هجوم دخترانه به قلیانَ- خطری زیر پوست خانواده ها

به گزارش ایرنا، برخی عقیده دارند، براساس آثار و شواهد موجود قهوه خانه از حدود 500 سال قبل در ایران شكل گرفته و جمعی دیگر بیشتر می دانند.

همچنین گفته می شود، قهوه خانه در ایران به سال ها قبل از ورود چای باز می گردد و اولین بار دو برادر آلمانی كه برای آموزش ارتش به ایران آمده بودند آن را افتتاح كردند و در آن قهوه می فروختند.

سال ها بعد و با كشت چای در شمال ایران كه سوغات كاشف السلطنه از هند بود، هرچند قهوه خانه هنوز همان «قهوه» خانه بود اما چای خوش طعم و خوش عطر ایرانی كه از پیشینه هندی خود مرغوب تر شد جای قهوه را گرفت.



*** قهوخانه های سنتی و قدیمی

قهوه خانه ها در گذر زمان همان گونه كه با شاهنامه خوانی، داستان سرایی، مدیحه سرایی، نقالی، غزلخوانی، سخنرانی و مشاعره در ترویج تاریخ، فرهنگ و ادب و نیز تبادل افكار و معرفی آثار در روزهای خاص نقش مهمی را ایفا كرده اند، از بهترین و جذاب ترین اماكن عمومی شهرها برای گذراندن اوقات فراغت به شمار می رفتند.

نخستین قهوه خانه ها در ایران، در دوره صفویان و به احتمال زیاد زمان سلطنت شاه طهماسب (930-984ق) در شهر قزوین پدید آمد و بعد در زمان شاه عباس اول (996-1038ق) در شهر اصفهان توسعه یافت.

قهوه خانه ها در گذر عمر خود به محلی برای تبادل اطلاعات و تجربیات، انجام برخی معاملات، همنشینی ها و حتی در خیزش ها و اعتراض های مردمی به پایگاه پیام رسانی و برنامه ریزی برای توزیع بیانیه تبدیل شد.

در زمان گذشته افراد كم سن و سال و جوانترها كمتر در قهوه خانه ها حضور می یافتند و اغلب ریش سفیدان و مردان برای در جریان قرار گرفتن اخبار و اطلاعات و تامین بخشی از نیازهای خود به این مكان مراجعه می كردند.

صاحبان این محل های به واقع مردمی، كمی بعد و پس از اندكی رونق پا را فراتر گذاشتند و به این ترتیب سرگرمی هایی چون مدیحه سرایی، نقالی، شاهنامه خوانی، غزل خوانی، سخنوری و مشاعره نیز جای در میان دود و دم فضا یافتند.

قهوه خانه در جامعه سنتی بیشتر فضایی فرهنگی بود ،اما اندك اندك دچار آسیب هایی شد و استفاده ناصواب برخی مشتریان از این مكان های پرمشتری، بروز ناهنجاری هایی را در پی داشت.

یكی از این عوامل آسیب ها، ورود قلیان و گسترش استفاده از آن بود كه قهره خانه را از مكان فرهنگی و اجتماعی به مسیر جایی برای وقت گذرانی كشاند.



*** تغییر قهوخانه های سنتی به مدرن

جامعه سنتی در طول زمان لباس نو بر تن كرد و رنگ نو به خود گرفت، زمانه ای شد كه برخی از جوانان شهر و روستا آرامش را در دود و دم جستجو می شود و قلیان دیگر جزه دكوراسیون منازل نیست و حال همدم و یار برخی از خانواده های ایرانی شده است.

زنان در عرصه مصرف قلیان پا به پای مردان و بدون توجه به هشدارها رقابت می كنند به راستی چه آسان سلامتی حراج می شود؟

این روزها به لطف چینی ها و واردات بی رویه سال های گذشته، ظهور و وجود فروشگاه های عرضه لوازم و مواد قلیان در خیابانها خود نمایی می كند و مصرف اقسام مواد دخانی در اقشار مختلف مردم جامعه افزایش یافته است، بسیاری از مستعملان دخانیات و دخترانی كه لب بر قلیان می زنند نگاه تفریحی به آن دارند و دلیل آن را نیز تنها نبود تفریح جایگزین برای آن می دانند و نكته جالب تر اینكه با توجه به آگاهی از آسیب ها و زیان های كشیدن قلیان روز بروز شاهد افزایش جمعیت مصرف كننده از آن هستیم.

برخلاف اینكه استعمال سیگار هنوز در میان برخی از زنان ایرانی به عنوان یك رفتار زشت و ناپسند شناخته می شود، اما كشیدن قلیان در خانواده های ایرانی با ممنوعیت مواجه نیست.

قلیان دیگر پای ثابت بسیاری از تفریحات جوانان و خانواده های ایرانی شده، اما تصورات مردم در رابطه با مصرف قلیان جالب و متاسفانه كمی عجیب است اكثر مردم مصرف قلیان را تفریحی می دانند كه آرامش را به آنها هدیه می دهد كه هر چه پك عمیق تر باشد به آرامش رسیدن بیشتر و ...

اگر مصرف سیگار در زنان را با نگاهی متفاوت بررسی كنیم، می بینیم كه مصرف كنندگان مواد دخانی تهدید كننده سلامت مادران فردا است كه با مصرف دخانیات نه تنها خانواده بلكه جامعه را نیز دچار مشكل خواهد كرد.

افزایش استعمال دخانیات توسط دختران جوان تهدیدی جدی برای نسل آینده بشمار می آید و باید گفت تصورات غلطی در میان مردم ریشه دوانده كه اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه ها وارد نمی شود اما در حقیقت دود قلیان از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن شده و آثار سوء خود را به جا می گذارد.

مصرف سیگار و قلیان موجب اختلال در جذب كلسیم و ساخت استخوان، كاهش وزن و بسیاری از مشكلات دیگر می شود.

گاهی اوقات دیده می شود كه دختران جوان برای كسب پرستیژ اجتماعی كاذب در بین دوستان و هم سن و سالان اقدام به استعمال سیگار و قلیان می كنند.

برای بررسی این موضوع تصمیم گرفتم سری به سفره خانه ها و مراكز تفریحی بزنم...



*** یكی از مكانهای پر ازدحام ساعت 5 بعداز ظهر - جنوب تهران

از روی فرش قرمز كه بگذری در انتهای سالن راهروی باریكی است كه مشتریان را به سمت سفره خانه هتل هدایت می كند. اینجا چادری برپاست كه پاتوق عصر گاهی بسیاری از دختران و پسرانی است كه برنامه ای برای اوقات بیكاریشان ندارند. بیشتر مشتریان اینجا دائمی هستند.

این را از سلام و علیك گرم مرد پشت دخل و كاركنان با مشتریان می توان فهمید. پیرمرد قهوه چی دائما در حال چای آوردن است. با بیشتر مشتریان شوخی می كند و همه او را عمو صدا می زنند، اینجا نیز مشتریان خانم بیشتر از مردان هستند.

سحر یكی از دخترانی است كه به قول خودش هر غروب به این سفره خانه می آید. می گوید به جز رفتن به كافی شاپ و سفره خانه تفریح دیگری ندارد. بیشتر مكان های تفریحی مانند استخرها و ورزشگاهها عصرها برای آقایان است. با سینما و تئاتر هم مگر چند روز را می توان پر كرد؟

سحر می پرسد: كدام تفریحی را سراغ دارید كه پنج نفره بتوان رفت و تنها 10 تا 12 هزار تومان پرداخت كرد.

استدلال های سحر برای كشیدن قلیان را دوستش نسیم رد می كند.

او كه مدتی است برای استعمال زیاد قلیان به تنگی نفس دچار شده و تنها برای همراهی دوستانش به سفره خانه آمده است می گوید: بسیاری از كسانی كه قلیان می كشند بدون آن كه خود متوجه شوند به آن معتاد می شوند.

می توانیم غروب ها در پارك دور هم جمع شویم و بی آنكه هزینه ای بدهیم پیاده رویی كنیم. اما قلیان با اسانس های شیمیایی و میوه اش ما را به خود وابسته كرده.

نسیم معتقد است: بسیاری از دختران دور از چشم خانواده ها قلیان می كشند و هنوز هم سایه سنگین نگاهها بر روی دختران قلیان كش وجود دارد.

او كه پس از چند سال قلیان كشیدن دچار مشكل تنفسی خفیف شده است می گوید: شاید حالا عوارض این قلیان كشیدن ها مشخص نشود اما بعدها خودش را نشان می دهد، سخنان نسیم از لحاظ علمی نیز درست است.

سخن ما به‌ عنوان رسانه این است، هر چیزی كه قانون می‌شود باید همه ملزم به رعایت آن شوند و هیچگونه ملاحظه‌ و مصلحتی هم دركار نباشد.

اما چرا هنوز برای قانون‌های موقتی و ناپایدار پشتوانه ای محكم در نظرگرفته نشده است، برای مثال همین جمع آوری قلیان، چرا هنوز قلیان از چای‌خانه‌ها و سفره‌خانه‌های سنتی سرو می‌شود؟!

متاسفانه اگر بخواهیم نگاه بدبینانه‌ای نداشته باشیم كم نیستند دختران و پسرانی كه این روزها یكی از ابزار تفریحی و سرگرمی‌شان كشیدن قلیان با اسانس های شیمیایی میوه‌‌ای است.

اگر بعدازظهر یك روز تعطیل گذرتان به پارك‌های سطح شهر و یا مناطق تفریحی افتاده باشد، نوجوانان و جوانانی را می‌بینید كه مشغول قلیان كشیدن هستند و ای كاش مسوولان برای جمع كردن این سنت غلط به ‌جا مانده از گذشتگانمان، قانونی معتبر و جدی تصویب می‌كردند و عملا آن را دنبال می كردند نه فقط در حد حرف و قانون و تبصره، تا شاهد چنین صحنه‌هایی نباشیم.

قهوه خانه سنتی در شهرری یكی از صدها مكان های مصرف قلیان و جذب جوانان است، منطقه ای خوش آب و هوا كه بعد از خانواده ها، می توانی دختر و پسر های زیادی را ببینی كه بعد از خوردن كباب، آبگوشت دیزی و در نهایت قلیان به همراه چای با نبات زعفرانی و یا خرما را مشتاقانه سفارش می دهند.

وقتی به چند رستوران درجه 2 رفتم متوجه شدم بر سر میز اكثرشان قلیان وجود دارد، از نوجوان 10 ساله تا كهنسال، زن و مرد و دختر همه مشغول كشیدن قلیان بودند و آن را تفریحی برای خود می دانستند.

نگار به همراه دوستانش آمده بود در رابطه با قلیان كشیدن، گفت: هفته ای دو بار به اینجا می آییم و به همراه دوستان پكی به قلیان می زنیم. البته فقط تفریحی است و در منزل این كار را انجام نمی دهیم.

این بار به یكی دیگر از این دست مكانها می روم. قهوه خانه ای كه از پیرمرد تا جوان دبیرستانی در آن حاضر هستند. مرز میان جوانان و افراد مسن تر یك ردیف نسبتا خالی است. جوانان وقتی قلیان های میوه ای برایشان می آورند آن را با ولع خاصی می كشند و پیرمردها هر از چندگاهی در میان صحبت پكی به خوانسار و برازجان می زنند.

یعقوب یك صاحب قهوه خانه كار و كاسبی قلیان را خوب توصیف می كند و می گوید: الان فروش لوازم و مواد دخانی قلیان دارای برند شده و برخی مصرف كنندگان از هر فروشگاهی خریداری نمی كنند.

وی افزود: هم اكنون بسیاری از افراد جامعه مستقیم و تعداد زیادی دیگری نیز غیر مستقیم از این طریق عرضه قلیان درآمد كسب كرده و روزگار می گذرانند.

یعقوب در رابطه با مشتریانش می گوید: اكثرا جوانانی هستند كه همیشه و برخی هر روز می آیند ضمن اینكه مردان مسن تر نیز هر ازچند گاهی سر می زنند.

مقصد بعدی بازار سنتی شهرری و سفره خانه دیگری است، جایی كه وقتی وارد می شوی به قول یكی از دوستان جو آنجا تو را می گیرد.

پسران جوان به راحتی قلیان می كشند و بساط چای نبات نیز به راه است و هراز چند گاهی آبمیوه ای و یا بستی می خورند.

هزینه فقط یك قلیان شش هزار تومان است و اگر چای و آبمیوه را اضافه كنی باید حداقل 15 هزار تومان پرداخت كنی. این در حالی است كه یك قلیان و چای در برخی از قهو خانه های سنتی شهر ها تا 22 هزار تومان هم سرك می كشد.

مدیر انجمن جمعیت همیاران سلامت روان اجتماعی ایران، گفت: متاسفانه در جامعه امروز شاهد فرهنگسازی مصرف قلیان در بین اقشار مختلف مردم هستیم كه بسیار نگران كننده است.

مریم پازوكی'افزود: مصرف قلیان بر خلاف آن چیزی كه اكثر مردم فكر می كنند كه مضرات كمتری نسبت به سیگار دارد، اما باید گفت كه قلیان 10 برابر سیگار تاثیرات بدی را در سیستم تنفسی می گذارد، همچنین مصرف قلیان در خانم ها مضراتی برای پوست و زیبایی دارد.

وی تصریح كرد: مصرف قلیان می تواند باعث افسردگی، رنگ پریدگی، سردرد، سرگیجه، اختلالات گوارشی، بروز ناراحتی های قلبی و عروقی و زمینه سازی ابتلا به انواع سرطان ها شود.

او یاد آور شد: اطلاع رسانی مناسب به عموم مردم و ایجاد امكانات مناسب جهت اوقات فراغت جوانان می تواند تاثیر به سزایی در پیشگیری از مصرف انواع مواد دخانی داشته باشد.

یك پزشك گفت: میزان و عمق دم در حركت دادن آب قلیان بسیار مهم است و قلیان با وجود اینكه كمتر مصرف می شود، اما حجم دودی كه از طریق آن وارد بدن می شود، 10 تا 20 برابر دود ناشی از مصرف سیگار است.

دكتر علی اكبر تقی زاده رهقی افزود: سایر خطراتی كه در كشیدن سیگار مشاهده نمی شود، ولی در كشیدن قلیان وجود دارد، بیماریهای عفونی مثل هپاتیت ب (در اثر استفاده مشترك از شیلنگ قلیان) و افزودن الكل یا داروهای روانگردان به تنباكوی قلیان است.

وی بیان داشت: دود تنباكو حتی بعد از اینكه از آب خارج می شود هنوز حاوی سطح بالایی از تركیبات سمی مثل مونوكسیدكربن، فلزات سنگین و مواد شیمیایی سرطانزا است.

یه گفته وی، تحقیقات همچنین نشان داده است كه پس از 45 دقیقه استفاده از دود قلیان، مونوكسید كربن، نیكوتین پلاسما و ضربان قلب به شدت بالا می رود.

تقی زاده رهقی تصریح كرد: استفاده از قلیان در كنار سرطان ریه با افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهان و مثانه و ابتلا به سل ریوی را افزایش میدهد.

این پزشك می افزاید: متاسفانه به اكثر تنباكوهایی كه در سال های اخیر به بازار آمده اسانس هایی اضافه می شود كه افزون بر تحریك دستگاه تنفسی، حساسیت و آلرژی در پی دارد، بنابراین علاوه بر بیماریهای ذكر شده، رینیت آلرژیك و سرفه های مزمن همراه با خلط را برای فرد به همراه دارد.

تقی زاده مرهقی، گفت: این تصور، كاملا غلط است كه اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریه ها نمی رساند، چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن شده و آثار سو خود را می گذارد.

وی در مورد گرایش جوانان به مصرف قلیان نیز افزود: ازعلل دیگری كه موجب شیوع قلیان در جامعه شده، ارتباط اجتماعی غیر شغلی در بین افراد جامعه است. با توجه به اینكه چند نفر دور هم جمع می‌شوند و آن را در حال گپ دوستانه و تفننی می‌كشند موجب شده كه به یكی از وسایل ارتباط انسانی تبدیل شود و برای خلاصی از این معضل، جامعه‌شناسان و روان‌شناسان باید با تحقیقات و بررسی بیشتر راهی جایگزین برای این كار پیدا كنند.

گزارش از: حسین فتح الهی

1724