عقلانیت دینی باید جایگزین عقلانیت خودبنیاد شود

بنابرگزارش روز یكشنبه روابط عمومی و اطلاع رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه در هفتمین دور نشست گفت وگوی سازمان فرهنگ و ارتباطات و شورای جهانی كلیساها به محور اصلی این دور گفت وگوی ادیان اشاره كرد و گفت: مدرنیته را نباید تنها به دستاوردهایش یعنی فلسفه مدرن، علم مدرن، تكنولوژی مدرن و مانند اینها شناخت بلكه باید به دنبال شناخت گوهر مدرنیته رفت.

وی افزود: گوهر مدرنیته همانطور كه فلاسفه مدرن مثل دكارت، كانت و هگل اعتراف كردند سوبژكتیویسم است به این معنا كه تقدم ذهن انسان بر واقعیات خارجی است. اصالت فاعل شناسای انسانی است. بنابراین ذهن انسان آئینه واقعیات خارجی است و باید موجودات جهان را از دریچه ذهن آدمی تفسیر كرد.

این محقق فلسفه تصریح كرد گوهر مدرنیته این است كه همه چیز را می خواهد با آئینه ذهن خود تفسیر كند، خدا، وحی و ایمان در گوهر مدرنیته همچون سایر موجودات متعلق موجودات هستند، پس در پارادایم مدرنیته تنها ایمان بر فهم و معرفت تقدم ندارد بلكه همیشه متعلق و ابژه فهم انسانی قرار می گیرد لذا این جمله كه ایمان می آورم تا بفهمیم به هیچ وجه در مدرنیته پذیرفتنی نیست بلكه می فهمیم تا شاید ایمان بیاوریم درست است.

وی با بیان اینكه معنویت با تعاریف مختلف تجربی پدیدارشناختی، الهیاتی، تبارشناختی و .. كه دارد یك معنای مشترك دارد و آن اعتقاد به نیروهای فرامادی برای دست یابی به احساس آرامش و معنای زندگی است، گفت: حالا ممكن است این معنای معنویت با دین جمع شود یا خیر، نمی توان گفت كه معنویت دینی است چون معنویت های غیر دینی و حتی آتیئست هم وجود دارد این معنای از معنویت در مدرنیته تنها با فاعل شناسای انسانی تأمین می شود و اینجاست كه تفاوت میان معنویت مدرن و معنویت دینی آشكار می شود.

حجت الاسلام خسروپناه در ادامه با اشاره به دو تفاوت معنویت دینی و معنویت مدرن گفت: اولین تفاوت در روش است، معنویت دینی علاوه بر عقل آدمی از وحی الهی و ایمان دینی در شناخت معنویت و چگونگی دستیابی بدان بهره می برد، یعنی معنویت دینی(با تفسیر اسلام) هم از عقل و هم از وحی برای تعریف معنویت بهره می برد اما معنویت مدرن تنها از عقلانیت خود بنیاد برای شناخت معنویت استفاده می كند و در واقع وحی الهی و ایمان دینی به عنوان منبع معرفت در شناخت معنویت پذیرفته نیست.

رییس موسسه پژوهشی حكمت و فلسفه افزود: تفاوت دوم معرفتی است معنویت مدرن با توجه به آسیب های مدرنبته همچون بحران هویت، بحران اخلاق، بحران محیط زیست، بحران خانواده و .. به سمت معنویت روی آورده است. مدرنیته وقتی بحرانها را دید نیازش به معنویت را احساس كرد تا احساس آرامش از دست رفته را در كنار آسایش مدرن فراهم سازد. مدرنیته ابتدا آسایش را فراهم كرد و بعد با احساس خلاء در آرامش، به معنویت روی آورد تا آرامش را تأمین كند اما معنویت دینی می خواهد جهانی معنوی برای بشر فراهم كند كه علاوه بر تأمین آرامش، آسایش بدون بحرانهای ذكر شده را نیز بدست آورد. همچنین معنویت دینی علاوه بر تأمین آرامش در كنار آسایش می خواهد انسان را به خدا نزدیك كند یعنی آرامش حداقل مرتبه معنویت در معنویت دینی است.

وی با اشاره به آیات قرآن درباره تقواپیشگان گفت: تقوای الهی كه ركن معنوی اسلامی است هم تشخیص حق و باطل را محقق می كند و هم سعادت انسان را در پی می گیرد معنویت دینی در اسلام هم ناظر به آرامش دنیا و هم ناظر به آرامش آخرت است و مطالبه انسان مؤمن از خدا هم نیكی دنیا و هم نیكی آخرت است.

خسرو پناه تاكید كرد: معنویت دینی بسیار فراتر از رفع بحران های دنیوی است مدرنیته معنویتی را جویا است كه مشكل بحران این جهان را برای او حل كند نه اینكه انسان را بسازد اما در معنویت دینی همه ادیان الهی به دنبال ساختن انسان هستند. گوهر مدرنیته یعنی عقلانیت خودبنیاد تنها بخشی از نیازهای معنوی بشر را در دنیای معاصر تأمین می كند اما بشر معاصر برای تأمین همه نیازهای خویش باید به سراغ عقل و دین یا عقل و وحی برود تا به معنویت دینی دست یابد.

رییس موسسه پژوهشی حكمت و فلسفه اسلامی در پایان سخنانش گفت: در دنیای كنونی محتاج مدل دیگری از عقلانیت هستیم كه از آن تعبیر به عقلانیت دینی می كنم. عقلانیت در واقع جمع عقل و ایمان و جمع عقلانیت زمینی با ایمان آسمانی است اگر این عقلانیت جایگزین عقلانیت خودبنیاد شود می تواند برخی از بحرانهای بشر را حل كند.

هفتمین دور گفت وگوی مركز گفت وگوی ادیان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با شورای جهانی كلیساها با حضور آیت الله تسخیری مشاور رهبر معظم انقلاب در امور جهان اسلام ، ابراهیمی تركمان رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و جمعی از اقلیت های مذهبی در مجلس شورای اسلامی و جمعی از میهمانان خارجی در حسینه الزهرای سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزارشد.

فراهنگ(1)**1355**1588