به گزارش ايرنا، خيام در سال 427 خورشيدي در نيشابور خراسان بزرگ متولد شد و دوران زندگي وي مربوط به قرن پنجم تا اوايل قرن ششم هجري (432 هجري قمري) و در زمان زمامداري سلجوقيان مي باشد.
خيام را به عنوان فيلسوف و شاعر در جهان مي شناسند كه رباعيات وي به چند زبان ترجمه شده است اما در ايران بيشتر وي را به علت دانش و تبحرش در رياضيات و نجوم مي ستايند.
وي دروس مقدماتي از جمله فارسي، خواندن قرآن، عربي، حساب، احكام فقهي را در نيشابور آموخت، سپس در محضر استاد خواجه 'ابوالحسن انباري' مباني و اصول هندسه و رياضيات را فراگرفت و براي تحصيل علوم حكمت، عرفان، اخلاق و تكميل معلومات قرآني به مكتب 'امام موفق نيشابوري' رفت تا از دانش و اخلاق مهذب وي بهره گيرد.
خيام توانست در جواني در فلسفه و رياضيات تبحر يابد و پس از گذراندن دروس مختلف به قصد فراگيري بيشتر علوم در سال 461 هجري نيشابور را ترك كرد و به سمرقند رفت و در آنجا تحت حمايت ابوطاهر قاضي در بخش جبر به مطالعه پرداخت كه تاليفاتي نيز در اين زمينه دارد.
وي پس از سمرقند به اصفهان رفت و طي 18 سال اقامت در اين شهر در رصدخانه اي كه به دستور ملكشاه تاسيس شده بود به انجام تحقيقات نجومي پرداخت.
به دليل آشوب ها و درگيري هاي بين بازماندگان ملكشاه بر سر سلطنت، مسائل علمي و فرهنگي كه قبلا از اهميت خاصي برخوردار بود به فراموشي سپرده شد و عدم توجه به امور علمي و دانشمندان و رصدخانه، خيام را بر آن داشت كه اصفهان را به قصد خراسان ترك كند.
خيام باقي عمر خود را در شهرهاي مهم خراسان بويژه مرو كه محل زمامداري پسر سوم ملكشاه بود، گذراند، در آن زمان مرو يكي از مراكز مهم علمي و فرهنگي دنيا به شمار مي رفت و دانشمندان بسيار در آن حضور داشتند و بيشتر كارهاي علمي اين دانشمند پس از مراجعت از اصفهان در اين شهر انجام گرفت.
خيام فيلسوف بزرگي است و فلسفه وي هيچوقت تازگي خود را از دست نخواهد داد، وي در نتيجه مشاهدات و تحقيقات خود به اين حقيقت دست مي يابد كه فهم بشر محدود است و قدرت ايزد متعال بي انتها.
رباعيات خيام نيز از نظر فلسفي، آنچنان عميق و پر مغز و گوياست كه براستي حيرت انگيز مي باشد، اسرار ازل، راز وجود آفرينش، معماي هستي و مواردي از اين دست از جمله مسائل فلسفي است كه فكر خيام را در اشعارش به خود مشغول ساخته است.
رباعي كوچكترين وزن شعري است كه انعكاس فكر شاعر را تمام و كمال مي رساند، خيام در سروده هايش، رباعي را به نهايت درجه اعتبار و اهميت رسانيده و اين وزن مختصر را انتخاب كرده و افكار خويش را در نهايت زبردستي در آن گنجانيده است.
رباعيات خيام به قدري ساده، طبيعي و ادبي گفته شده كه هر فرد را شيفته آهنگ و تشبيهات قشنگ خود مي كند.
رباعيات وي كه از بهترين نمونه هاي شعر فارسي به شمار مي رود، در جهان شهرت داشته و به زبان هاي مختلف نيز ترجمه شده است.
علت عمده شهرت جهاني خيام طي دو قرن اخير نتيجه رباعيات دل انگيز اوست كه نخستين بار توسط ˈفيتز جرالدˈ به انگليسي ترجمه و در دسترس جهانيان قرار گرفت و نام او را در رديف چهار شاعر بزرگ جهان يعني هومر، شكسپير، دانته و گوته قرار داد.
خيام منجم بود و تقويم امروز ايراني، حاصل محاسباتي است كه او و عده اي از دانشمندان ديگر در زمان ملكشاه سلجوقي انجام دادند كه 'تقويم جلالي' خوانده مي شود، وي در باب چگونگي محاسبات نجومي خود رساله اي نيز نوشته است.
شهرت خيام در زمان خودش به خاطر كارهاي وي در رياضيات بود، او پايه گذار هندسه تحليلي است و در هندسه و جبر به موفقيت هاي بزرگي دست يافت كه حل معادلات جبري به روش هندسي، معرفي روشي براي حل معادلات درجه سوم و چند معادله از درجات بالاتر و روش ترسيم مقاطع مخروطي از جمله اينهاست.
خيام تا آخر عمر و لحظه وداع از زندگي يك معتقد مذهبي بود و انديشمندان وي را انساني معتقد به حكومت ديني مي دانند كه مديريت جامعه را در دست افرادي لايق و تابع امر الهي مي خواهد.
خيام سرانجام در سال 1123 ميلادي در نيشابور چشم از جهان فروبست و در همان شهر به خاك سپرده شد.
آرامگاه وي در نيشابور اينك پذيراي خيل گردشگران و هنردوستان مي باشد.
سخنگوي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان رضوي در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: آرامگاه خيام در رده دوم پر بيننده ترين آثار اين استان پس از آرامگاه فردوسي و قبل از آرامگاه عطار و كاخ خورشيد مي باشد.
'حسين پهلوان' اظهار كرد: آرامگاه خيام محمل دوستداران ادب و شعر فارسي است و سالانه هزاران نفر بازديد كننده دارد كه بخش عمده اي از آنان را گردشگران خارجي تشكيل مي دهند.
وي در خصوص قدمت بناي آرامگاه گفت: بناي اين آرامگاه از جمله آثار معاصر است و به همين دليل از نظر نياز مرمتي در رده آثار بي نياز به مرمت مي باشد.
وي افزود: بيشترين ميزان اعتبارات تخصيص يافته به اين آرامگاه براي امور جاري و تامين و تكميل فضاي سبز محدوده آرامگاه صرف مي شود.
از خيام نيشابوري در گنجينه مخطوطات كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي نيز آثار بسياري وجود دارد كه كامل ترين مجموعه آثار خيام در جهان به شمار مي رود.
رئيس گنجينه مخطوطات سازمان كتابخانه ها، موزه ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: 800 اثر نفيس شامل كتابهاي چاپ سنگي، خطي، سربي، چاپي، نشريه و لوح فشرده از همايش ها و جشنواره ها مربوط به خيام و منسوب به وي در اين گنجينه نگهداري مي شود.
'سيد محمدرضا فاضل هاشمي' افزود: كتابهاي خطي 'رباعيات خيام، رساله وجوديه، شرح خطبه شيخ الرئيس، نوروزنامه ، جبر و مقابله' و تعدادي كتب ديگر از جمله آثار نوشته شده توسط خيام مي باشد كه در كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي نگهداري مي شود.
وي بيان كرد: نمايشگاهي از آثار وي در گنجينه مخطوطات آستان قدس رضوي برپا شده كه پذيراي علاقه مندان مي باشد.
بيست و هشتم ارديبهشت روز جهاني موزه و ميراث فرهنگي به عنوان روز بزرگداشت حكيم عمر خيام نيز نامگذاري شده است./4
7489 /664
تاریخ انتشار: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۱۹:۳۲
مشهد - ايرنا - حكيم 'عمر بن ابراهيم خيام نيشابوري' بزرگ انديشمند ايران، شاعر، رياضي دان، منجم و فيلسوفي از خطه نيشابور خراسان رضوي است كه آوازه اش از قلمرو پارسي زبانان فراتر رفته و پس از گذشت قرنها هنوز جاي خود را در قلب و ذهن شعردوستان جهان حفظ كرده است.