جابه جايي رسوب كف درياي عمان موجب سونامي مي شود

'عبدالمجيد نادري ' روز يكشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا افزود: شيب كف درياي عمان زياد است از اين رو به مرور زمان رسوبات زيادي در آن جاي گرفته كه ممكن است با يك زلزله كوچك هم جابه جا شوند و بالا آمدن رسوبات موجب جابه جايي آب و بروز سونامي شود.

وي اظهار داشت: با توجه به اهميت اين موضوع و احتمال بروز سونامي شديد در منطقه مكران بازسازي سونامي سال 1324 كه موجب كشته شدن تعداد زيادي از مردم ايران ، هند و پاكستان شده بود در دستور كار يونسكو ( سازمان آموزشي، علمي و فرهنگي سازمان ملل متحد )قرار گرفته كه با همكاري كشورهاي اطراف درياي عمان در حال انجام است.

مديرگروه علوم غير زيستي پژوهشگاه ملي اقيانوس شناسي و علوم جوي ادامه داد: در سال 1324 زلزله اي با بزرگاي 1 /8 ريشتر در منطقه مكران موجب بيرون آمدن جزيره اي از نوع گل فشان در درياي عمان شد كه 2 ساعت بعد از وقوع زلزله ، سونامي بزرگي در منطقه رخ داد كه موجب كشته شدن حدود 300 نفر در ايران ، هند و پاكستان شد. علاوه براين تخمين ها نشان مي دهد كه وقوع زلزله قبل از سونامي نيز موجب مرگ حدود 4 هزار نفر دراين سه كشور شد.

وي گفت: تحقيقات در اين زمينه نشان داد لزوما زلزله بزرگ موجب بروز سونامي نمي شود بلكه ممكن است زلزله هاي كوچك هم سونامي به همراه داشته باشد. در واقع توجه به رسوبات زياد ته دريا كه با كوچكترين حركت ممكن است جابه جا شوند بسيار مهم است.

رييس تيم بازسازي سونامي درياي عمان اظهار داشت: بازسازي سونامي 1324 درياي عمان مي تواند كليد معماهاي زيادي باشد. با اين بازسازي مي توان فهميد كه در اثر بروز مجدد سونامي چه بخش هايي از منطقه بيشتر دچار آسيب مي شود و كدام منطقه خطرناك تر است همچنين اطلاعات خوبي براي نصب سيستم هاي هشدار سونامي در درياي عمان به دست مي آيد.

وي افزود: پژوهشگاه ملي اقيانوس شناسي و علوم جوي به عنوان نماينده يونسكو در منطقه در مسايل مربوط به سونامي در بازسازي سونامي مكران دو وظيفه بر عهده دارد كه يكي از آنها تحقيق در مورد سونامي هاي گذشته و ديگري مدل سازي سونامي به منظور پيش بيني و هشدار سونامي است.

وي ادامه داد: تحقيقات نشان داد از 2700 سال پيش تاكنون 7 سونامي بسيار بزرگ در منطقه مكران رخ داده كه اين موضوع بسيار مهمي است و بايد با جديت به آن پرداخته شود.

نادري گفت: اكنون پژوهشگاه ملي اقيانوس شناسي و علوم جوي در حال تحقيق و جمع آوري اطلاعات از اهالي منطقه جاسك در جنوب كشور است . اين افراد شاهدان وقوع سونامي سال 1324 بودند . البته اين افراد اكنون بيش از 70 سال سن دارند و در آن زمان به علت كمبود و يا نبود امكانات ، جمع آوري اطلاعات كافي تا حدي دشوار بود از اين رو يافته ها بر اساس حدس و گمان است.

وي ادامه داد: با توجه به اهميت موضوع يونسكو تصميم گرفت تمام ابعاد اين سونامي را بازسازي كند كه براي اين كار به اعتباري حدود 300 هزار دلار نياز است كه براي بازسازي سونامي مكران هم اعتباري حدود 24 هزار دلار در نظر گرفته شده كه تاكنون 12 هزار دلار آن تخصيص يافته است.

مدير گروه علوم غير زيستي پژوهشگاه ملي اقيانوس شناسي و علوم جوي گفت: بخش عمده اين اعتبارات توسط صندوق آمادگي سونامي ، بلاياي طبيعي و اقليم كميسيون اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل و بخشي هم توسط آژانس توسعه بين المللي امريكا تامين مي شود.

وي اظهار داشت: در شهريورماه امسال نشستي با حضور متخصصان چهار كشور حاشيه درياي عمان ( خليج عمان ) شامل ايران، پاكستان، هندوستان و عمان در كشور عمان برگزار شد و در آن مقرر شد براي آگاهي عمومي تمام كشورهاي حاشيه درياي عمان گزارشي يكسان از سونامي هاي منطقه تهيه شود كه اين كار انجام شد.

***متن كامل گزارش بازسازي سونامي سال 1324 شمسي در مكران با استفاده از گفته‌هاي شاهدان عيني و اسناد تاريخي به شرح زير است :

در ساعات اوليه صبح روز 28 نوامبر 1945ميلادي (8 آذر 1324)، زمين لرزه‌اي با قدرت 1/8 در مقياس ريشتر در منطقه مكران روي داد.

حركت گسل عظيمي كه در امتداد سواحل ايران و پاكستان در درياي عمان قرار دارد، جان عده زيادي را در پاكستان و ايران گرفت.

زمين لرزه­اي كه روي داد موجب ريزش ساختمان­ها در پاكستان شد و به دنبال آن سونامي بزرگي در درياي عمان روي داد كه از غرب، سواحل گشمي و جاسك در ايران و از شرق تا سواحل كراچي در پاكستان و حتي بمبئي در هند را به زير آب برد.

گسل مكران در مقايسه با گسل‌هاي ديگري كه قادر به ايجاد زلزله‌هاي بزرگ هستند، كمتر مورد مطالعه قرار گرفته­ است. سونامي سال 1945 بزرگترين سونامي است كه تاكنون در اين منطقه ثبت شده و اطلاعات كمي در مورد اثرات آن گردآوري شده است.

بررسي‌ هاي اوليه نشان مي‌ دهد كه از مجموع 4000 نفر تلفات ناشي از زمين ‌لرزه سال 1324 در درياي عمان، حدود 300 نفر در كشورهاي هند، ايران، عمان و پاكستان در اثر امواج سونامي كشته شده اند.

با اين حال، از يك ‌سو به دليل محروميت اين منطقه در سال 1324 و نيز غالب بودن اخبار مربوط به جنگ جهاني دوم، توجه كمي نسبت به اين موضوع در كشورهاي اطراف درياي عمان، به ويژه ايران، صورت گرفته است. به همين‌ دليل، تيمي از متخصصان بين ­المللي از جمله متخصصان پژوهشگاه ملي اقيانوس ‌شناسي و علوم جوي ايران به دعوت كميسيون بين ­دولتي اقيانوس ­شناسي در كشور عمان گرد هم آمدند تا مجموعه‌ شواهد و قراين مربوط به سونامي سال 1324 مكران را بررسي كنند.

متخصصان چهار كشور حاشيه‌ خليج عمان شامل ايران، پاكستان، هندوستان و عمان تصميم گرفتند تا با بازماندگان و شاهدان آن حادثه كه اكنون در دهه هفتاد زندگي خود هستند مصاحبه كنند تا ضمن برآورد دقيق ‌تري از آن حادثه و ميزان تلفات ناشي از سونامي، درمورد‌ مناطق متاثر از اين سونامي و نحوه انتشار امواج سونامي نيز اطلاعاتي جمع ‌آوري كنند.

علاوه بر مصاحبه با شاهدان عيني حادثه‌ سونامي، كارشناسان اين كشورها از مقالات روزنامه­ها، اسناد اداري، داده­ هاي سرشماري، كشتي­ هاي غرق شده، عكس­ هاي هوايي، گزارش ­هاي اطلاعاتي و خاطرات شخصي نيز به جمع­ آوري اطلاعات مي ­پردازند.

پروژه بازسازي اين رويداد كه با مشاركت كشورهاي متعددي از منطقه اقيانوس‌ هند صورت مي­ گيرد، توسط كميسيون بين دولتي اقيانوس شناسي يونسكو(IOC) حمايت مي‌ شود. بودجه اوليه توسط صندوق آمادگي سونامي، بلاياي طبيعي و اقليم كميسيون اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل متحد براي آسيا و اقيانوسيه (ESCAP) و با حمايت آژانس توسعه بين المللي ايالات متحده (USAID) فراهم شده است.

هدف كلي اين پروژه بازسازي حوادث 28 نوامبر 1945 است تا بتوان شناخت بيشتري از نحوه انتشار و طغيان آب در هنگام رويداد سونامي در منطقه مكران به دست آورد. همه مصاحبه‌ها و اسناد تاريخي از طريق وب سايت مركز اطلاعات سونامي اقيانوس هند (Indian Ocean Information Centre ) و نيز به صورت جزوه آموزشي يونسكو در اختيار سياست­ گذاران و عموم مردم قرار خواهد گرفت.

اين گروه تحقيقاتي نتايج يافته ­هاي خود از جمله توصيه­ هاي ايمني عمومي را در وب سايت مركز اطلاعات سونامي اقيانوس هند يونسكو به نشاني http://iotic.ioc-unesco.org/ و در كتابچه‌اي در سال 2014 ميلادي منتشر خواهد كرد.

علمي ( 4 ) **9014**1581