور تأیید دولت‌های متعهد كنوانسیون در كوشش‌هایی است كه به خاطر حفاظت و تشخیص میراث فرهنگی خود مبذول می‌دارند.

بخشی از حمایت‌هایی كه از آثار جهانی صورت می‌پذیرد، به شكل مالی و از طریق صندوق میراث جهانی به عمل می‌آید، منابع این صندوق از طریق سهمیه‌بندی اجباری یا داوطلبانه اعضای كنوانسیون و وجوه پرداختی، عطایا و به دولت‌ها، مجامع بین‌المللی، دستگاه‌های عمومی یا خصوصی و اشخاص تأمین می‌شود.

سایر حمایت‌ها نیز شامل كمك‌های فنی و مطالعاتی، در اختیار گذاردن كارشناسان و نیروی انسانی لازم، تربیت كارشناسان در همه سطوح و تهیه تجهیزات فنی است.

امیدواریم با تامین اعتبارات مورد نیاز برای تهیه پرونده غار كرفتو، در سال جاری شاهد به ثبت رسیدن این اثر تاریخی باشیم.ك/3

7346/533