از عشق به شاهزاده قجري تا وصل آستان حسيني(ع)

در شب هاي سوگواري دهه اول محرم هيچ سريالي نمي تواند مردم را پاي جعبه جادويي ميخكوب كند اما «شب دهم»، «معصوميت از دست رفته» و «پريدخت» در اين كار موفق شدند.

از ابتداي دهه 80 تا به امروز حدود 20 سريال ويژه محرم توليد شده است اما از اين ميان تنها همين سه سريال در ذهن مخاطبان خود ماندگار شدند زيرا هنوز مردم اين سريال ها را مي شناسند و با آن خاطره دارند.

با مروري اجمالي به اين سريال ها به اين نكته مي رسيم كه «نگاه عميق به مقوله عشق و عاشورا و پيوند آن» رمز ماندگاري سريال هاي محرم است كه نمونه آن را در سه سريال شب دهم، معصوميت از دست رفته و پريدخت ديده ايم.



** شب وصل به عشق حقيقي

«شب دهم» سريالي كه پايه گذار سريال سازي ويژه محرم شد، هنوز با گذشت 12 سال عنوان برترين را هم يدك مي كشد؛ سريالي كه تيتراژ پاياني آن با صداي عليرضا قرباني هنوز هم زمزمه مي شود «مرز در عقل و جنون باريك است...».

البته «شب دهم» اولين سريال ماه محرمي تلويزيون نيست و دو دهه قبل تر از آن «روايت عشق» با رويكردي تاريخي گريزي به واقعه كربلا زد.

اما بي شك تلاقي محرم و نوروز در سال 80 سبب شد تا از تلفيق هنر هفتم كه هنر مدرن به حساب مي آيد با هنر تعزيه كه به نام ايران هنري جهاني شده است، براي توفيق «شب دهم» زمينه سازي كرد.

شب دهم را حسن فتحي كارگردان گزيده كار و در عين حال نام آشناي تلويزيون ساخت كه نام او پاي بسياري از سريال هاي ماندگار تلويزيوني حك شده است اما به عقيده بينندگان، «شب دهم» در بين همه اين سريال هاي خوش ساخت فتحي، چيز ديگري بود.

با اينكه شب دهم در اين مدت دهها بار از شبكه هاي داخلي و برونمرزي بازپخش شده است، اما هنوز مخاطبان خود را دارد و همه به نيكي از سكانس هاي ماندگاري كه عشق زميني را به يك ايمان و عشق الهي پيوند زد، ياد مي كنند.

ملودرامي عاشقانه كه «حيدر» لوطي جوان و عاشق پيشه را از عشق به دختر شاهزاده قجري به آستان وصل امام حسين(ع) رساند.

شرط «فخرالزمان» براي ازدواج با لوطي جوان اجراي 10 شب تعزيه در دهه اول محرم آن هم در شرايطي كه دستگاه حكومتي اجراي تعزيه را ممنوع كرده، آغاز ماجرايي است كه 10 شب بيننده را با خود همراه مي كند.

فتحي در بيان خاطراتش از اين سريال گفته بود كه شب دهم تا مرز ممنوعيت از توليد هم پيش رفت و حتي در جلسه تصميم گيري براي صدور مجوز ساخت، بين اعضا مشاجره شده بود و شايد هرگز شب دهم متولد نمي شد.



** معصوميت كه از دست رفت

در سال 82 «داود ميرباقري» كارگردان تاريخي ساز تلويزيون به سراغ محرم رفت و سريال كوتاهي را با عنوان «معصوميت از دست رفته» روي آنتن فرستاد تا «جنايت و مكافات» دينداران آن زمان در مواجهه با كربلا را به تصوير بكشد.

بار داستان اين بار به دوش «شوذب»است كه او را از ياران حضرت علي(ع) مي دانند اما در آستانه قيام عاشورا، شوذب خزانه دار كوفه است؛ ميرباقري براي افزودن به بار درام داستان پاي دو زن را به داستان باز مي كند: مارياي مسيحي كه از عشق به علي ابن ابيطالب (ع) با شوذب ازدواج مي كند تا خاطرات شيرين علي(ع) برايش زنده بماند.

در آن سوي داستان حميراي يهودي قرار دارد كه راه ورود به دستگاه خلافت امويان را در فريب شوذب مي بيند و سرانجام نيز موفق مي شود.

لغزش شوذب در واقعه كربلا و سكوت وي در برابر امويان سال ها بعد فرجامش را نشان مي دهد؛ پسري كه ماريا براي او به دنيا آورده بود، كشته مي شود و شوذب هم كه ديوانه شده ربابه دخترش را در مجلس عروسي اش به آتش مي كشد.



** همپاي پريدخت با تاريخ

«پريدخت» سامان مقدم را مي توان ديگر سريال ماندگار تلويزيون براي ماه محرم دانست كه توانست گريزي به تاريخ معاصر ايران در سده اخير بزند و در حقيقت روايتي عاشقانه - عاميانه در دل محرم و اعتراض هاي مردم در رژيم ستم شاهي بود.

«پريدخت» داستان زندگي دختر حاج ميرزا يكي از سرشناسان مومن شهر است كه از سال 1314 رقم مي خورد، جايي كه پريدخت در دو راهي انتخاب خواستگار قرار دارد؛ داستان با فراز و فرود زندگي پريدخت جلو مي رود تا فاجعه مسجد گوهرشاد، كشف حجاب رقم مي خورد.

مرحله دوم زندگي پريدخت با تبعيد رضاشاه و روي كارآمدن محمدرضا پهلوي آغاز مي شود، قصه اي كه تا بعد از كودتاي 28 مرداد ادامه مي يابد.

مثلث عشقي مبهم ميان پريدخت، نادر و نصرت، جوهره داستان بود؛ نصرت كه با چهره نشيني در خانه ميرزا دلباخته دختر او مي شود و نادر خانزاده اي كه از دختر مورد علاقه اش دور مي شود.

پريدخت تلاش كرد تا قصه هاي روزمره زندگي مردم با تحولات تاريخي آن دوره پيوند بزند و نقطه قوت آن هم همين نكته بود كه با بازي متفاوت بازيگران آن بويژه ليلا حاتمي، علي مصفا، داريوش ارجمند، كامبيز ديرباز و مهرداد ضيايي به نتيجه رسيد.

فراهنگ**2025**1588