نگاهي شب يلدا در طالقان

هم نشيني، گفت وشنود وفال خواجه‌ شمس الدين حافظ شيرازي،تزيين سفره هاي يلدايي به آجيل ، انار و هندوانه از رسوم مشترك شب يلدا ،درازترين شب سال در تمام مناطق ايران

به شمار مي رود.

سفره آراسته يلدا داراي نمادهايي است ،خوردن انار و هندوانه با رنگ سرخشان سفيراني از خورشيد در شب به‌شمار مي‌روند.

در اين شب فال حافظ مرسوم است، ديوان حافظ در شب يلدا يكي از رسم هاي مشترك در تمام اقوام ايراني دراين شب است كه مردم طالقان نيز آن را به روش و سبك و سياق خود انجام مي دهند.

يلدا در شهرستان تاريخي و فرهنگي طالقان با آداب و روسوم خاصي سپري مي شود.

مردم طالقان دراين شب براي گرفتن فال حافظ به خانه اي كه آن را 'تعبير خانه' مي نامند مي روند.

تعبيرخانه ، يكي از خانه هاي قديمي آبادي است كه در طول ساليان آن جا را 'اجاق شب چله' و يا همان 'تعبير خانه' نام نهاده اند.

شب چله كه فرا مي رسد، 10 نفراز ريش سفيدهاي آبادي كه بايد همگي متاهل و با سواد باشند در تعبيرخانه گردهم مي آيند ، سپس آفتابه اي مسي در ميان مجلس مي گذارند.

دختران دم بخت پشت بام تعبيرخانه جمع مي شوند و پس از نيت هر كدام از سوراخ گنبد خانه، اشيايي مانند سكه ،انگشتر ، انگشتانه و لنگه النگو گوشواره به درون آن مي اندازند.

درادامه پس از آن كه نيت دختران پاپان يافت، آن 10 نفر هر كدام به نوبت تفالي به ديوان حافظ زده و هنگام خواندن اشعار حافظ، دست در آفتابه مي كنند و يك نشان از آن بيرون مي آورد و دختران از بيرون شاهد هستند و با دقت گوش مي كنند، اگر فالشان خوب تعبير شد، خوشحال مي شوند و اگر بد، آن دختر ديگر بايد تا سال بعد صبر كند.

به همين ترتيب همه اشيايي كه در آفتابه ريخته شده با تفال به ديوان حافظ ، يكي يكي بيرون مي آيد، پس از پايان فال گيري ،خانواده دختراني كه فال شان خوب در آمده، يك سيني شيريني و ميوه به تعبيرخانه مي آورند.

شب يلدا يا شب چله فارسي زبانان در گويش هاي محلي استان نوپاي البرز نام هاي مختلفي دارد كه ' شب چره ' يا ' شب چرز' يكي از نمونه هاي آن در گويش محلي طالقاني ها است .

آيين شب يلدا از روزگاران بسيار دير و دور در شهرها و روستاهاي كهن در دامنه البرز جنوبي كه اكنون استان البرز ناميده مي شود با شور و حال خاصي برگزار مي شده است .

يك كارشناس ميراث فرهنگي استان البرز بيان كرد : شال اندازي و در جي سران دو آيين باستاني و سنتي منطقه طالقان در شب يلدا است.

فرزان احمدنژادگفت: شب چله را در طالقان كه شايد هنوز هم كم و بيش در برخي نقاط روستايي رواج داشته باشد با برگزاري اين دو آيين گرامي مي دارند.

وي اظهاركرد: در اين شب هنگامي كه خورشيد غروب كرد و چراغ خانه ها يكي يكي روشن شد ، رسم شال اندازي نيز شروع مي شود.

وي يادآور شد: رسم شال اندازي ويژه جوانان است ، در برگزاري اين آيين جوان خواستگار، شالي پشمي بر مي دارد و بالاي بام خانه دختر مورد نظرش مي رود و هديه خود را كه جوراب ، چادر ، گو شواره، النگو يا روسري است به گوشه شال مي بندد و از سوراخ گنبد خانه آن را به پايين مي فرستد .

احمدنژاد گفت: اهل خانه وقتي دريافتند كه شال آويزان است، موضوع را مي فهمند و از خانه بيرون مي روند و دختر تنها مي ماند و در اين حال دختر با پسر اندكي حرف مي زند و هديه را از شال باز مي كند و به پدر و مادرش مي دهد.

وي گفت: نكته جالب اين آيين آنجاست كه مادر دختر اگر موافق اين وصلت باشد هديه اي قابل قبول جايگزين آن مي كند و تكان مي دهد تا پسر آن را بالا بكشد ولي اگر مادر دختر موافق نباشد يك شي بي ارزش از جمله لنگه گيوه كهنه و پاره را جايگزين آن مي كند كه در اين صورت پسر مي فهمد كه ديگر نبايد اطراف اين خانه آفتابي شود.

وي اظهاركرد: 'در جي سران' نام يكي ديگر از آيين هاي شب يلدا در روستاهاي منطقه طالقان است كه به خصوص در روستاهاي كش و لهران طالقان با زيبايي خاصي برگزار مي شود و در اين شب بيشتر دور يكديگر جمع شده و مراسم را همراه با شب نشيني طولاني و شب چراني مفصل اجرا مي كنند و جوانان نيز در اين شب با خارج شدن از منزل آيين 'درجي سران' را انجام مي دهند.

اين كارشناس ميراث فرهنگي افزود: در جي سران به اين صورت بوده است كه فرد مورد نظر يك نخ بلند را به لنگه جوراب نويي بسته و از سوراخ پشت بام كه اهالي روستا از اين سوراخ به نام درجي ياد مي كنند بنه پايين مي فرستند و افراد خانه نيز بطور معمول مختصري از آنچه در سفره شب چله فراهم كرده اند درون جوراب ريخته و با اشاره فرد مورد نظر جوراب را بالا مي كشد .

وي يادآورشد: دراين استان درشب يلدا مردم با نواختن سازهاي آييني همچون ني،تار و تنبور و خواندن اشعارحماسي محفل گرمي را براي خودو آشنايان در آغاز اولين روز فصل زمستان رقم مي زدند.

احمد نژاد بيان كرد: در زمان گذشته ايرانيان باستان معتقد بودند كه در اين شب بايد ميوه هايي بخورند كه سرد باشد تا گرماي تابستان آزارشان ندهد كه از جمله آنها هندوانه، انار ، پرتقال و نيز ماست و دوغ بوده است .

وي افزود: به هر حال در زمان هاي قديم برگزاري آيين سنتي شب يلدا در دامنه رشته كوه البرز از جمله منطقه طالقان كنار و زير كرسي و با حضور بزرگان فاميل و نقل قصه هايي از شاهنامه همراه بوده است كه البته اكنون ديگر شرايط بطور كامل تغيير كرده اما البرزنشينان نيز همچون ديگر هموطنان در جاي جاي ميهن اسلامي آيين شب چله و يا شب يلدا را با شادي و شادماني برگزار مي كنند.

اين كارشناس ميراث فرهنگي با توجه به تغيير شيوه زندگي مردمدر ايران يادآورشد: يك سري آيين ها و سنتها را بايد حفظ كرد،اين آيين سنتي است كه از نياكان مااجرا مي شده است ومانيز بايد آنها را حفظ كنيم .

احمدنژاد گفت: درستاست كه ما بابه سوي مدرنيته پيش مي رويم ولي سنت ها رابايد حفظ كنيم.

وي تاكيد كرد : ما بايد مانندبسيارياز كشورهاي اسيايي واروپايي آيين هاو سنت هاي كهنه خود رابه خوبي حفظ واجرا كنيم اين دو مكمل هم هستند.ك/4

7421/ 691