فضای باز فرهنگی، انتظار هنرمندان از دولتمردان

رفع مشكلات هنرمندان؛ وعده ای كه 'حسن روحانی' رییس جمهوری دولت تدبیر و امید در دیدار چهارشنبه شب (18 دی) خود با هنرمندان به آنها داد. اینك جامعه ی هنری كشور امیدوار شده كه مشكلات دامن گیر فضای هنری كه در سال های گذشته با اعمال محدودیت ها و نگاه امنیتی به فعالیت های هنری افزایش یافته بود، آرام آرام برطرف شود.

'تقسیم هنرمندان به ارزشی و غیر ارزشی بی معناست'، 'آثار یاس آور كافی است'، 'هنر بدون آزادی معنا ندارد'، 'هر كار بی عیبی هنر است'، 'نمی توانیم با دستور هنر را خلق كنیم'، 'فضای امنیتی می تواند جوانه هنر را بخشكاند'، 'دولت رسالت ترویج هنر را بر عهده دارد'، 'هنرمند تهدید نیست' و 'اركستر سمفونیك و اركستر ملی را راه میندازیم و از كارت زرد هم نمی ترسیم' از جمله جمله های كلیدی حسن روحانی بود كه بر گرما و صمیمیت فضای حاكم بر تالار وحدت محل برگزاری مراسم دیدار رییس جمهوری با هنرمندان افزود و با تشویق گسترده ی هنرمندان همراه شد.

نشست چهارشنبه شب هم فرصتی را برای طرح انتظارها و دغدغه های هنرمندان از دولتمردان فراهم كرد و هم مجالی برای طرح دیدگاه های فرهنگی رییس جمهوری و خط مشی دولت تدبیر و امید در این حوزه بود.

پایان دادن به دلخوری سینما گران كه طی سال های اخیر با اقدام هایی چون بسته شدن خانه سینما افزون شده است، فراخوان هنرمندان به انزوا رفته از جمله هنرمندان عرصه ی هنرهای نمایشی، رفع بی توجهی و بی مهری به برخی هنرمندان كه خود و هنرشان را سال ها در اختیار این مرز و بوم قرار داده اند، رفع معضلات حوزه ادبیات داستانی و ضرورت احیای دو اركستر سمفونیك و ملی از جمله درد دل های اهالی هنر در دیدار با رییس جمهوری بود.

نشست مشترك هنرمندان و رییس جمهوری و بویژه سخنان رییس جمهوری كه بن مایه ی اصلی آن، ضرورت باز شدن فضای فرهنگی و هنری در كشور بود، مورد استقبال جامعه ی هنری قرار گرفت.

پس از این دیدار به نظر می رسد امیدهای بسیاری در دل هنرمندان ایجاد شده است؛ امیدهایی كه بیش از همه به رفع مشكل های اهالی هنر برای اینكه بتوانند خلاقانه بیاندیشند و خلاقانه بیافرینند، معطوف است.

اكنون چشم امید هنرمندان به دولت تدبیر و امید بسته شده است تا شاید گام های مثبت رییس جمهوری و مسوولان این دولت بتواند بر ركود و دلسردی چند ساله ی جامعه هنری پایان دهد و فرصت را برای آفرینش محصولات هنری ارزشمند از سوی هنرمندان بزرگ كشورمان فراهم آورد.



*** تدبیر در كلام روحانی؛ امید بخش هنرمندان

آغاز به كار دولت یازدهم با شعار 'تدبیر و امید' و تاكید حسن روحانی بر همت دولت و مسوولان جهت تحقق این شعار در زمینه های مختلف، هم اكنون بیش از هر زمان دیگر نگاه جامعه ی ایران را به آینده ای بهتر معطوف كرده است.

اگر چه هنوز زمان زیادی از آغاز به كار دولت یازدهم نگذشته و به طور طبیعی فرصت كامل برای رفع مسایل در عرصه های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی برای دولت فراهم نشده است، اما كلام رییس جمهوری در سخنرانی هایی كه تاكنون داشته، به گونه ای قابل لمس، امید را در دل طیف های مختلف جامعه بارور كرده است.

'فاطمه راكعی' نویسنده و شاعر و نماینده ی مردم تهران در مجلس ششم، در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، درباره ی سخنان روحانی در دیدار با هنرمندان گفت: صحبت هایی كه ایشان مطرح كردند، خواسته ی دیرین هنرمندان بود. اعتماد به هنر و هنرمند، هنر را خوب دیدن و خوبی را هنر دیدن، همگی از دیدگاه های مهم هنرمندان بود كه از زبان رییس جمهوری مطرح شد.

راكعی این سخنان را بر آمده از شخصیت فرهیخته ی روحانی و درك درست وی از ارزش و جایگاه هنر دانست و افزود: پیام هایی كه رییس جمهوری در خصوص چگونگی نوع برخورد، لزوم آزادی همه هنرمندان در عرصه های هنری و برداشته شدن دید امنیتی از روی هنر دادند، بسیار عالی بود.

'بهاره رهنما' بازیگر سینما و تلویزیون نیز در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، سخنان روحانی را سرشار از عقل، درایت، منطق و صداقت دانست و اظهار داشت: منطق در كلام یك سیاستمدار بسیار مهم است؛ اینكه جامعه را با واقعیت روبرو كند و به ارایه ی گفته های عجیب و غریب و دور از ذهن نپردازد.

رهنما افزود: چیزی كه در مورد دولت آقای روحانی من را خوشبین می كند، واقعیت ها و منطقی است كه در آمار و اطلاعاتی كه در هر زمینه به افرادی كه در آن زمینه مشغول به كار هستند، داده می شود.

خوشبینی نسبت به آینده ناشی از سخنان رییس جمهوری در دل 'حسین زمان' خواننده و فعال عرصه ی موسیقی نیز كه طی 10 سال اخیر تنگناهای بسیاری را برای فعالیت های هنری خود تجربه كرده، ایجاد شده است.

زمان در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری گفت: در حالی كه طی سه ماه اخیر نیز تلاش های من برای دریافت مجوز اجرای كنسرت در معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به نتیجه ای نرسیده است، با این وجود باز هم نسبت به بهبود مشكلات عرصه موسیقی در دولت تدبیر و امید خوشبین هستم.

این خواننده موسیقی پاپ در ادامه خاطر نشان كرد: صحبت های آقای روحانی، صحبت های تازه ای بود كه از زبان یكی از مسوولان رده بالای نظام بیان شد و من از این جهت خیلی خوشحال هستم. بسیار خرسند شدم كه دیدم وی از هنر و هنرمند دفاع كرد و به مواردی از جمله اینكه ممیزی دولتی نباید بر هنر اعمال شود یا اینكه هنرمند باید آزادی عمل داشته باشد اشاره كرد.

حسین زمان در ادامه با اظهار امیدواری نسبت به نزدیك شدن هر چه زودتر حرف های خوب رییس جمهوری به عرصه ی عمل، نقدی را در خصوص صحبت های وی در جمع هنرمندان مطرح كرد و گفت: بهتر بود رییس جمهوری در ارتباط با بخشی از سخنان خود مبنی بر اینكه هنرمندان نباید از اپوزیسیون باشند، بیشتر توضیح می داد؛ زیرا اپوزیسیون به طور معمول به معنی جناح مخالف است.

این هنرمند افزود: ممكن است از حرف وی اینگونه برداشت شود كه هر كسی بخواهد حرف سیاسی بزند و وارد فضای سیاسی شود، در جناح اپوزیسیون قرار می گیرد و هنرمندها نباید این كار را بكنند. البته بنده می دانم كه منظور آقای روحانی این نبوده است.

زمان با اشاره به اینكه اعتراض به نا هنجاری های جامعه وظیفه ی یك هنرمند است، خاطر نشان كرد: وظیفه ی هنرمند این است كه مشكل های جامعه را بشناسد و با هنر خود در جهت رفع این مشكلات گام بردارد.



*** دست اندازهای عرصه های مختلف هنری از زبان هنرمندان

آنگونه كه پیشتر نیز اشاره شد، جامعه ی هنری كشور اكنون درگیر مشكلات بسیاری است. هنرمندان در عرصه های مختلف هنری از فضایی كه طی چند سال گذشته به موجب اعمال برخی سیاست ها به وجود آمده است، راضی نیستند.

كم نیستند هنرمندانی كه به دلیل وضعیت حاكم بر عرصه ی فعالیت های هنری در سال های گذشته، از حوزه ی نشر گرفته تا حوزه ی موسیقی و سینما، دچار یاس و ناامیدی شده و به انزوا رفته اند.

اگر چه به نظر می رسد سخنان دلگرم كننده ی حسن روحانی در دیدار با هنرمندان و پیشكسوتان عرصه ی هنر توانسته تا اندازه ی بسیاری، غبار یاس را از دل هنرمندان بزداید و امید را در جامعه ی هنری كشور زنده كند، با وجود این، این واقعیت را نمی توان انكار كرد كه هم اكنون هنرمندان در عرصه های مختلف، با چالش ها و محدودیت های بسیاری دست و پنجه نرم می كنند.

در همین چارچوب فاطمه راكعی در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا در خصوص مشكل ها و مسایل حوزه ی شعر و ادبیات داستانی گفت: برخوردهای غیر حرفه ای و امنیتی با حوزه ی فرهنگ، هنر و قلم جز اینكه انگیزه را از صاحبان فرهنگ و هنر می گیرد، نتیجه ی دیگری ندارد؛ چه خوب است كه جو اعتماد حاكم باشد و مسایل به خود هنرمندان واگذار شود.

راكعی با اشاره به برخی ممیزی های غیر حرفه ای در حوزه ی نشر افزود: معتقدم برخوردهای غیر حرفه ای تاكنون خسارت و ضررهای جبران ناپذیری را به فرهنگ كشور زده است. متاسفانه گاهی كسانی كه فرزند انقلاب هستند و برای انقلاب قلم زده اند و هنرشان و قلمشان در خدمت ارزش ها و دیدگاه های انقلاب اسلامی بوده است نیز از برخی تنگ نظری های مدیریتی و هجمه افراد تندرو و افراطی در امان نیستند.

به گفته ی این نویسنده و شاعر، هنر در چند سال اخیر از برخی مدیریت ها در نهادهای متولی مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ضربه های زیادی را خورده است.

این نماینده ی مجلس ششم در ادامه، طرح اتهام های عجیب و غریب علیه هنرمندان و صاحبان قلم از سوی برخی افراد تندرو و گاهی برخی نهادهای رسمی كشور را مشكل بزرگی در عرصه ی هنری كشور توصیف كرد و افزود: این بزرگ ترین معضل انسانی، فرهنگی و فكری و خدشه دار كردن اخلاق و قانون است كه در حوزه ی هنر و فرهنگ، هم اكنون اتفاق می افتد.

از نظر راكعی بسته شدن سازمان های مردم نهاد فرهنگی- هنری یا اقدام به هجمه و تخریب شخصیت های فعال در این نهادها، مشكل دیگری است كه حل آن توجه بیشتر قانون، دولت و متولیان امور به رفتارهای نامناسب با هنرمندان و برخورد با افرادی را كه مرتكب این رفتارها می شوند، می طلبد.

این شاعر و نویسنده ممیزی های غیر حرفه ای را معضلی در حوزه ی هنری خود یعنی حوزه شعر و ادبیات داستانی دانست و در این ارتباط گفت: روند حاكم در كسب مجوز و ممیزی كتاب ها در سال های گذشته به گونه ای بوده است كه برخی كتاب ها، ماه ها و شاید سال ها در انتظار مجوز می ماندند و سرانجام هم مجوز كسب نمی كردند؛ این موضوع كار ناشرها را بسیار مختل كرده و به تعویق انداخته است. ممیزی ها كار را به جایی رساندند كه حتی افتخارهای عرصه ی شعر و ادب ما از جمله آثار گران سنگ شعر فارسی مثل آثار نظامی كه سال های سال محترم شمرده شده اند را مورد هجمه قرار دادند.

به غیر از فاطمه راكعی كه مشكل هایی را برای حوزه شعر و ادبیات داستانی بر شمرد، هنرمندان در عرصه های هنری دیگر نیز چالش ها و دغدغه های زیادی در مسیر فعالیت های هنری خود دارند.

بهاره رهنما در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا با بیان اینكه مشكل های عرصه ی فعالیت هنری آنقدر زیاد، كلیشه وار شده است كه اگر بخواهیم آنها را توضیح دهیم حرف تازه ای نزده ایم.

با این وجود رهنما، كمبود سرمایه را معضل بزرگی دانست كه سینمای ایران را به سینمایی ورشكسته و دور از مردم تبدیل كرده است.

این بازیگر سینما و تلویزیون در تشریح كاستی های عرصه ی فعالیت هنری خود افزود: تغییر پی در پی مدیران یكی از مشكل های حوزه ی سینما و تئاتر است؛ به گونه ای كه تا یك مدیر می خواهد برای حل مشكل ها، برنامه ریزی كند، مدیر جدیدی می آید و تمام برنامه های قبلی تغییر می كند و نتایج منفی ناشی از این تغییرها متوجه هنرمندان این عرصه می شود.

حسین زمان خواننده ی موسیقی پاپ هم در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا مشكل های عرصه ی موسیقی را بسیار زیاد دانست و از مشخص نبودن جایگاه موسیقی به عنوان معضل بزرگ این عرصه یاد كرد و در این زمینه گفت: هنر موسیقی در كشور ما جایگاهش مشخص نیست. هنوز بر سر این موضوع كه این هنر حلال است یا حرام، بحث وجود دارد. هنوز در صدا و سیمای ما ساز نشان داده نمی شود و هنرمند اگر سازی داشته باشد پشت گلدان قایمش می كنند.

زمان، موضوع بیمه ی هنرمندان را یكی دیگر از مشكل های كنونی دانست و در این خصوص توضیح داد: هم اكنون بسیاری از هنرمندان ما در زمان از كار افتادگی خود به دلیل نبود برنامه های حمایتی، دچار مشكل های بسیار جدی هستند و نمی توانند معیشت خودشان را تامین كنند.

البته درباره ی بیمه و طرح های حمایتی از هنرمندان، به تازگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رایزنی هایی را با سازمان تامین اجتماعی انجام داده است.

چندی پیش در دیدار 'علی جنتی' وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با 'سید تقی نور بخش' مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی، تشكیل كارگروهی برای حل مشكل ها و مسایل بیمه‌ای نویسندگان، روزنامه‌نگاران و هنرمندان تصویب شد.

علی جنتی در جریان این دیدار اعلام كرد: اساسنامه ی صندوق حمایت از هنرمندان نیازمند اصلاح است و قصد داریم با تبدیل آن به صندوق اعتباری، امكان انجام فعالیت‌های اقتصادی را نیز فراهم كنیم تا زمینه ی ارایه ی خدمات حمایتی این صندوق تداوم داشته باشد.



*** هنرمندان چه می خواهند؟

معضل ها و كاستی های حاكم بر فضای هنری كشور كه به گفته هنرمندان طی سال های گذشته عمق بیشتری یافته و ابعاد پیچیده تری به خود گرفته است، اهمیت یافتن راهكارهای مناسب برای رفع این مشكل ها و دلجویی از هنرمندان را دو چندان كرده است.

از آنجا كه همواره روح هنری و فرهنگی یك جامعه از هنرهای هفت گانه تغذیه می شود، هنر را می توان آبشخور ذوق و فرهنگ یك جامعه قلمداد كرد.

بنابراین نیاز است كه از هنرمند و هنرش همواره دفاع شود؛ زیرا هنر می تواند در خدمت فرهنگ یك كشور قرار گیرد. در همین حال به نظر می رسد دولت تدبیر و امید با درك واقع بینانه از شرایط و فهم نیازهای جامعه، فوریت دفاع از هنرمندان و حقوق آنها را لمس كرده است و می كوشد برای حل مشكل های هنرمندان گام های مثبتی بردارد و در این مسیر یاری هنرمندان را نیز طلب می كند.

در این زمینه ارایه ی نظرها و راهكارهای مناسب از سوی هنرمندان و تلاش آنها برای رساندن نیازهای واقعی عرصه ی هنر به گوش مسوولان می تواند كارگشا باشد.

'علی مراد خانی' معاون هنری وزیر ارشاد، شهریور ماه گذشته با حضور در جشن یك سالگی موسسه ی هنرمندان پیشكسوت، بر لزوم كمك و راهنمایی هنرمندان برای رفع مشكل های موجود در این عرصه تاكید كرد و گفت: همیشه محدودیت‌ها و مشكل هایی وجود دارد؛ شما باید كمك كنید؛ چرا كه اگر شما كمك نكنید كاری از دست ما برنمی‌آید؛ شما عزیزانی هستید كه در بسیاری از موارد نامتان كار را پیش می‌برد.

مراد خانی افزود: شما با صحبت و گفت‌وگو و همراهی خودتان مجموعه ی معاونت هنری را همراهی كنید؛ در بسیاری از موارد كه ما ناتوان از انجام كار بوده‌ایم خود هنرمندان ما را یاری كرده‌اند. نقش اول برای هنرمندان است.

در همین چارچوب گروه پژوهش های خبری ایرنا در گفت و گو با هنرمندان راهكارها و پیشنهادهای آنها برای حل مسایل موجود در فضای هنری كشور را جویا شد.

حسین زمان در توضیح راهكارهای حل معضل های عرصه ی موسیقی در كشور گفت: مسایل حوزه موسیقی باید زیر بنایی و اصولی حل شود. اولین كاری كه باید در زمینه رفع مشكلات موسیقی انجام گیرد این است كه جایگاه هنر موسیقی را در كشور مشخص كنند.

زمان خاطر نشان كرد: دولت آقای روحانی و وزارت ارشاد باید تلاش كنند كه وجاهت موسیقی در جامعه جا بیافتد و جایگاهش مشخص شود تا هنرمندان عرصه ی موسیقی ارج و قرب داشته باشند.

به گفته ی این خواننده، موسیقی باید از ابهام و تفكرهای غلطی كه درباره آن وجود دارد خارج شود و به طور شفاف و مشخص در جامعه درباره آن صحبت شود؛ به دنبال حل این مساله خیلی از مسایل دیگر را می توان حل كرد.

وی تضمین آینده ی هنرمندان و مشخص شدن وضعیت بیمه ی آنها را یكی دیگر از راهكارهای دلگرم كننده دانست كه می تواند دغدغه های هنرمندان را در خصوص زمان از كار افتادگی شان بر طرف كند.

بهاره رهنما نیز انتظار دارد برای جبران ضعف ایجاد شده در عرصه سینما و تئاتر كشور، متولیان سیاست هایی را اتخاذ كنند كه بر اساس آن، سرمایه ی بیشتری به سینما و تئاتر كشور تزریق شود.

رهنما افزود:زیاد شدن سالن های تئاتر از جمله نیازهای تئاتر امروز كشور است كه رفع آن می تواند كمك شایانی به هنرمندان این عرصه كند.

به گفته ی این بازیگر تنها با تزریق سرمایه در حوزه ی سینما و تئاتر است كه می توانیم بار دیگر شاهد آثار با ارزشی چون 'هامون' و 'نرگس' در این عرصه باشیم.

رهنما همچنین در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا راهكار دیگری را نیز برای حل مشكل های فضای هنری كشور پیشنهاد كرد و گفت: برای مدیران در بعضی بخش ها از جمله مدیریت های فرهنگی باید زمان طولانی تری در نظر گرفته شود كه آنها بتوانند در طولانی مدت در جایگاهی كه هستند برنامه ریزی های خودشان را به طور كامل اجرا كنند تا جامعه ی هنری به آرامشی كه لازم است، برسد.

فاطمه راكعی هم راهكار برون رفت از وضعیت چالش آمیز موجود در عرصه ی شعر و نویسندگی را فراهم شدن جو آزادی برای هنر و هنرمند دانست.

راكعی ضمن دلگرم توصیف كردن صحبت های رییس جمهوری در همین زمینه گفت: هنرمندانی كه به واقع قصد منازعه با نظام را ندارند و معاند نیستند، طبق قانون اساسی باید كار كنند.

به گفته ی این شاعر و نویسنده، برخوردهای مناسب مانند برخورد رییس جمهوری می تواند به ارتقای فرهنگی- هنری كشور و به ارتقای موقعیت شعر ایران كمك كند.

راكعی ضمن تاكید بر اینكه برخی دیدگاه های افراطی از سوی بعضی افراد نباید عرصه را بر صاحبان فكر و قلم تنگ كند، افزود: وعده هایی كه از سوی دولت داده شده، خیلی خوب است. امیدوارم كه راهكارهای اجرایی را دولت آقای روحانی و متولیان از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد پیدا كنند تا این وعده ها بتوانند ضمانت اجرایی داشته باشند و در حد طرح مساله باقی نمانند.

به اعتقاد این هنرمند اكنون ما هم در بخش شعر و ادبیات و هم در بخش های هنری دیگر هنرمندان و شاعران خلاقی داریم كه در صورت وجود زمینه های سالم فرهنگی و هنری و حاكم شدن فضای درست، می توانند آثار بسیار چشمگیر و قابل توجهی نه تنها در سطح ملی بلكه در عرصه ی جهانی عرضه كنند.



*** سخن آخر

تاریخ هنری ایران همواره یادآور وجود هنرمندان بزرگ و بی بدیلی است كه با ذوق لطیف و قریحه ی انسانی شان آثار ماندگاری را از خود به یادگار گذاشته اند؛ آثاری كه بیش از هر چیز در آنها رنگ و بوی انسانی و اجتماعی به چشم می خورد. گویی دغدغه ی هنرمندان ایرانی در تمام عرصه ها كمك به رفع مشكل های جامعه با كلام، قلم و آثار هنری بوده است.

از آنجا كه مضامین انسانی در آثار هنری هنرمندان ایرانی طی سده های متمادی همواره به صورت برجسته مورد توجه قرار گرفته است، این پرسش مطرح می شود كه چرا نباید فضا برای هنرمندان ایرانی به گونه ای فراهم شود كه با ذوق و روح هنری خود به خلق آثاری در جهت شادی و كمك به جامعه بپردازند.

به یقین ایجاد فضای آزاد و سالم از سوی مسوولان و نهادهای متولی برای هنرمندان، می تواند به بارور شدن و شكوفایی دوباره ی هنر در ایران كمك كند و حقانیت مصرع شعری 'هنر نزد ایرانیان است و بس' را كه از سوی فردوسی شاعر بلند آوازه ی ایران سروده شده است، بار دیگر به اثبات برساند.



*از: مهتاب افشین نسب (گروه پژوهش های خبری)

پژوهش**9282**2054