نهم شهريورماه هرسال به نام روز ملي حفاظت از يوزپلنگ ايراني نامگذاري شده است . اين نامگذاري به دليل بروز حادثه اي غم انگيز براي سه توله يوز به همراه مادرشان در اين روز است .
در نهم شهريور ماه سال 1373 در شهرستان بافق، يك يوزپلنگ ماده به همراه سه توله‌اش براي نوشيدن آب به سوي نخلستان‌هاي اطراف بافق آمد اما در ميان تعدادي از مردم محلي ناآگاه محاصره شد و مادر پس از مدتي مقاومت در برابر حملات و ضربات مردم با استفاده از سنگ و چوب فرار مي كند اما سه توله اش گرفتار مي شوند.
يكي از شاهدان، خود را به اداره محيط زيست بافق مي رساند و ماموران محيط زيست را مطلع مي كند. زماني كه ماموران به محل مي رسند با لاشه بي جان يكي از توله‌ها مواجه مي شوند اما دو توله ديگر با وجود جراحات شديد همچنان زنده بودند و به يزد منتقل مي شوند. شدت ضربات وارده بر سر و روي يكي از توله‌ها باعث مرگ او در ميانه راه مي‌شود.
توله سوم در يزد توسط دامپزشك مداوا مي شود اما براي نجات از مرگ بلافاصله به تهران منتقل مي شود. بر اساس گزارش هاي محيط بانان بافق، ماده يوز هر روز به نزديكي شهر و نخلستان مي آيد تا توله هاي خود را جست و جو كند اما بعد از يك هفته جست وجوي ناكام، ديگر در محيط ديده نشد.
توله بازمانده ' ماريتا ' نام گرفت و بعد از مدتي بهبود يافت. اما تا دي ماه 1382 در پارك پرديسان تهران باقي ماند و در همان جا پس از 9 سال مرد. هر چند دو توله جان باختند و ماريتا نجات يافت اما ماريتا بازمانده‌اي بود كه به دليل تنهايي و نبود جفت، هرگز نتوانست كمكي به رفع انقراض يوزپلنگ ها كند.
از آن پس نهم شهريورماه هرسال به نام روز ملي حفاظت از يوزپلنگ ايراني نامگذاري شد.
' مرتضي اسلامي ' مدير عامل انجمن يوزپلنگ ايراني در مورد جمعيت يوزها گفت: جمعيت يوزپلنگ در تمام كشورهاي آسيايي منقرض شده و جمعيت كمي از آن در ايران باقي مانده است كه متاسفانه در ايران نيز جمعيت كوچكي از اين حيوان در استان هاي يزد، سمنان، خراسان شمالي، خراسان جنوبي، كرمان و اصفهان باقي مانده است.
وي افزود: از دو سال پيش تحقيقات براي برآورد جمعيت يوزپلنگ ها در اين مناطق آغاز شده است و براين اساس كمتر از 70 قلاده يوزپلنگ در كشور وجود دارد.
اسلامي خاطرنشان كرد : مشكل اصلي اين گونه در معرض خطر انقراض زيستگاه هاي آنان است . اين در حالي است كه در اوايل دهه گذشته به نظر مي آمد مشكل اصلي عدم اطلاعات كافي و آگاهي جوامع محلي در مورد يوزپلنگ هاست براي همين دوره هاي آموزشي براي جوامع محلي برگزار شد كه خوشبختانه بسيار مفيد بود به گونه اي كه آمار تلفات يوزپلنگ توسط جوامع محلي بسيار كاهش يافت.
وي افزود : در مدت يك سال و نيم پيش نيز شاهد تلف شدن دو يوزپلنگ توسط جوامع محلي بوديم كه علت آن بيشتر به تخريب زيستگاه ها و كاهش طعمه آنها بر مي گردد زيرا اين حيوانات براي شكار به مناطق روستايي وارد مي شوند و به دام ها حمله مي كنند كه دراين زمان اهالي براي دفاع از خود آنها را مي كشند .
مديرعامل انجمن يوزپلنگ ايراني اظهار داشت: اما اكنون اصلي ترين مشكل يوزپلنگ ها تخريب زيستگاه آنها به دليل احداث معدن و جاده است. در يك دهه گذشته 40 درصد تلفات يوزپلنگ در ايران بر اثر تصادفات جاده اي بوده است .جاده هايي كه يا از داخل زيستگاه يا از حاشيه آن عبور كرده اند. متاسفانه اين جاده ها مجوز مرگ يوزپلنگ هاست.
اسلامي تاكيد كرد: حفاظت از اين گونه با ارزش در معرض خطر انقراض نيازمند حمايت جدي دولت ، جوامع محلي و سازمان هاي مردم نهاد است در غير اين صورت به زودي شاهد نابودي كامل يوزپلنگ ايراني خواهيم بود و براي آيندگان فقط خاطره و نامي از اين حيوان زيبا و باشكوه باقي خواهد ماند.
يوز كلمه اي است فارسي كه از ديرباز در اشاره به اين حيوان به كار مي رفته است. يوز از بن مضارع يوزيدن به معناي جستن آمده است و به خاطر شباهت ظاهري اين حيوان با پلنگ امروزه بيشتر با نام يوزپلنگ شناخته مي شود.
در حدود ۲۰۰۰ سال پيش يوزها در بيشتر نقاط آسيا حضور داشتند اما اكنون منحصر به نواحي دور افتاده‌اي در بيابان هاي ايران شده اند. يوزها در سرزمين هاي باز و علفزارها، دشت هاي كوچك، مناطق نيمه بياباني و ساير مناطقي كه در آن شكار يافت مي شود، زندگي مي كنند. يوزپلنگ ها را در ايران مي توان در مناطق كويري پيدا كرد.
يوزپلنگ سريعترين حيوان روي خشكي است و سرعتش مي تواند به ۱۰۰ كيلومتر در ساعت برسد اما تا چند صد متري بيشتر نمي تواند با اين سرعت بدود. پوستي نخودي رنگ و با خال هاي سياه ، گرد و كوچك دارد و موهايش زبر و كوتاه است.
اين حيوان اندامي كشيده دارد و اندازه بدن يك يوز بالغ ۱۱۲ تا ۱۳۵ سانتيمتر با دمي به اندازه ۶۶ تا ۸۴ سانتيمتر است . وزنش مي تواند از ۳۴ تا ۵۴ كيلوگرم باشد. نرها بزرگتر از ماده‌ها هستند. خطي به نام خط اشك از گوشه چشم اين حيوان تا گوشه لبش امتداد يافته است كه اين خط در نوع ايراني ضخيم تر از نوع آفريقايي است.
يوزها، غزال ها و گوزن هاي كوچك را شكار مي كنند. در ايران بيشتر شكارش آهو، جبير، قوچ و ميش٬ بز و كل و حتي خيلي وقت ها خرگوش و ديگر حيوانات از قبيل روباهها و شغال است. به طور كلي هر حيواني را در بيابان بيابند ، مي توانند شكار كنند.
علمي ( 5 ) **9014**1581
تاریخ انتشار: ۹ شهریور ۱۳۹۲ - ۱۴:۴۳
تهران - يوزپلنگ آسيايي يا يوزپلنگ ايراني با نام علمي Acinonyx jubatus venaticus يك زير گونه به شدت در معرض خطر انقراض است كه امروزه كمتر از 70 قلاده از اين حيوان زيبا در دشت ها و بيابان هاي كشور باقي مانده است .