حديث عرض دين و مقام علمي عبدالعظيم حسني(ع)

فردا(جمعه) پانزدهم شوال، سالروز وفات يا به روايتي شهادت حضرت عبدالعظيم حسني است؛ دانشمندي كه امام هادي(ع) او را دوست اهل بيت(ع) خواند و خطاب به او فرمود: «انت ولينا حقا».

عبدالعظيم حسني(ع) در چهارم ربيع الثاني سال 173هجري در شهر مدينه چشم به جهان گشود. وي فرزند عبدالله بن علي، از نوادگان امام حسن مجتبي(ع) بود كه نسبتش با چهار واسطه به امام مجتبي(ع) مي رسد.

حضرت عبدالعظيم بنا به نقلي بر اثر بيماري در سال 252 هجري قمري در سن 79 سالگي در پانزدهم شوال چشم از جهان فرو بست و در شهرري به خاك سپرده شد؛ بارگاهي كه اينك زيارتگاه شيعياني است كه از گوشه و كنار جهان بر اساس روايت «من زار عبدالعظيم بري كمن زار الحسين بكربلا» يعني «هركسي حضرت عبدالعظيم را در ري زيارت كند همانند كسي است كه امام حسين(ع) را در كربلا زيارت كرده باشد»، زائر اين حرم مي شوند.



**حديث عرض دين، معياري براي بازبيني اصول اعتقادي و مقابله با شبهات ديني

حضرت عبدالعظيم مي‏گويد:به خدمت آقايم امام هادي(ع) رسيدم. پس چون چشمش به من افتاد، فرمود «آفرين بر تو اي ابوالقاسم! تو به درستي دوست ما هستي».

عبدالعظيم سپس از امام(ع) خواست تا دينش را بر آن حضرت عرضه كند تا اگر مورد رضايت امام(ع) است؛ تا زماني كه خدا را ملاقات كند يعني تا هنگام مرگ بر آن ثابت قدم بماند و امام از او خواست تا دينش را بيان كند.

آنگاه اين دانشمند به بيان اصول اعتقادي خود و مسايلي در باب توحيد، نبوت، امامت و معاد پرداخت و امام هادي(ع) خطاب به او فرمودند: اي اباالقاسم! قسم به خدا، مطالبي كه گفتي، دين خدا است كه براي بندگانش برگزيده است، پس بر آن پايدار باش! خداوند تو را بر اعتقاد ثابت در دنيا و آخرت پايدار كند.

اين برخورد و رفتار حضرت عبدالعظيم حسني با امام هادي(ع) محكي براي هر مسلمان است تا دين و اصول اعتقادي خود را مرور كرده و تلاش نمايد تا آخر بر اين اصول پايدار بماند و برخي معتقدند حديث عرض دين باعث عظمت بيشتر و شخصيت حضرت عبدالعظيم شد.

حجت الاسلام «محمد اخوان» به خبرنگار معارف ايرنا در مورد جايگاه عبدالعظيم حسني(ع) مي گويد: آن چيزي كه باعث شد حضرت عبدالعظيم حسني(ع) مقامي رفيع و بلند داشته باشد؛ حديث معروف عرض دين ايشان است كه دين خود را به امام زمان يعني امام هادي(ع) عرضه كرد تا دچار انحراف در دين نشود.

اين پژوهشگر مذهبي مي افزايد: اگر كسي اعتقاد صحيحي داشته باشد؛ اين اعتقاد سرمايه دنيوي و آخرتي او محسوب مي شود و بر همين اساس اگر اين عقيده، فاسد باشد براي صاحب اين اعتقاد، تاثير منفي در دنيا و آخرت خواهد داشت.

گرچه حضرت عبدالعظيم با حديث عرض قصد داشت تا ايمان خود را محك زند و اعتقادات خود را محكمتر كند ولي اين كار عبدالعظيم حكايت از ولايت پذيري او دارد.

حجت الاسلام «حسن عامري» در اين باره مي گويد: حديث عرض دين نشانگر عمق بينش حضرت عبدالعظيم به ائمه معصومين(ع) است و به همين دليل امام هادي(ع) از او به عنوان دوست و ولي ياد كرد و فرمودند «انت ولينا حقا» كه نشان از گرايش و بينش آن حضرت داشت.

اين استاد حوزه حضرت عبدالعظيم اضافه مي كند: هنگامي كه آن حضرت خدمت امام هادي (ع) رسيد و همه معارف دين اعم از توحيد، نبوت و امامت را بيان كرد؛ در واقع با اين كار خود خواست تا همه مردم بويژه سادات حسني و حسيني بدانند كه او به تعبير ما مريد امام است و هرگز از ولايت دست برنداشته كه اين مساله ويژگي بسيار بزرگي براي حضرت عبدالعظيم داد.

وي ادامه مي دهد: در واقع حضرت عبدالعظيم يك مريد تام است و متاسفانه در زمان حاضر بعضي افراد به اين مساله توجه ندارند در واقع مريد بودن و مطيع تام بودن را از دست داده اند ولي اين موضوع در حضرت عبدالعظيم به عنوان فردي كه مسايل سياسي را دنبال مي كرد، به صورت كامل و جامع ديده مي شود و اين مساله سبب شد تا توطئه هاي زيادي كه براي ايجاد اختلاف ميان سادات حسني و حسيني طراحي شده بود خنثي شود.

عامري همچنين به توطئه هاي دشمنان اشاره كرده و مي افزايد: دشمنان اهل بيت(ع) از زمان زيد فرزند امام سجاد(ع) با تقسيم بندي سادات به سادات حسني و سادات حسيني، شكافي را در ميان اهل بيت(ع) به وجود آوردند و طي تاريخ سعي كردند با ايجاد اين شكاف در ميان اهل بيت(ع) نيز اختلاف ايجاد كنند.

اين پ‍‍ژوهشگر مذهبي تصريح مي كند: در زمان حضرت عبدالعظيم، به دليل ويژگي هاي آن حضرت و ويژگي هاي خاصي كه ميان سادات حسني وجود داشت، فشارهاي زيادي را وارد كردند و دسيسه هاي مختلفي را به وجود آوردند كه اين دسيسه ها شامل تهمت به عبدالعظيم مبني بر توطئه چيني در مورد اهل بيت(ع) و تهمت به اهل بيت(ع) مبني بر دسيسه كردن نسبت به سادات حسني بود ولي ارادت كامل عبدالعظيم به اهل بيت(ع)، سبب خنثي شدن توطئه هاي دشمن شد.

اخوان نيز به فاصله سني امام دهم(ع) و حضرت عبدالعظيم اشاره كرده و مي افزايد: يكي از علت هاي عظمت شخصيت عبدالعظيم (ع) اين است كه وي خاضعانه دين خود را به امام هادي (ع) كه از نظر سني بزرگتر از آن حضرت بوده، عرضه مي كند و زماني كه امام(ع) عقايد عبدالعظيم را درباره توحيد، معرفت خدا، نبوت، معاد، سووال قبر، بهشت و جهنم، ميزان و صراط، معراج، ولايت ائمه اطهار و شناخت حجت خدا مي شنود، براي وي دعا مي كند و از خدا مي خواهد كه او را در اعتقادات خود ثابت قدم بدارد.

حديث عرض دين درسي براي تمام شيعيان و دوستداران اهل بيت(ع) است تا از گزند شبهات و عقايد انحرافي دشمنان مصون مانده و خود را از اين راه بيمه كنند.

حجت الاسلام اخوان از حضرت عبدالعظيم (ع) به عنوان شخصيتي ياد كرد كه در محضر چند امام بوده و عقايد خود را به امام هادي (ع) عرضه داشت تا از گزند آفات، انحراف ها و نفوذ گرايش هاي اشتباه مصون بماند و در اين زمان نيز با توجه به وجود انحرافات و شبهاتي كه از سوي دشمنان به وسيله ماهواره، اينترنت، كتاب و مانند آن مطرح مي شود، ممكن است عقايد ما نيز دچار انحراف يا مشكل شود.

وي اضافه مي كند: اگر ما نيز به عنوان شيعه و پيرو ائمه معصومين(ع)، همانند حضرت عبدالعظيم (ع) دين خود را به يك دين شناس ارائه كنيم؛ از گزند اين انحرافات مصون خواهيم بود.

اين پژوهشگر مذهبي با بيان اينكه برگزاري حلقه هاي معرفتي در حرم حضرت عبدالعظيم (ع) در راستاي عمل كردن به حديث عرضه دين است، ادامه مي دهد: برخي از روحانيون حلقه هاي معرفتي را با بيان حديث عرضه دين آغاز مي كنند تا زمينه اي براي پرسش و پاسخ جوانان فراهم شود.

وي مي افزايد: علاوه بر جلسات حلقه هاي معرفتي لازم است تا مانند طرح روحاني خانواده همانند طرح پزشك خانواده اجرا شود و اعضاي هر خانواده به يك روحاني دسترسي داشته باشند تا بتوانند در تمام مسايل اعتقادي، اخلاقي، احكام و مسايل مربوط به دين مانند نماز، حساب مالي و حج به آن روحاني مراجعه كرده و مشاوره بگيرند.

خادم حرم حضرت عبدالعظيم (ع) تاكيد مي كند: در صورت اجراي چنين طرحي بسياري از مشكلات و انحرافاتي كه در خانواده ها و جامعه وجود دارد، كمتر خواهد شد.



** مقام علمي حضرت عبدالعظيم

شخصيت بزرگي همچون حضرت عبدالعظيم حسني(ع) روايتگر سخنان چهار امام معصوم(ع) بوده و دانشمندان به اعتبار سخن او احاديثي را از ائمه معصومين(ع) نقل كرده اند ولي اهميت مقام علمي او زماني بيشتر جلوه مي كند كه امام معصوم(ع) شيعيان را براي گرفتن پاسخ هاي سووالات خود به او ارجاع مي دهد.

حجت الاسلام عامري مي گويد: همانگونه كه از نام حضرت عبدالعظيم حسني(ع) مشخص است، آن حضرت از نوادگان امام حسن مجتبي(ع) بوده و محضر چهار معصوم يعني امام كاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) و امام هادي (ع) را درك كرده و روايات مفصلي را از اين بزرگواران نقل كرده كه اين روايات، دائره المعارف بزرگي از معارف اسلامي را در بخش هاي تفسيري، فقهي و معارفي دربرمي گيرد.

وي با بيان اين مطلب كه حضرت عبدالعظيم يك محدث ساده نبود بلكه يك محدث عليم بود، مي افزايد: در ميان محدثان كساني وجود داشتند كه نقل روايت به الفاظ مي كردند ولي ممكن بود خود از معاني آن بهره اي نبرند يا كم بهره ببرند اما حضرت عبدالعظيم حسني در ميان محدثان شهره به اين نام بود و علم فراواني در مباحث تفسيري، فقهي و ساير معارف ديني داشتند.

حجت الاسلام اخوان نيز در اين زمينه مي گويد: حضرت عبدالعظيم از جمله شخصيت هاي بزرگي ديني است كه با چهار واسطه فرزند امام حسن مجتبي(ع) و شخصيتي است كه امام جواد (ع) و امام هادي (ع) را درك كرده و بنابر رواياتي از اصحاب خاص امام رضا (ع) بوده است.

وي در ادامه به روايتي از كتاب صدوق در عظمت حضرت عبدالعظيم (ع) اشاره كرده و مي گويد: شخصي خدمت امام هادي(ع) رسيد و آن حضرت پرسيد كجا بودي و هنگامي كه اين شيعه عرض كرد براي زيارت امام حسين(ع) آمده بودم، امام هادي(ع) فرمود اگر مزار عبدالعظيم را كه نزد شماست زيارت مي كرديد، مانند آن بود كه به زيارت امام حسين (ع) رفته باشيد.

اين دين پژوه مي افزايد: يكي از شيعيان خدمت امام هادي (ع) رسيد و مساله اي را مطرح كرد و امام فرمود هر زماني كه در مسايل ديني به مشكلي برخورد كردي؛ از عبدالعظيم سووال كن و سلام مرا به او برسان.

مقام علمي حضرت عبدالعظيم به اعتقاد برخي صاحبنظران تا جايي است كه از وي به عنوان پايه گذار انقلاب فرهنگي و علمي در ري ياد مي كنند.

حجت الاسلام عامري مي گويد: پس از ورود حضرت عبدالعظيم به ري، يك انقلاب بزرگ فرهنگي و علمي ايجاد شد و گرچه به صورت مخفيانه وارد ري شد و كسي از وجود او اطلاع نداشت ولي شاگردان مكتب تشيع به محضر اين دانشمند مي رسيدند و در همان مدت كم از وجود وي استفاده مي كردند.

وي مي افزايد: به جز ورود امام رضا (ع) به توس كه بحثي جداگانه را مي طلبد، ورود حضرت عبدالعظيم حسني به ري، وارد شدن «احمد بن موسي(ع)» معروف به شاهچراغ و حضرت معصومه(س) به شهرهاي شيراز و قم معناي خاصي دارد و در واقع مي توان گفت وجود اين سه بزگوار سبب شروع يك انقلاب شيعي در ميان مردم ايران شد.

اين استاد حوزه اضافه مي كند: گرچه به گفته برخي مورخان، در دوران صفويه زحمات زيادي براي تشيع كشيده شد، اما اصل تشيع در ايران به واسطه مجاهدت ها و تلاش هاي اين سه بزرگوار بوده است و نيز گرچه آنها مدت كمي را در ايران بودند اما بركات وجودي اين سه بزگوار سبب شد كه كشور شيعي داشته باشيم كه اينك نظر دنيا را به خود جلب كرده است.

فراهنگ(5) ** 1003 **