ایران، چین و ترسیم مختصات دفاعی جاده ابریشم در هزاره سوم

چین یكی از مهمترین شركای سیاسی، اقتصادی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران در طول دهه های گذشته بوده و از این رو گسترش تعاملات دوجانبه همواره برای تهران و پكن از اهمیتی فراوان برخوردار بوده است.

به گزارش روز دوشنبه پانزدهم اردیبهشت ماه اداره كل تبلیغات دفاعی وزارت دفاع، «حسین دهقان» وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، با همتای چینی خود در پكن دیدار و در باره گسترش همكاری های نظامی و امنیتی 2 كشور با «چانگ وان كوانگ» وزیر دفاع جمهوری خلق چین رایزنی كرد.

وزیر دفاع كشورمان از جاده ابریشم به عنوان نماد تاریخی همكاری 2 كشور یاد كرد و اظهار داشت: «در هزاره سوم با توجه به نقشه روندهای امنیتی موجود در جهان، نیازمند جاده ابریشم تازه با مختصات قرن بیست و یكم هستیم.»

دهقان افزود: «با گسترش همكاری های نظامی می توانیم نگرانی های امنیتی 2طرف در ارتباط با افراط گرایی، تروریسم، مواد مخدر و دزدی دریایی در مناطق مشترك را بر طرف كنیم.»

وزیر دفاع چین نیز با ابزار خرسندی از سفر دهقان به پكن تصریح كرد: «حضور وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران در پكن فرصت مغتنمی برای تحكیم همكاری های دفاعی به شمار می رود و من اطمینان دارم كه بعد از این سفر، تقویت همكاری های دفاعی را شاهد خواهیم بود.»

وی افزود: «با توجه به اشتراك نظر ایران و چین در بسیاری از مسائل مهم سیاسی- امنیتی، منطقه ای و بین المللی، پكن، تهران را به عنوان شریك راهبردی خود تلقی می كند.»

**همكاری های ایران و چین

در سال های گذشته همكاری های دفاعی جمهوری اسلامی ایران و چین با پشتوانه تعاملات نزدیك سیاسی- اقتصادی 2 كشور به پیش رفته است.

با توجه به اراده مقام های تهران و پكن، انتظار می رود روابط دوستانه سال های گذشته در آینده نیز ادامه یابد.

در این پیوند، «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران، در گفت و گوی تلویزیونی سه شنبه شب نهم اردیبهشت ماه از گسترش روابط با چین خبر داد و تاكید كرد یكی از برنامه های دولت در زمینه سیاست خارجی بهبود مناسبات با كشورهای دوست، روسیه و چین خواهد بود.

روحانی در یكی از نخستین دیدارهای خود با رهبران جهان، شهریور ماه سال گذشته در حاشیه نشست سران كشورهای عضو سازمان همكاری شانگهای در بیشكك (پایتخت قرقیزستان) با «شی جین پینگ» رییس جمهوری چین دیدار كرد.

در این دیدار، رییسان جمهوری ایران و چین بر گسترش مناسبات 2كشور در زمینه های مختلف تاكید كردند.

پس از این دیدار بود كه «علی لاریجانی» رییس مجلس شورای اسلامی نیز آبان ماه سال گذشته راهی پكن شد تا در دیدار با مقام های بلندپایه چینی به رایزنی در مورد مناسبات دوجانبه و مسائل مشترك بپردازد.

در سال های گذشته روابط گسترده اقتصادی مهمترین بستر گرایش تهران و پكن به سمت یكدیگر بوده است.

به گزارش یازدهم اسفندماه سال گذشته خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، «ولی‌الله افخمی» رییس سازمان توسعه تجارت ایران، ارزش تجارت نفتی و غیرنفتی 2 كشور در سال 2013 میلادی را نزدیك به 40 میلیارد دلار اعلام و تصریح كرد بر پایه هدف گذاری و برنامه ریزی های مشترك، این میزان قرار است تا 10 سال آینده به 200 میلیارد دلار برسد.

و اما آغاز همكاری های دفاعی جمهوری اسلامی ایران و چین به سال های جنگ تحمیلی باز می گردد؛ سال هایی كه به نوشته «بهزاد شاهنده» كارشناس مسائل شرق آسیا، چینی ها توانستند در آن سالها جایگاه خود را به عنوان یكی از نخستین مبادی تامین تسلیحاتی ایران تثبیت كنند.

شاهنده در مقاله ای با عنوان «سیاست خاورمیانه ای چین با تكیه بر درهای باز» كه زمستان 1384 در فصلنامه «خاورمیانه» به چاپ رسید، تصریح كرد: « بر پایه گزارش های موجود كه برای اولین بار در سال 1984 میلادی (1363 خورشیدی) در رسانه‌های همگانی منتشر شد، جمهوری خلق چین از ابتدای جنگ، ایران و عراق را با جنگ افزارهای خود (از هواپیما گرفته تا ادوات ساده جنگی) مسلح كرده بود.»

به گفته شماری از صاحب نظران مسائل نظامی و امنیتی، در سال های پس از جنگ تحمیلی چین از نزدیكترین دوستان ایران در زمینه همكاری های دفاعی و نظامی بوده است.

«ولادیمیر خروستالف» كارشناس مسائل سیاسی- امنیتی، در ابتدای اردیبهشت ماه سال گذشته در تارنمای «بررسی های نظامی روسیه»، به موضوع همكاری های نظامی ایران و چین پرداخته و از این همكاری ها به عنوان یكی از مولفه های تاثیرگذار بر پیشرفت های ایران در زمینه افزایش توان موشكی یاد كرده است.

از دیگر نمودهای همكاری های دفاعی 2كشور، دیدار فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی با فرمانده ناوگان دریایی چین جنوبی در آذرماه سال گذشته بود.

فرماندهان نظامی ایران و چین در این دیدار بر بایسته های همكاری 2نیرو در پهنه دریایی اقیانوس هند برای حفظ و تقویت امنیت دریایی منطقه ای و همچنین اقدام های مشتركی چون رویارویی با دزدان دریایی، تبادل دانشجو و بازدیدهای دوجانبه از ناوگروه های 2كشور تاكید كردند.

در ارتباط با همكاری های دفاعی و امنیتی، تیرماه سال گذشته نیز موافقتنامه ای امنیتی بین ایران و چین به امضا رسید تا زمینه های اقدام مشترك 2كشور علیه افراط گرایی و دهشت افكنی را فراهم آورد.

**چین، قدرت نظامی رو به رشد و پیشرفت

بسیاری از كارشناسان نظامی و صاحب نظران مسائل راهبردی از چین به عنوان ابرقدرت نظامی سال های آینده یاد می كنند.

كشوری كه همچون دهه های پیشین فقط بر شمار بالای نیروهای نظامی و جنگ افزارهای هسته ای تكیه ندارد و با پشتوانه توان بالای اقتصادی، مسیر دستیابی به تازه ترین فناوری های نظامی را می پوید.

تارنمای مجله آمریكایی «سیاست خارجی» (Foreign Policy) بیست و پنجم فروردین ماه سال جاری با پرداختن به هماوردی ها و كشمكش های نظامی- امنیتی در منطقه آسیا- اقیانوس آرام، بر افزایش چشمگیر قدرت نظامی چین مهر تایید زد.

این تارنما تصریح كرد: رشد قدرت نظامی چین به شكلی بوده كه این كشور در هر جنگ منطقه ای وارد شود، می تواند از آن پیروز خارج شود.

در سال های گذشته، چینی ها در كنار افزایش توان نیروی زمینی و تجهیزات زرهی و توپخانه، توجهی ویژه به نوسازی ناوگان دریایی و نیروی هوایی خود داشته اند.

در این پیوند، پایگاه انگلیسی مجازی «موسسه بین المللی مطالعات راهبردی» (IISS) سوم اردیبهشت ماه سال جاری گزارشی با عنوان «نیروی هوایی چین، تكاملی تدریجی یا انقلاب» منتشر و در آن به رشد شتابنده چین در عرصه نبردهای هوایی اشاره كرد.

در گزارش این موسسه آمده است: نیروی هوایی چین هم اكنون از یك نیروی كهنه با امكانات محدود و فرسوده به یك نیروی كارآمد برای عملیات روزانه و شبانه تهاجمی و تدافعی تغییر شكل داده است.

افزون بر دستاوردهای سال های گذشته، جنگنده های به روز شده نسل پنجم سلاح های چینی مانند جی-20 (J-20) و جی-31 (J-31) كه در مرحله پروازهای آزمایشی هستند، بر توان رزم هوایی چینی ها می افزاید.

البته این گزارش ادامه داده است كه پیشرفت های یاد شده كه تا حدی برآمده از ظرفیت های بومی این كشور است، هنوز راه درازی در پیش دارد و چینی ها باید برخی ضعف های خود در زمینه فناوری های نظامی را برطرف كنند.

با وجود بایسته هایی كه چینی ها برای دستیابی به موقعیت ابرقدرتی نظامی پیش رو دارند، مقام های آمریكایی از هم اكنون نگرانی خود از پیشرفت های چشمگیر چین در عرصه مسائل دفاعی را آشكار ساخته اند.

تارنمای روزنامه انگلیسی زبان «ساوت چاینا مورنینگ پست» (South China Morning Post) چاپ هنگ كنگ، نهم بهمن ماه سال گذشته در گزارشی به اینگونه نگرانی ها پرداخته است.

در گزارش این روزنامه آمده است: «فرانك كندال» معاون تجهیزات و نوآوری های وزارت دفاع آمریكا، در جمع قانونگذاران این كشور نگرانی شدید خود از پیشرفت های نظامی چین را آشكار ساخته است.

به گفته كندال، در طول كمتر از 10 سال آینده، چینی ها برتری فناوری های نظامی آمریكا را به چالش خواهند كشید.

كندال به مساله افزایش سالانه بودجه چین اشاره و تاكید كرده، هر چند در شرایط كنونی بودجه نظامی چین كمتر از بودجه نظامی آمریكا است ولی این بودجه سیر افزایشی را می پیماید.

همچنین هزینه های متخصصان نظامی چین بسیار كمتر از متخصصان آمریكایی است و همین مساله سبب بهره جویی بهینه چینی ها در نوسازی نظامی این كشور خواهد شد.

كندال ادامه داده، چالش نظامی چین برای آمریكا در شرایط كنونی در هماوردی های منطقه شرق آسیا نمودی آشكار یافته و از این رو نگرانی های مربوط به رشد قدرت نظامی چین نگرانی های امروزی است، نه دغدغه های آینده.

به گزارش شانزدهم اسفندماه سال گذشته خبرگزاری جمهوری اسلامی، افزایش بیش از 12 درصدی بودجه نظامی چین برای سال 2014 میلادی و رسیدن آن به سقف 132 میلیارد دلار، بر نگرانی آمریكا و متحدان منطقه ای واشنگتن همچون ژاپن دامن زده است.

موسسه بین المللی مطالعات راهبردی، در سالنامه «توازن نظامی» (The Military Balance) كه در پاییز سال گذشته منتشر كرد، برآوردی از وضعیت نظامی چین ارایه و توان نظامی سخت افزاری این كشور را مورد بررسی قرار داد.

به گزارش این موسسه، از مجموع 2 میلیون و 285 هزار نیروی نظامی چین، یك میلیون و 600 هزار نفر در نیروی زمینی ارتش فعال هستند كه با انواع جنگ افزارهای به روز شده تجهیز شده اند.

همچنین، پدافند موشكی بسیار قدرتمند و پیشرفته ای در اختیار نیروی زمینی چین است كه می تواند پشتوانه قابل اتكایی برای این نیرو باشد.

نشریه توازن نظامی، شمار نظامیان نیروی هوایی چین را 330 هزار نفر برآورد كرده است. از مهمترین تجهیزات این نیرو می توان به یك هزار و 900 فروند هواپیمای جنگی اشاره كرد كه در میان این هواپیماها، جنگنده های پیشرفته رادارگریز نیز وجود دارد.

نیروی دریایی چین نیز بیش از 255 هزار نظامی را به كار گرفته تا تضمین كننده حضور قدرتمند ناوگان این كشور در دریاهای پیرامونی و آب های بین المللی باشند.

بنا بر برآورد توازن نظامی، ناوگان چین از 14 ناوشكن، 62 ناوچه، 65 زیردریایی و ده ها شناور گشت ساحلی و رزمی تشكیل شده است.

چینی ها آذرماه سال 1391 با بازسازی ناو هواپیمابر خریداری شده از روسیه، این ناو را با نام «لیائونینگ» راهی آب های بین المللی كردند.

این در حالی است كه برخی منابع از تكاپوی چینی ها برای ساخت دومین ناو هواپیمابر در ماه های گذشته خبر داده اند.

موسسه بین المللی مطالعات راهبردی در گزارشی كه در بهمن ماه سال گذشته نیز منتشر ساخت، تصریح كرد چین با شتابی بالا در حال گسترش و نوسازی ناوگان دریایی و نیروی هوایی است؛ به طوری كه دیگر غرب و روسیه انحصار جنگ‌افزارهای دارای فناوری برتر مانند ناوهای هواپیمابر، پهپادها و جنگنده‌های پیشرفته را در اختیار ندارند.

یكی از مهمترین نمودهای پیشرفت چین در عرصه صنایع نظامی، پیوستن این كشور به جمع بزرگترین صادركنندگان جنگ افزار جهان در سال های گذشته بوده است.

در این ارتباط، بخش فارسی تارنمای صدای آلمان (دویچه وله) بیست و ششم اسفندماه سال گذشته به نقل از «موسسه بین المللی پژوهش های صلح استكهلم» (SIPRI) اعلام كرد: چین در سال های 2009 تا 2013 میلادی با پشت سرگذاشتن فرانسه به رتبه چهارم بزرگترین صادركنندگان جنگ افزار در جهان دست یافته است.

بر پایه این گزارش، پس از آمریكا، روسیه و آلمان كه به ترتیب 29، 27 و هفت درصد از صادرات جنگ افزارها را به خود اختصاص داده اند، چین در رده چهارم قرار گرفته كه تامین كننده 6 درصد تقاضای جهانی تسلیحات بوده است.

افزون بر آنچه گفته شد، در سال های گذشته چینی ها در 2 حوزه دیگر رقابت های نظامی- امنیتی یعنی فضا و عرصه سایبری نیز پیشرفتی شایان داشته و هماوردی تنگاتنگی را با آمریكا و دیگر كشورهای قدرتمند دنبال می كنند؛ هماوردی كه به باور ناظران می تواند چالشی عمده برای برتری جهانی آمریكایی ها ایجاد كند.

همچنین چینی ها در سال های گذشته بیشترین همكاری های نظامی و امنیتی را با روس ها به پیش برده و حتی از فرصت های برآمده از روابط نزدیك با برخی كشورهای غربی بهره جسته اند.

به این ترتیب، تركیبی از پشتوانه عظیم اقتصادی، ظرفیت های بومی، مزیت های تولیدی، همكاری های بین المللی و اراده ای قوی دست به دست هم داده و چین را در مسیر دستیابی به ابرقدرتی نظامی جهان در سال های پیش رو قرار داده است.

**جمع بندی

همچنان كه گفته شد، ایران و چین به عنوان شركای مهم سیاسی و اقتصادی، افزایش تعاملات در زمینه های دیگر را نیز در دستوركار خود قرار داده اند.

یكی از مهمترین این زمینه ها، تعاملات دفاعی و امنیتی است كه با توجه به پیشینه آن، بسترهای مناسبی برای تحكیم و گسترش همكاری های نظامی-امنیتی تهران و پكن وجود دارد.

در شرایط كنونی منطقه و نظام بین الملل، ایران و چین خود را در برابر تهدیدهایی مشترك از جمله مداخله گری نظامی قدرت هایی چون آمریكا و تلاش این كشور برای گسترش هیمنه نظامی در سراسر جهان می بینند.

همچنین پررنگ تر شدن چالش هایی چون افراط گرایی، دهشت افكنی و حتی افزایش تهدیدهای پیش روی بازرگانی دریایی، بایسته های همكاری های یاد شده را بیش از پیش آشكار می سازد.

با توجه به آنچه گفته شد، تلاش برای ایجاد پیوندهای امنیتی مشترك و حركت به سمت افزایش تعاملات دفاعی-امنیتی می تواند به عنوان یكی از مختصات مهم جاده ابریشم در هزاره سوم تجلی یابد.

از گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**9279**1358