به گزارش ایرنا ، سال 1991 اتحاد جماهیر شوروی ازهم پاشید و امپراطوری روسیه به عنوان قدرت مركزی و كنترل كننده به كناری رفت اما اكنون این جمهوری ها با كوهی از مشكلات بجا مانده از شوروی سابق از جمله اختلافات مرزی دست و پنجه نرم می كنند.
این سرزمین شامل تاجیكستان، ازبكستان، قرقیزستان، تركمنستان و قزاقستان به خاطر مشكلات مرزی، روابطشان همواره دستخوش تغییراتی شده است و این موضوع بهانه ای برای دخالت مغرضانه قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در آسیای مركزی شده است.
اختلافات و مرزبندی های داخلی و محلی این جمهوری ها در دوران تسلط اتحاد جماهیر شوروری بر آنها در سده های 19 و 20 میلادی ، اكنون بعد از گذشت 21 سال از استقلاشان لاینحل مانده است.
قزاقستان و تركمنستان تقریبا توانسته اند بیشتر مسایل مرزی خود با همسایگان را حل نمایند اما اختلافات مرزی بین سه كشور تاجیكستان، قرقیزستان و ازبكستان روابط این سه كشور را دچار بحران كرده است.
مقامات این سه جمهوری همواره یكدیگر را به نقض حریم مرزهایشان متهم می كنند.
برخی از كشورهای آسیای مركزی نیز با تصور برتری سیاسی و اقتصادی خود به اختلافات بیشتر مرزی دامن زده اند.
یكی از مهمترین علل چالش كنونی در دوران مرزبندی های دهه 1920 میلادی دوران اتحاد شوروی و تغییرات پس از آن نهفته است.
در این مرزبندی ها ویژگی هایی مانند تركیب جمعیتی و حضور تاریخی اقوام درنظرگرفته نشد و مرزبندی ها با معیارهای بین المللی هم انجام نشد.
ناحیه 'اسفره' در استان سغد واقع در مرز بین تاجیكستان و قرقیزستان طی سالهای اخیر همواره كشاكش درگیری های ساكنان مناطق مرزی برای استفاده از چراگاه ها یا زمین های كشاورزی بوده است.
در آخرین این نوع درگیری ها كه دو هفته پیش رخ داد بین تعدادی از ساكنان روستاهای 'واروخ' در ولایت سغد تاجیكستان و اهالی روستاهای 'آقسای' ناحیه باتكند قرقیزستان برای استفاده از جاده عمومی بین این دو روستا نزاع و درگیری رخ داد.
سابقه درگیری میان ساكنان نواحی دو سوی مرز مشترك تاجیكستان و قرقیزستان بر سر استفاده از راهها و آب رودخانه ها در این منطقه وجود دارد.
از 911 كیلومتر مرز مشترك بین تاجیكستان و قرقیزستان همچنان 477 كیلومتر علامت گذاری نشده كه این موضوع، مشكلاتی را برای ساكنان مرزی دو كشور در پی داشته است.
كارشناسان مسائل آسیای مركزی دلیل پابرجاماندن مشكلات مرزی این منطقه را نداشتن اراده سیاسی جدی سران جمهوریهای این قلمرو برای حل اختلافات مرزی عنوان می كنند.
در تقسیم قلمرو آسیای مركزی در دهه 1920 میلادی توسط دولت شوروی وقت از همه بیشتر تاجیك ها زیان دیدند زیرا استان های تاجیك نشین سمرقند، بخارا، سرخان دریا و بخشی از وادی فرغانه به ازبكستان واگذار شد.
امروز نیز قرقیزستان تنها به علت موقعیت جغرافیایی خود ادعای مالكیت بر مناطق شاهمردان و سوخ در وادی فرغانه را دارد كه با جمعیت اكثرا تاجیك در قلمرو ازبكستان قرار گرفته اند.
بررسی دقیق نقشه های دوران اتحاد شوروی نشان می دهد در مواردی مقامات محلی در تاجیكستان بدون داشتن مجوز قانونی برخی مناطق متعلق به این كشور را به ازبكستان و قرقیزستان واگذار كرده اند.
با این حال در شرایط كنونی سیاسی امكان پس گرفتن برخی از مناطق تاجیكستان كه در دوران شوروی سابق خودسرانه با تصمیم مقامات محلی به قرقیزستان واگذار شد، وجود ندارد زیرا براساس اسناد و مدارك موجود طی سال های 1947 تا 1965 میلادی، مقامات تاجیك به خاطر پرداخت نكردن مالیات برای زمین های كم حاصل و عمدتا كوهستانی كه چراگاه و مراتع محسوب می شدند ده ها هزار هكتار از این زمین ها را به قرقیزها واگذار كرده اند.
تاجیكستان و قرقیزستان مشكلات مرزی خود را با چین در سال 1379 با امضای سندی تقریبا حل كردند اما بین خود مناقشه مرزی دارند.
ازبكستان بر بخشی از استان اوش قرقیزستان ادعای ارضی دارد و دو كشور در سال 1990 میلادی بر سر آن درگیر شدند.
دولتمردان ازبكستان جمعیت ازبك موجود در اوش را بهانه ای برای تقاضای ایجاد یك حكومت مستقل برای منطقه اوش كرده بودند و قرقیزها نیز كه می ترسیدند چنین تغییری باعث پیوستن این منطقه به ازبكستان شود، عكس العمل نشان دادند.
در مرزبندی دهه 1920 میلادی، موضوع تركیب جمعیت و حضور تاریخی اقوام در این دو كشور نیز مراعات نشد و اختلافات كنونی ناشی از اشتباهات آن زمان است.
در وادی فرغانه كه میان سه كشور ازبكستان، تاجیكستان و قرقیزستان تقسیم شده است امكان وقوع هر نوع درگیری برسر مالكیت آب، زمین های كشاورزی و چراگاه وجود دارد.
دره فرغانه شامل استان های اوش و جلال آباد قرقیزستان و سه استان اندیجان، فرغانه و نمنگان ازبكستان و استان سغد تاجیكستان است.
اراضی قرقیزستان در این دره شامل سلسله جبال و كوهپایه های رشته كوه های 'تین شان' است.
دره فرغانه بغرنج ترین مسائل مرزی را برای سه كشور قرقیزستان، ازبكستان و تاجیكستان به وجود آورده است.
در این دره هزاران منطقه محصور قرار دارد و هر سه كشور كه در این دره سهیم اند ادعاهای تاریخی نسبت به قلمرو یكدیگر دارند.
این ادعاها همچنین منافع اقتصادی در مسیرهای حمل ونقل، رودخانه ها، دریاچه ها و صنایع را دربرمی گیرد.
درحال حاضر 60 هزار كیلومتر مربع از قلمرو شمال ازبكستان كه مورد اختلاف تاشكند و آستانه است ، از سال 1924 تا 1940 میلادی جزو قلمرو قزاقستان بوده است.
در موضوع تقسیمات مرزی ازبكستان و تاجیكستان نیز اختلافات زیادی وجود دارد.
براساس آماری كه مردم شناسان در اوایل قرن 20 میلادی ارایه كرده اند، تناسب جمعیتی ازبك ها به تاجیك ها در بخارا ، سمرقند و وادی فرغانه سه به هفت بوده است اما پس از تاسیس جمهوری سوسیالیستی ازبكستان در دوران اتحاد شوروی، مقامات دولت تاشكند اقدام به تغییر ملیت تاجیك ها كرده و تركیب قومی در این مناطق را به نفع ازبك ها تغییر داده اند.
نماینده ویژه جمهوری قرقیزستان اخیرا به رسانه ها گفت كه تا پایان سال 2013 خطوط مرزی این جمهوری با كشورهای تاجیكستان و ازبكستان مشخص و علامت گذاری خواهد شد.
به گفته 'قربان بای اسكندراف'70 درصد تعیین خط مرزی قرقیزستان با تاجیكستان انجام شده اما در برخی مناطق مانند وادی فرغانه به دلیل وجود سكنه زیاد كار مرزبندی حساس و مشكل ساز شده است.
نماینده ویژه جمهوری قرقیزستان افزود :مذاكره برای تعیین خط مرزی با كشور ازبكستان نیز از سال 2000 آغاز شده بود و تاكنون 60درصد خط های مرزی با این كشور علامتگذاری شده است.
با وجود امیدواری این مقام قرقیزی برای حل و فصل مسائل مرزی اما تاكنون گامی اساسی در این مورد برداشته نشده و نزاع هایی میان ساكنان نواحی مرزی این كشور وجود داشته است.
گفت وگوهای كمیسیون های مشترك مرزی این كشورها
نیز تاكنون نتیجه مناسبی برای رفع مسائل مرزی نداشته است.
آسیای مركزی با داشتن مساحتی معادل سه میلیون و 994 هزار و 400 كیلومتر مربع و جمعیتی حدود 60 میلیون نفر و در اختیار داشتن منابع و ذخایر طبیعی جایگاه برجسته ای در جهان دارد و اختلافات مرزی این منطقه نیز دستاویزی برای حضور بیگانگان شده است.
آساق**1663**1392
تاریخ انتشار: ۲۲ خرداد ۱۳۹۲ - ۱۰:۴۳
دوشنبه - منطقه ژئوپلتيك و پهناور آسياي مركزي درقلب اورآسيا در ظاهر از آرامشي نسبي برخوردار است اما به اعتقاد صاحبنظران مسائل استراتژيك، اختلافات مرزي و قومي بجا مانده از اتحاد جماهير شوروي اين منطقه را به مثابه آتشفشاني خفته تبديل كرده است كه هر لحظه امكان فوران دارد.