آمریكا- چین؛ رقابت در شرق

در حالی آغاز صحبت از ظهور چین بعنوان یك قدرت برتر در شرق آسیا در میان راهبرد شناس های (استراتژیست) آمریكایی و محافل دانشگاهی و سیاسی این كشور برای بیش از یك دهه می گذرد كه چین در این مدت توانسته قدرت اقتصادی و نظامی خود را تقویت كند و افق های جدیدی را برای قدرت خود ایجاد نماید.

چنین شرایطی برای آمریكا كه خود را قدرت برتر در بسیاری از مناطق جهان می داند، بسیار چالش برانگیز بوده است و طی آن سال ها آمریكایی ها تلاشهای بسیاری در جهت محدودسازی قدرت نظامی چین انجام داده اند كه به عنوان نمونه می توان به پایگاه های مختلف در كشورها و مناطق اطراف چین اشاره داشت.

آمریكا پس از آنكه كره شمالی در سال 1377، هفت موشك را به سوی ژاپن پرتاب كرد، اولین موشك های پاتریوت خود را در این كشور مستقر كرد. همچنین واشنگتن توانسته طی این سال ها پس از استقرار موشك های پاتریوت، موضوع استقرار یك سپر دفاع موشكی به واسطه همین موشك ها و پایگاه های نظامی را در این منطقه رسمی سازد.

واشنگتن در ژاپن و كره جنوبی دارای 6 پایگاه دریایی، هوایی است كه از سال1998 (1377) نیروهای هوایی و دریایی آمریكا در آن مستقر هستند و نیز در فیلیپین و سنگاپور نیز دارای پایگاه های نیروی دریایی است.

اما با اعلام راهبرد جدید دفاعی آمریكا در بهمن ماه 1390، نشانه هایی از ادراك جدید آمریكایی درباره وزن ژئوپلتیك شرق آسیا بروز یافت. در این راهبرد جدید، تاكید بر وزن راهبردی منطقه آسیا-اقیانوس آرام و افزایش حضور نظامی در این منطقه از تحولات جدید به شمار می آمد.

در این مسیر، جهت یابی سیاست خارجی آمریكا نیز بر پایه راهبرد 'ثقل گرایی آسیایی' (Pivot to Asia) اعلام گردید.

در چنین شرایطی به نظر می رسد كه آمریكا و چین وارد مرحله چالشی از روابط راهبردی شده اند زیرا اختلافی كه چین و ژاپن بر سر جزایر «سنكاكو» و یا «دیائویو» در آذر ماه 92 پیدا كردند با حمایت آمریكا از ژاپن ابتدا به ایجاد یك منطقه دفاع هوایی از سوی چین انجامید و سپس با واكنش واشنگتن و ورود بمب افكن های این كشور به این منطقه همراه شد. در جدیدترین اقدام نیز، پس از آنكه «دانیل راسل» معاون وزیرخارجه آمریكا در امور آسیا - اقیانوسیه روز پنجشنبه هفدهم بهمن در نشستی در كنگره ضمن ابراز نگرانی از اقدام های چین در منطقه شرق آسیا، اعلام كرد كه ادعاهای چین در دریای جنوبی در تلاش برای در اختیار گرفتن كنترل اقیانوس ها در این منطقه صورت می گیرد و این اقدام پكن موجب نا امنی و بی ثباتی در منطقه می شود، روز جمعه هجدهم بهمن نیز، «جان كری» وزیر امور خارجه آمریكا در دیدار با «فومیو كیشیدا» وزیر امورخارجه ژاپن، تاكید كرد كه آمریكا منطقه دفاع هوایی اعلام شده از سوی چین در دریای شرقی را به رسمیت نمی شناسد و آن را نمی پذیرد.

در مقابل چینی ها نیز بیكار نبودند و روز شنبه نوزدهم بهمن وزارت خارجه چین با انتقاد شدید از اظهارات تازه مقام های ارشد آمریكا علیه پكن، این كشور را به تضعیف صلح و ثبات در منطقه آسیا-اقیانوسیه متهم كرد.

به گزارش خبرگزاری رویترز، «هونگ لی» سخنگوی وزارت خارجه چین، در بیانیه ای با اشاره به اظهارات تازه مقام های آمریكایی مبنی بر ابراز نگرانی واشنگتن از آنچه ادعاهای ارضی چین در دریای جنوبی خوانده است، گفت: اینگونه اقدام ها سازنده نبوده و ما از آمریكا می خواهیم كه رویكردی منطقی و منصفانه در پیش گیرد تا بتواند نقشی سازنده در صلح و ثبات این منطقه داشته باشد.

بسیاری از صاحبنظران عرصه روابط بین الملل و سیاست خارجی از همان ابتدای اعلام جهت گیری ثقل گرایی آسیایی، شاید انتظار حركتی خیزشی از سوی واشنگتن برای برهم زدن تعادل و توازن نیرو به نفع خود در منطقه شرق آسیا داشتند اما نه تنها آمریكایی ها دست به حركتی سریع در این زمینه نزدند بلكه تلاش كردند تا با حركتی آرام و خزنده در شرق آسیا پیش روند تا رفتارهای آمریكا به چالش های بنیادین با چین منجر نگردد.

با این وجود واشنگتن طی این سال ها به طور كامل بیكار هم ننشست و طی سال های گذشته كار روی ایجاد یك سپر دفاع موشكی در شرق آسیا را آغاز كرد، طرحی كه به نظر می رسد بنیان های آن به واسطه وجود پایگاه های دریایی – هوایی متعدد آمریكا در منطقه از پیش ایجاد گردیده بود.

در چنین چارچوبی، پكن نیز طی این سال ها همواره به دنبال افزایش قدرت نظامی خود برآمده و طی یك روند رو به رشد بودجه نظامی خود را از 68 میلیارد دلار سال 2010(1389) به 139 میلیارد دلار در سال 2013 و 148 میلیارد دلار در سال 2014 رساند تا نشان دهد چه میزان به دنبال ایجاد موازنه در برابر آمریكایی ها است. همچنین چینی ها در مهرماه 92 اولین ناو هواپیمابر بازسازی شده خود را با نام 'لیائونینگ' به آب انداختند تا نشان دهند كه چقدر به دنبال افزایش توان راهبردی خود هستند.

به طور عمومی واشنگتن در همه سال های حضور خود در منطقه شرق آسیا به دنبال ایجاد تعادل و توازن منطقه ای و البته با حضور قدرتمندانه خود بوده و بطور بنیادی با حمایت از كشورهای شرق دور نظیر ژاپن و كره جنوبی تلاش كرده ترتیباتی جهت حركت به سمت توازن منطقه ای در مقابل چین ایجاد نماید.

در این میان طرح ایجاد سپر دفاع موشكی و مخالفت شدید با كنشگری های نظامی چین در دریای جنوبی و جزایر آن نشان می دهد كه واشنگتن قصد دارد این توازن منطقه ای را با محدودسازی راهبردی پكن دنبال كند و در برابر چین نیز در حوزه هایی همچون حوزه های نظامی و راهبردی تلاش می كند تا دست به چالشگری در برابر آمریكا بزند.

در فرجام سخن، شاید بتوان گفت كه رقابت تنها روندی خواهد بود كه نقطه ثقل الگوها و رفتارهای آمریكا و چین در منطقه شرق را شكل خواهد داد.

به نظر می رسد در مواردی این رقابت به صورت رقابت آشكار نظامی و در مواردی به صورت چالشگری و محدودسازی جلوه خواهد نمود.

از سهراب انعامی - گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهش**2040**1358