مشرق نوشت:انقلاب آمده بود كه آرزوها را محقق كند و اين‌گونه بود كه عده‌اي از دانشجويان، بعد از تظاهرات 13 آبان از آن ديوارها بالا رفتند و در سفارت را براي همگان باز كردند. با اين حال هنوز هم هستند كساني كه داخل «لانه جاسوسي» را نديده‌اند.
سفارت آمريكا در منطقه مركزي تهران واقع شده است. جايي كه الان تقاطع خيابان طالقاني و مفتح است اما در زمان تسخير نام اين دو خيابان تخت‌جمشيد و دروازه دولت بود. سفارت تا منطقه بازار حدود 10 دقيقه و تا سفارتخانه‌هاي روسيه و بريتانيا و فرانسه حدود 5 دقيقه فاصله دارد. روشن است كه مكان‌يابي سفارت هوشمندانه بوده تا بتوان درك دقيقي از ساختار اجتماعي و مردم، فارغ از تبليغات حكومت پيدا كرد. آمريكايي‌ها هم مي‌توانستند مانند خيلي از كشورها در بهترين مناطق تهران سفارتخانه داشته باشند اما آن هنگام كاركرد اصلي سفارت، يعني به دست آوردن تصوير دقيق از كشور ميزبان را فدا مي‌كردند.
بافت خيابان طالقاني و مفتح تقريبا هنوز مانند آن روزها باقي مانده است. هنوز روبه‌روي ساختمان سفارت در خيابان طالقاني بورس صنايع دستي است و هتل مشهد و هتل صحرا سر جاي خود هستند. هتل صحرا جايي است كه به آن هتل آمريكايي هم مي‌گفتند. گفته مي‌شود آمريكايي‌ها قبل از حمله نافرجام طبس از اتاق‌هاي اين هتل به جاسوسي و ديدزني و مراقبت سفارت ـ محل نگهداري ديپلمات‌ها ـ مي‌پرداختند.
سفارتخانه حدود 1000 متر در خيابان طالقاني امتداد دارد و در اين 1000 متر، 4 در تعبيه شده است. در اصلي در ميانه قرار گرفته است و در كنار آن، هنوز هم نشان ايالات متحده ديده مي‌شود. البته رنگ‌ورو رفته و كمي هم تخريب شده.
سفارت آمريكا در تهران را معماري به نام ايدس وان در گراكت بنا مي‌كند. متولد 1902 در اتريش و تحصيلكرده در نيويورك. او سفارت آمريكا در آنكارا و كپنهاگ و مهم‌تر از اين دو، ساختمان پنتاگون را هم ساخته است. گفته مي‌شود طرح ساختمان به دليل شباهت به طرح دبيرستان‌هاي آمريكايي در دهه 1930 و 1940 آمريكا، توسط كاركنان آن «هندرسون هاي» (به انگليسي: Henderson High) لقب گرفت. «هندرسون هاي» در انگليسي آمريكايي عاميانه به معناي «دبيرستان هندرسون»، و لوي هندرسون (به انگليسي: Loy Henderson) نام نخستين سفير آمريكا در ايران در زمان پس از ساخت اين سفارتخانه است.
سفارتخانه از سال 1358 تغييرات بسياري كرده است. بخشي از قسمت شمالي سفارت در حال حاضر تبديل به باشگاه ورزشي شده است و در بخش جنوبي هم كتابفروشي تاسيس شده است. ديوارها البته فرق اساسي با قبل پيدا كرده و روي آنها شعارهاي انقلابي و ضد آمريكايي نوشته شده است. اين ديوارها اغلب سوژه‌اي براي عكاسان و فيلمبرداران خارجي مستقر در تهران هستند تا با نشان دادن آنها به موضوع رابطه ايران و آمريكا بپردازند. از اين نماي بيروني كه بگذريم داخل سفارت تغييرات دارد. تعدادي سوله و ساختمان ساخته شده است كه كاربري آنها از سالن اجتماعات گرفته تا رستوران و نمازخانه است. ساختمان اصلي از نظر معماري دست نخورده باقي مانده است، با فاصله از در اصلي اما همچنان نزديك به خيابان، باغچه زيبايي با درختاني بلند اين ساختمان را به ديوارهاي كوتاه سفارت وصل مي‌كند. محيط سفارت البته همين فضاي سبز را ندارد. پر است از درختان بلند و بوته‌هاي بلند و كوتاه. اگر اين فضا را كنار جوي آبي كه از ميانه سفارت مي‌گذرد قرار دهيم مي‌فهميم اينجا خود، يك باغ قلهك ديگر است.
يك ساختمان دو طبقه در ميانه سفارت، خانه سفير است. اين خانه در حال حاضر متروكه و بسته است. البته ساختمان سفارت هم بسته است و فقط به صورت گروهي و با هماهنگي قبلي مي‌توان از آن بازديد كرد.
برخي شنيده‌ها حاكي از اين است كه از زير سفارت تا ميدان امام خميني و موزه عبرت تونلي بوده است. از اين تونل براي انتقال زندانيان سياسي مهم به اينجا و بازجويي و... استفاده مي‌شد و گفته مي‌شود كه سوليوان هم از همين راه فرار كرده است. هر چند نميتوان اين شنيده‌ها را تاييد كرد اما بايد گفت نميتوان خيلي هم به آن بي‌اعتماد بود.
ساختمان اصلي سفارت 3 طبقه دارد. 2 طبقه اصلي و يك طبقه زيرزمين كه البته خيلي هم نميتوان به آن زيرزمين گفت. براي ورود به اين ساختمان، هم مي‌توان از در مقابل خيابان اقدام كرد و هم از در پشتي. به نظر مي‌رسد در پشتي صرفا براي استفاده كاركنان سفارت بوده و در جلويي براي مراجعه مردم.
دركنار درها مجسمه‌هايي از نماد كاريكاتوري مجسمه آزادي و ديپلمات‌هاي دستگير شده آمريكايي ديده مي‌شود.
با وصفي كه از ساختمان اصلي كرديم بد نيست آخرين سند «لانه جاسوسي» را با هم بخوانيم:
سند شماره 4 – 61 تاريخ: 4 نوامبر 1979 – 13 آبان 1358
در ساعت 11 پيش از ظهر گروهي از تظاهرات‌كنندگان وارد محوطه سفارت شده‌اند و به طرف درب ورودي طبقه پايين دفترخانه پيشروي كردند. تمام پرسنل در طبقه بالا هستند، تفنگداران دريايي در طبقه پايين براي متفرق‌ساختن تظاهرات‌كنندگان از گاز اشك‌آور استفاده مي‌كنند. (مجموعه اسناد لانه جاسوسي، جلد 1، ص472)
در روزهاي ابتدايي پس از تسخير سفارت، ماموران ديپلماتيك آمريكايي دستگيرشده در آن نگهداري مي‌شدند. بعدها اين مجموعه به سپاه پاسداران واگذار شد و يكي از مراكز آموزشي در زمان جنگ بود. بعدها سازمان دبيرستان‌ها و هنرستان‌هاي سپاه در آنجا مستقر شد كه هنوز هم در آن هستند. مدتي بنياد قرآن و عترت و در حال حاضر هم بسيج دانشجويي در اين مجموعه ساكن است و مجتمع دانشجويي و فرهنگي 13 آبان در محل ساختمان اصلي سفارت تاسيس شده است.
32 سال از تسخير سفارت آمريكا مي‌گذرد كه من اين وصف را درباره جايي نوشتم كه قبلا سفارتخانه ايالات متحده آمريكا بود، بعدا به «لانه جاسوسي» تغيير نام داد و حالا روي سردر آن نوشته‌اند: مركز فرهنگي دانشجويي 13 آبان.
1610
تاریخ انتشار: ۱۳ آبان ۱۳۹۲ - ۱۲:۰۹
تهران - سفارت آمريكا در منطقه مركزي تهران واقع شده است. جايي كه الان تقاطع خيابان طالقاني و مفتح است اما در زمان تسخير نام اين دو خيابان تخت‌جمشيد و دروازه دولت بود.