به مناسبت شهادت امام جعفر صادق (ع )

25 شوال سال 148 هجري قمري سالروز شهادت ششمين ستاره از آسمان تابناك امامت و ولايت، امام جعفر صادق عليه السلام است، همو كه بايد وارث علوم پيامبر، چهره فروزان آسمان ولايت، تجسم صبر، بردباري، اخلاص، شجاعت، مظهرحكمت و دانش و در يك كلام زبان رساي اسلام ناميدش.

اسم مبارك ايشان جعفر و كنيه مشهور آن حضرت ابي عبدالله و لقب مشهورش صادق است. عمر مبارك آن بزرگوار شصت و پنج سال بود. در سال هشتاد و سوم هجرت و بنابر مشهور در هفدهم ربيع الاول روز ولادت با سعادت حضرت رسول (ص) به دنيا آمد و در سال صد و چهل و هشت 25 شوال المكرم به امر منصور دوانيقي مسموم و شهيد شد مدّت امامت آن بزرگوار سي و چهار سال بود.

حضرت امام صادق (ع) در اين سي و چهار سال شيعه را زنده كرد، خدمات آن حضرت به شيعه به حدّي است كه شيعه را جعفري مي گويند، اين امتيازي مهمّ براي آن حضرت بوده چرا كه غالب روايات شيعه از امام صادق (ع) نقل شده است.

مرحوم محقق رحمه الله در معتبر مي گويد: در فنون مختلفه اسلامي به قدري از امام صادق (ع) روايت شده است كه عقل در تحير است، بزرگان شيعه و سنّي اقرار دارند كه چهار هزار نفر از امام صادق روايت نقل كرده اند.

چون عمر امام صادق (ع) در پايان دولت بني اميه و اول دولت بني عباس واقع بود و اين دو دولت قدرتي نداشتند ـ دولت بني اميه رو به زوال بود و دولت بني عباس هنوز قدرتي نيافته بود- از اين جهت توانست به نشر معارف اسلام بپردازد و چندين هزار دانشمند در علوم اسلامي در عالم اسلام تربيت كند.

امام صادق عليه السلام در فقه شاگرداني چون: جميل بن دراج، عبدالله بن مسكان، عبدالله بن بكير، حماد بن عيسي، حماد بن عثمان و ابان بن عثمان را كه از فقهاي بزرگ اسلامند به اسلام هديه كرد كه از اصحاب اجماع بودند، يعني اماميه روايات آنان را بدون تفحّص والمفضل و در تفسير كسي مثل ابي حمزه ثمالي را به عالم اسلام تحويل مي دهد.

دشمني ها و محدوديت ها

در عمر سي و چهار ساله ايشان مذهب تشيع رونق گرفت، ولي در دولت منصور دوانيقي علاوه بر محدوديت هايي كه براي آن حضرت پديد آمد و به عناوين مختلف از درس و تماس با ايشان و از انتشار روايات جلوگيري شد، افرادي را نيز در مقابل ايشان ساختند و از آنان فوق العاده طرفداري شد تا از اين راه بتوانند نور معنويت امام صادق را خاموش كنند.

ابوحنيفه، قتاده و امثالهم را در فقه، سفيان ثوريها را در عرفان، ابن ابي العوجاها را در عقايد ساختند، ولي روشن بود كه اين گونه افراد نمي توانستند در مقابل آن بزرگوار بايستند.

نقل شده كه منصور جلسه اي تشكيل داد كه امام صادق را علاوه بر بي احترامي مجاب كنند،قتاده چهل مسئله غامض تهيه كرد كه از امام صادق عليه السلام بپرسد، چون امام صادق عليه السلام وارد جلسه شد، ناگهان همه برخاستند و امام صادق را بالاي مجلس جا دادند، ابهّت امام مجلس را فرا گرفت، سكوت بر جلسه حكمفرما بود تا اينكه امام صادق سكوت را شكست و از قتاده پرسيد: سؤالي داري؟ قتاده گفت: يابن رسول الله آيا پنير خوردن حلال است؟امام صادق عليه السلام تبسم كردند و فرمودند: مسايل تو از اين قبيل است؟

قتاده گفت: نه به خدا، من چهل مسئله مشكل تهيه كرده بودم ولي ابهت تو همه را از ياد من برد. امام صادق عليه السلام فرمودند: مي داني در حضور چه كسي نشسته اي؟ نزد كسي هستي كه خداوند درباره اش فرموده است :«در خانه‌هايي كه خدا خواسته است مرتفع باشند ـ شخصيت اجتماعي دارند، ابهت آنان در دلها است ـ خانه‌هايي كه در آنها هميشه، هر صبح و شام ذكر خدا را تسبيح مي كنند، مرداني كه داد و ستد آنها را از ياد خدا باز نمي دارد.

قتاده گفت: يابن رسول الله، آن خانه ها، خانه هاي خشتي و گلي نيست، آن خانه ها، بدنهاي مطهر شما است.

بني عباس چون نتوانستند از اين راههاي مرموز نتيجه بگيرند، امام صادق را در مضيقه شديدي قرار دادند. درس او را تعطيل و ايشان را خانه نشين كردند. حتي راوي مي گويد: «خدمت امام صادق رفتم و ديدم در اتاقي با پرده هاي آويخته ممنوع از ملاقات با ديگران بود؛ تا سرانجام ايشان را مسموم و شهيد كردند.»

در بيان فضايل امام صادق قلم و زبان قاصر هستند و بيش از آن است كه بتوان ذكر كرد. جمله اي از مالك بن انس امام مشهور اهل سنت است كه: «بهتر از جعفر بن محمد، هيچ چشمي نديده، هيچ گوشي نشنيده و در هيچ قلبي خطور نكرده است.»

ايمان حضرت امام جعفر صادق عليه السلام

در بيان ايمان امام صادق عليه السلام همين بس كه محمد بن عبدالله مي گويد: «عبدالحميد كه يكي از راويان فقه شيعه است در زندان بود. روز عرفه در مكه خدمت امام صادق رسيدم و از زندان و مضيقه عبدالحميد با ايشان صحبت كردم. امام صادق عليه السلام دعا كردند و بعد فرمودند: رفيقت از زندان آزاد شد. موقعي كه از مكه برگشتم و با عبدالحميد تماسم گرفتم، معلوم شد همان ساعت كه امام صادق دعا كرد و بعد خبر آزادي عبدالحميد را داد، او از زندان آزاد شد.»

علم امام جعفر صادق عليه السلام

در خصوص علم حضرت صادق عليه السلام علاء بن سبابه مي گويد، امام صادق فرمودند: «من آگاهم به آنچه در آسمانها و زمين است و آنچه در بهشت و جهنم است و من آگاهم به گذشته و به آينده تا روز قيامت. سپس فرمودند: اين علم را از قرآن مي دانم، به قرآن تسلط دارم چون تسلّط بر كف دستم و خداوند متعال در قرآن فرموده است كه قرآن بيان كننده همه چيز است' و نمونه هاي بسيار ديگر كه مبين علم وافر آن حضرت است.

صبر رئيس مذهب شيعه

صبر امام صادق عليه السلام هم مثال زدني است. اسماعيل كه پسر بزرگ امام صادق بود از دنيا رفت. امام صادق (ع) با كمال خوشرويي از مردمي كه براي تعزيت آمده بودند پذيرايي فرمود، به قدري كه مورد تعجّب شد از حضرت در اين مورد سؤال كردند. آن بزرگوار فرمودند بايد تسليم امر خداوند بود و در مصيبت ديگري فرمودند: «ما اهلبيت قبل از مصيبت فعاليت خود را انجام مي دهيم ولي چون مصيبت آمد راضي و تسليم تقدير الهي هستيم.»

حلم حضرت امام جعفر صادق عليه السلام

در مورد حلم امام صادق عليه السلام نقل كرده اند كه ايشان غلامش را دنبال كاري فرستاد و چون غلام دير كرد، خود حضرت به دنبال آن كار رفت و در وسط راه ديد غلام خفته است. حضرت او را باد زد» تا بيدار شد پس به او فرمود: خوب است شبها بخوابي و روزها كار كني.

عفو امام عليه السلام

عفو امام صادق عليه السلام هم يكي ديگر از فضائل مبارك آن حضرت است، به امام صادق عليه السلام خبر رسيد كه پسر عموي شما در ميان مردم به شما ناسزاي بسيار گفت. حضرت بلند شد دو ركعت نماز خواند و بعد از نماز با رقّت شديد گفت: «خدايا من از حق خودم گذشتم، تو اكرم الاكرميني از او در گذر و به كردارش گرفتار نكن.» گويا حضرت به اين مطلب توجه داشتند كه قطع رحم مؤاخذه شديد و با سرعت دارد، از اين جهت در نماز و دعا براي او سرعت كردند.

سخاوت حضرت امام جعفر صادق عليه السلام

سخاوت امام صادق عليه السلام هم مثال زدني است . هشام بن سالم مي گويد: «رويه امام صادق اين بود كه چون پاسي از شب مي گذشت، كيسه اي را به دوش مي گرفت و محتويات آن را ميان فقراي مدينه تقسيم مي كرد. آنان از حضرت خبري نداشتند تا اينكه پس از مرگ امام صادق روشن شد كه چه كسي به آنان توجّه داشته است.»

عبادت و خشيت آن حضرت

درخصوص عبادت و خشيت امام صادق عليه السلام همين بس كه ابان بن تغلب مي گويد: امام صادق عليه السلام را ديدم در ركوع و سجده هستند و هفتاد تسبيح از ايشان در ركوع و سجود شنيدم. در خرائج راوندي است كه راوي مي گويد: «امام صادق را در مسجد رسول الله ديدم به نماز است و سيصد مرتبه سبحان ربي العظيم و بحمده از ايشان شنيدم.»

سعه صدر امام صادق عليه السلام

مفضل يكي از بزرگان شيعه در مورد سعه صدر امام صادق عليه السلام مي گويد: «در مسجد نشسته بودم و ابن ابي العوجا با اطرافيانش كلمات كفر آميز مي گفتند. نتوانستم صبر كنم و به آنها پرخاش كردم. ابن ابي العوجا گفت: اي مرد، اگر تو از اصحاب جعفر بن محمد هستي، روش او چنين نيست. ما با او مذاكره مي كنيم و او با كمال صبر و بردباري، با كمال عقل و فطانت به حرفها گوش مي كند كه گويا مجاب شده است، و بعداً حرفها را يكي پس از ديگري رد و باطل مي كند.»

اين تنها قطره اي از درياي فضايل امام صادق است و اگر به طور اجمال درباره امام صادق چيزي بگوييم، آنرا مي گوييم كه خود امام صادق عليه السلام فرموده است. امام صادق عليه السلام فرمودند : همانا براي ما پروردگاري است كه هميشه حافظ ما است و ما او را عبادت مي كنيم. شما مي توانيد هرچه مي خواهيد درباره ما بگوييد مشروط بر اينكه ما را مخلوق خداوند متعال بدانيد.»

و به گفته اميرالمؤمنين علي عليه السلام ، ما را خدا نگوييد و هرچه مي خواهيد درباره ما بگوييد.

پس امام جعفر صادق عليه السبلام را وارث علوم پيامبر، چهره فروزان آسمان ولايت، تجسم صبر، بردباري، اخلاص ، شجاعت ، مظهرحكمت و دانش و در يك كلام بايد زبان رساي اسلام ناميدش كه با بيان بليغ و كلام فصيح و با سخنان حكيمانه، منطق استوار و... كام تشنگان معرفت را سيراب و فضاي جامعه اسلامي را از شميم وجودش عطرآگين مي ساخت، آري او ششمين ستاره آسمان امامت و ولايت ، امام جعفر صادق عليه السلام است.

شاگردان مكتب امام صادق(ع) كه همه چيز اين دين بستگي به آنها دارد حسب فرمايش آن بزرگوار بايد عالم به زمانشان باشند، روحانيت بايد همگون با اين مسائل، علوم مختلف را با حجم بالا فرا بگيرند تا بتوانند همپاي زمان با مردم ارتباط داشته و علوم آل محمد(ص) را به آنها منتقل كنند، مدعيان مكتب امام صادق عليه السلام بايد خلق وخوي آن بزرگوار را داشته و علاوه بر اينكه واجبات را بموقع انجام مي دهند از انجام مستحبات نيز هرگز غافل نشوند.

687/ 1417/1914