از همان زمان كه مردم ایران در انتخابات 24 خرداد 1392 رویكرد اعتدال و تدبیر را انتخاب كردند یكی از مهمترین عرصه هایی كه انتظار می رفت دولت توجه ویژه یی به آن بكند، سیاست خارجی بود؛ عرصه یی كه در آن ایران به دلیل مواضع و عملكردهای غیركارشناسی دولتمردان در سال های پیش از این دولت، دچار تنزل جایگاه شده بود و مشكلاتی همچون انزوای منطقه یی و جهانی و گسترش فشارها و تحریم ها گریبانگیر كشورمان شده بود. برای
«حسن روحانی» در رقابت های انتخاباتی نشان داد كه به دنبال آن است تا طرحی نو دراندازد و شیوه ی اداره ی سیاست خارجی را با توجه به شرایط و مقتضیات بین المللی به روز و موثر و از همه ی ابزارهای در دسترس استفاده كند.
دیدگاه روحانی در دوره ی رقابت های انتخاباتی گرچه تا حدودی مشخص شد اما نگاه وی به جهان و جایگاه ایران در عرصه ی بین المللی در اولین نشست خبری كه چند روز بعد از انتخابات برگزار شد، نشان داده شد. به نوشته ی وبسایت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، رییس جمهوری منتخب در زمینه ی سیاست خارجی و دیپلماسی با صراحت اعلام كرد كه به دنبال رابطه و تعامل با كشورهای دنیا بر اساس احترام متقابل است و این اقدام نه تنها به نفع ایران بلكه به نفع همه ی جهان است.
روحانی در آن نشست، اولویت سیاست خارجی را روابط دوستانه و نزدیك با همه ی همسایگان عنوان كرد. وی همچنین تحریم ها را ناكارامد و بدون مبنای درست دانست كه حتی به غرب نیز ضرر می رساند.
شاید بتوان اصول بنیادین سیاست خارجی روحانی را از سخنرانی وی در مراسم تحلیف در مجلس شورای اسلامی در تاریخ 13 مرداد 1392 استنباط كرد كه گفت: «در عرصه ی سیاست خارجی، با قاطعیت تمام و به عنوان منتخب مردم شریف ایران، اعلام می‌دارم كه جمهوری اسلامی ایران در پی صلح و ثبات منطقه است. ایران لنگرگاه ثبات در این منطقه ی پرآشوب است. ما در پی تغییر مرزها و دولت‌ها نیستیم. نظام سیاسی هر كشور به خواست و اراده ی عمومی مردم آن كشور بستگی دارد. ما با هر گونه دگرگونی در نظام‌های سیاسی از طریق مداخلات خارجی مخالفیم و به‌كارگیری زور را نقطه ی مقابل مردم‌سالاری و حق تعیین سرنوشت ملت‌ها می‌دانیم. مخالفت و ستیز با هر گونه زورگویی، سلطه و تجاوز مخصوصا تعرض نظامی، جزیی از فرهنگ اسلامی، انقلابی و ایرانی ماست. آرامش و ثبات در همه ی مناطق پیرامونی ما نه فقط یك آرزو و خواست، بلكه نیاز و ضرورتی همه‌جانبه برای جمهوری اسلامی ایران است.
تلاش همه‌جانبه برای پایان دادن به ناآرامی‌ها، برادركشی‌ها، خشونت‌های فرقه‌یی و قبیله‌یی و بی‌عدالتی‌ها در هر نقطه از جهان خواست قطعی همه ی ملت‌ها در جامعه ی جهانی است. در تعاملات بین‌المللی، دولت تلاش خواهد نمود تا با ایجاد اعتماد متقابلِ بهتر و بیشتر بین ایران و كشورهای منطقه و جهان، امنیت ملی و پیرامونی خود را گسترش دهد. شفافیت، كلید گشودن باب اعتماد است. شفافیتی كه از آن سخن می‌گوییم، نمی‌تواند یك طرفه و بدون ساز و كارهای اجرایی و عملی در روابط دوجانبه و چندجانبه باشد.
تنش‌زدایی، ایجاد اعتماد متقابل و تعامل سازنده مسیر حركت ما را روشن خواهد كرد. با صراحت تاكید می‌كنم كه ایران هیچگاه سر جنگ با دنیا نداشته است. ما تمامی تلاش‌های خود را معطوف به مهار جنگ طلبان و جنگ افروزان خواهیم كرد. ملتی را كه با برخورداری از انسجام ملی و با مشاركت گسترده و در كمال آرامش و امنیت در انتخابات شركت می‌كند، نمی‌توان با تحریم به تسلیم واداشت و یا به جنگ تهدید كرد بلكه تنها راه تعامل با ایران، گفت وگو از جایگاه برابر، اعتمادسازی متقابل و احترام دوجانبه، تنش‌زدایی و كاستن از خصومت‌هاست.
تعامل سازنده براساس احترام متقابل و منافع مشترك و از موضع برابر، مبنای روابط ما با سایر كشورها را تشكیل خواهد داد و بر این اساس، متناسب با رفتار و برخورد طرف‌های مقابل در جهت بهبود و ارتقای روابط حركت خواهیم كرد. به صراحت می‌گویم اگر پاسخ مناسب می خواهید، نه با زبان تحریم، كه با زبان تكریم با ایران سخن بگویید.»
در این چارچوب و با توجه به سخنان و پیام های رییس جمهوری درموقعیت های مختلف می توان شاخص های سیاست خارجی حسن روحانی در یك سال گذشته را در چند محور اصلی دسته بندی كرد.
***تدبیر و اعتدال در سیاست خارجی
یكی از موضوعات مهم در بحث سیاست خارجی استفاده از همه ی ابزارها در كنار اتخاذ روش هوشمندانه و منطقی و دوری از تندروی در سیاست خارجی است. از آنجا كه شعار دولت یازدهم اعتدال بوده است، این رویه در جای جای سخنان رییس دولت دیده می شود.
حسن روحانی 26 مرداد پارسال در جلسه ی تودیع «علی اكبر صالحی» وزیر پیشین امور خارجه و «محمد جواد ظریف» در سخنانی در زمینه ی ماهیت كلی سیاست خارجی دوره ی جدید گفت: مردم یك برداشتی از سیاست خارجی سال‌های گذشته دارند. معنای این حرف این نیست كه كارشناسان وزارت خارجه كم كاری كرده‌اند، نه. یا معنایش این نیست كه وزارت خارجه از كارشناسان زبده تهی شده بود. به این معنا بوده است كه صدای كارشناسان وزارت خارجه هم در درون ساختمان وزارت خارجه محبوس بود. این صدا به دلایلی به گوش آنهایی كه بایستی برسد، نمی‌رسید و اگر می‌رسید، برخی به خوبی عمل نمی‌كردند. سیاست خارجی جایی نیست كه كسی بدون دقت بتواند سخن بگوید و موضع بگیرد یا در مذاكرات در برابر طرف خارجی مطلبی را مطرح كند.
روحانی در این مراسم به صراحت اعلام كرد: سیاست خارجه جای شعار نیست. ... حق نداریم سیاست خارجی را برای تكبیر و كف صرف كنیم. سیاست خارجی بسیار حساس است و اگر من تعبیر كنم كلید حل مشكلات ما در این مقطع در دست سیاست خارجی و آن هایی است كه باید بار امانت سیاست خارجی را بر دوش بكشند، سخنی به گزاف نگفته ام. باید افرادی حرفه ای با كار دقیق كارشناسی و ایثار و فداكاری و رویی گشاده و شهامت در این عرصه حضور داشته باشند. ... سخن ما باید عاقلانه، دقیق و منطقی باشد. سیاست خارجی جای شعر و شعار نیست. جای فهم درست وقایع جهانی است. ما اگر نتوانیم وقایع جهانی را درست لمس و درك كنیم و سپس نتوانیم درست تحلیل كنیم و پس از آن نتوانیم در تصمیم سازی و تصمیم گیری و سپس در اجرا موفق باشیم، قطعاً ناموفق خواهیم بود.
روحانی در جمع اعضای انجمن آسیایی شورای روابط بین الملل آمریكا در 5 مهر 1392 نیز به این موضوع پرداخت و گفت: طی سال هایی كه مسوولیت ریاست جمهوری را به عهده دارم، اعتدال و عقلانیت، راهنمای من در اتخاذ سیاست ها و اجرای آنها در همه ی حوزه ها خواهد بود. من با تاكید بر اعتدال، در مبارزات انتخاباتی شركت كردم و با فاصله ی زیاد در انتخابات پیروز شدم. لذا، بر مبنای ماموریت روشنی كه از رای دهندگان دریافت كرده ام، متعهد به انجام وظیفه در چارچوب اعتدال هستم كه از جمله مستلزم برقراری تعادل، بین واقع بینی و آرمان های جمهوری اسلامی است.
روحانی در این سخنرانی افزود: اعتدال در حوزه ی سیاست خارجی، به معنی كنار زدن رهیافت های افراطی در هدایت روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران با دیگر كشورها است. در این چارچوب، ما در پی درك و تعامل موثر و سازنده با جهان خارج خواهیم بود، بر ایجاد اعتماد متقابل با همسایگان و دیگر بازیگران منطقه یی و بین المللی متمركز خواهیم شد و خواهیم كوشید تا سیاست خارجی خود را بر مبنای كمك به توسعه ی اقتصادی كشور باز تعریف نماییم.
رییس جمهوری در نشست ظرفیت‌های توسعه خوزستان در 25 دی 1392 نیز با بیان اینكه عزت ملت وقتی حاصل می‌شود كه كسی نتواند از بیرون شرایط را بر آن ها تحمیل كند، گفت: این دولت محكم بر سر اصول ایستاده و ذره‌یی عقب‌نشینی نمی‌كند، اما معتقد است ایستادگی بر اصول با در افتادن با این و آن و درشت حرف زدن و داد زدن متفاوت است.
***تعامل با جهان
یكی از مهم ترین مباحثی كه روحانی در یك سال اخیر به دنبال آن بوده و به همین دلیل وزارت امور خارجه را به یكی از فعال ترین نهادهای نظام تبدیل كرده است، پیگیری سیاست تعامل گرایی با جهان بوده است. در این چارچوب ایران با ارایه ی چهره یی مثبت برای حل مسایل مختلف بین المللی علاقه مندی خود را به تعامل با همه ی كشورهای جهان برای حل موضوع های مختلف نشان داده است. نمونه ی این رویكرد را هنگامی شاهد بودیم كه بسیاری از كارشناسان داخلی و خارجی، گفت وگوهای هسته یی را بی ثمر می دانستند اما تاكید بر ادامه ی رایزنی ها و تعامل نشان داد كه برای ایران، دوری از انزوا و تلاش برای ورود در عرصه های جهانی موفقیت آمیز خواهد بود و نه تنها امری شدنی بلكه ضروری است.
روحانی در گفت وگو با شبكه ی «سی ان ان» آمریكا در مورد سیاست غیر تخاصمی ایران گفت: شما می دانید كه نه در طول این 35 سال بلكه در طول 200 سال گذشته، ایران به هیچ كشوری حمله نكرده و ما قصد حمله به هیچ كشوری و قصد جنگ هم نداریم، اگر نیروی مسلح مان را تجهیز می كنیم برای دفاع از كشورمان است.
وی در جمع اعضای انجمن آسیایی شورای روابط بین الملل آمریكا در 5 مهر 1392 نیز در مورد رویكردهای تعاملی ایران با جهان گفت: (دولت) در حال بررسی ابعاد مختلف بازسازی و بهبود روابط دو جانبه و چند جانبه با كشورهای اروپای و آمریكای شمالی بر مبنای برابری و احترام متقابل است. اقدام در این حوزه شامل تلاش برای كاهش تنش ها، از سر راه برداشتن موانع و توسعه ی جامع روابط، از جمله روابط اقتصادی، است.
رییس جمهوری در همایش روسای نمایندگی های ایران در خارج از كشور در 20 مرداد 1393 نیز تاكید كرد: مبنای ما در سیاست خارجی، در مذاكرات هسته یی و در تعامل با جهان، خواست ملت است.
روحانی تصریح كرد: شما باید اراده ی ملت ایران را مبنی بر تعامل سازنده با دنیا برای سیاسیون جهان و افكار عمومی باز كرده و توضیح دهید ما در پی روابط نزدیك‌تر با دنیا هستیم و در عین حال وظیفه ی خود می‌دانیم كه از امنیت ملی و حقوق خود دفاع كنیم.
***رعایت احترام متقابل
قدرت های جهانی سعی دارند در مناسبات بین المللی با نگاه از بالا به پایین، خواسته های خود را در تعاملات بین المللی بر كشورهای ضعیف تحمیل كنند اما روحانی از همان ابتدای دوران ریاست جمهوری بر لزوم رعایت حقوق و احترام مردم ایران برای رسیدن به صلح و حل مشكلات تاكید كرد.
رییس دولت تدبیر و امید در یكی از نخستین سفرهای خارجی خود در شهریور سال گذشته به نشست سران سازمان همكاری شانگهای به بیشكك قرقیزستان رفت و تاكید داشت: زبان جامعه ی بشری امروز، باید زبان تفاهم و تكریم باشد. متاسفانه برخی قدرت‌ها هنوز نتوانسته اند خود را از دایره ی مناسبات استعماری كهن بیرون كشند و همچنان طبق عادت دیرینه، با دیگر ملت‌ها فقط با زبان زور سخن می گویند.
وی گفت: من اعلام می‌كنم كه با عزم سیاسی، احترام متقابل و تامین منافع مشترك و تنها از طریق تحقق عینی حقوق مردم ایران می توان صلح آمیز بودن برنامه ی هسته‌یی ایران را تضمین كرد. با اعتمادسازی متقابل می توان در یك دوره ی زمانی كوتاه به این تضمین متقابل دست یافت.
روحانی در دفاع از وزیر پیشنهادی ورزش و جوانان در 19 آبان 1392 در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینكه جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدید هیچ قدرتی سرفرود نمی‌آورد، تصریح كرد: ما به زبان و عمل به طرف های مذاكره كننده مان گفته ایم كه به هیچ عنوان تهدید، تحریم، تحقیر و تبعیض جواب نخواهد داد... جمهوری اسلامی ایران روی میز مذاكره اش، عقلانیت، منطق و تدبیر است و با همین اهرم در برابر دیگران حاضر می‌شود؛ برای ما خط قرمزها قابل عبور نیست، حقوق ملت ایران خط قرمز ماست، منافع ملی خط قرمز ماست و از جمله از آن حقوق مردم ایران، حقوق هسته یی در چارچوب مقررات بین‌المللی و از جمله غنی سازی در داخل خاك ایران است... ایران همانند همه ی كشورهای دیگر است. ما در هیچ شرایطی حاضر به قبول تبعیض نیستیم.
رییس جمهوری در سخنرانی پارسال خود در مجمع عمومی سازمان ملل نیز به صراحت اعلام كرد: ایران به دنبال تعامل سازنده بر اساس احترام متقابل و منافع مشترك با دیگر كشورهاست و در این چارچوب در پی افزایش تنش با ایالات متحده ی آمریكا نیز نیست...در این چارچوب موضع برابر، احترام متقابل و اصول مسلم شناخته شده ی بین‌المللی باید مبنا باشد؛ البته در این زمینه انتظار ما از واشنگتن شنیدن صدای واحد است.
*** دیپلماسی برد-برد
این از اصول دیپلماسی در روابط بین الملل است كه در مذاكرات، همه ی طرف ها با چانه زنی برخی امتیازات را می دهند تا برخی منافع را تصاحب كنند. اكنون دوران بازی با حاصل جمع صفر در روابط میان كشورها كه برد یك طرف متضمن باخت طرف دیگری باشد به سر آمده است و تعاملات با رویكرد حاصل جمع مثبت دنبال می شود كه در آن هر دو طرف با رضایت و نه از روی اكراه توافقی را می پذیرند و در عین اینكه امتیازاتی را كسب می كنند امتیازاتی را به رقیب خود می دهند.
روحانی نیز از همان روزهای نخست بر این رویكرد در تعامل با قدرت ها تاكید داشت و در گفت وگوی تلویزیونی خود در 19 شهریور سال گذشته گفت: وقتی كسی بازنده است، تحمل نخواهد كرد و ادامه نخواهد داد. برای ادامه ی كار می توانیم بازی برد ـ برد داشته باشیم و ما برای بازی برد ـ برد آماده هستیم.
روحانی در گفت وگو با شبكه ی «ان بی سی» آمریكا در 29 شهریور نیز به تشریح رویكرد برد- برد پرداخت و گفت: معنای برد-برد این است كه كشورهای طرف مذاكره به حقوق حقه ی قانونی صلح آمیز هسته‌یی ایران اذعان و پذیرش داشته باشند و از طرف ما اعتماد لازم به طرف‌های مذاكراتی برای صلح آمیز بودن داده شود. این به معنی برد-برد است... من مقصودم این است كه ایران مانند همه ی كشورهاست. ایران تبعیض را نمی‌پذیرد، اما اگر نگرانی منطقی وجود داشته باشد آن را قابل رفع می‌داند.
رییس جمهوری چند روز بعد نیز در نیویورك در گفت وگو با شبكه ی «سی.ان.ان: ابراز داشت: ما معتقدیم این مذاكرات سریعتر باید آغاز شود و جدی تر باید ادامه پیدا كند و هر چه سریعتر به پایان برسد، به دلیل اینكه شرایط فعلی به ضرر همه است. شرایط فعلی، شرایط باخت-باخت است؛ همه ضرر می كنند ما باید شرایط برد-برد را فراهم كنیم كه همه سود ببرند. در دنیای امروز اوضاع اقتصادی جهان با مشكلات فراوان رو به رو است. منطقه ی ما با مشكلات بسیاری مواجه است. حل و فصل این مسایل می تواند به اقتصاد جهانی و منطقه یی و همچنین امنیت منطقه یی بیشتر كمك كند.
***نفی خشونت و افراط گرایی
یكی از محورهای اصلی و بین المللی در سیاست خارجی روحانی نفی هر گونه خشونت در جهان بوده است. وی با این ذهنیت حتی توانست در اولین حضورش تاثیر شگرفی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل ایجاد كند؛ به گونه یی كه با ارایه ی پیشنهاد جهان عاری از خشونت و افراطی گری، نظرها را به خود جلب كرد و توانست تاثیر بسیار زیادی بر افكار عمومی مردم جهان داشته باشد.
روحانی در اجلاس سازمان همكاری های شانگهای در شهریور 1392 نیز مسلح كردن گروه های افراطی و تكفیری و به ویژه دستیابی این گروه ها به سلاح های شیمیایی را بزرگترین خطر برای صلح و امنیت منطقه دانست و تاكید كرد: دنیا نیازمند نفی خشونت و افراطی‌گری است. سازمان ما می تواند پرچمدار چنین حركتی باشد.
وی سپس كمتر از یك ماه بعد در سازمان ملل اینگونه گفت: در چنین فضایی، خشونت‌های دولتی و غیردولتی، مذهبی و فرقه‌یی و حتی نژادی افزایش یافته و هیچ تضمینی وجود ندارد كه دوران آرامش بین قدرت‌های بزرگ نیز در دام گفتمان‌ها، رفتارها و كردارهای خشن گرفتار نیاید. تاثیر فاجعه بار روایت‌های افراطی و خشن را نباید دست كم گرفت.
وی در مجمع عمومی تلاش برای حذف بازیگران منطقه‌یی و سیاست مهار را خطرناك و خشونت زا دانست و گفت: در چنین فضایی، خشونت‌های دولتی و غیردولتی، مذهبی و فرقه‌یی و حتی نژادی افزایش یافته و هیچ تضمینی وجود ندارد كه دوران آرامش بین قدرت‌های بزرگ نیز در دام گفتمان‌ها، رفتارها و كردارهای خشن گرفتار نیاید. تاثیر فاجعه بار روایت‌های افراطی و خشن را نباید دست كم گرفت... امروز جمهوری اسلامی ایران شما و همه ی جامعه ی جهانی را به برداشتن گامی فراپیش می خواند؛ دعوتِ «جهان علیه خشونت و افراطی‌گری». ما باید بپذیریم و بتوانیم در اینجا افقی را بگشاییم كه درآن به جای جنگ، صلح، به جای خشونت، مدارا، به جای خونریزی، پیشرفت، به جای تبعیض، عدالت، به جای فقر، برخورداری و به جای استبداد، آزادی درسراسرجهان بهتردیده شود.
رییس جمهوری همچنین در فروردین 1393 در نشست چهار جانبه با همتایان افغان، تاجیك و پاكستانی خود بر لزوم اقدام چهارجانبه ی مشترك برای حفظ امنیت و مبارزه با افراطی گری و دهشت افكنی (تروریسم) تاكید كرد و گفت: در شرایطی هستیم كه همه از افراط و خشونت رنج می‌بریم. تروریسم مثل میكروبی است كه به مناطق دیگر سرایت می‌كند و هرگونه سستی در مبارزه با ترویسم یا اغماض در جلوگیری از حمایت‌های مالی و تسلیحاتی دیگران به این گروه‌های ترویستی سبب گسترش این پدیده ی شوم در منطقه شده و روابط كشورها را دستخوش مشكلات غیرقابل پیش‌بینی خواهد كرد.
وی پیشنهاد كرد: در خصوص برقراری امنیت، ضرورت دارد طرحی جامع برای مبارزه با افراط گرایی و مبارزه با خشونت در منطقه آماده شود و از ارسال كمك‌های مالی و تسلیحاتی به گروه‌های افراط گرا و تروریست و خشونت طلب در منطقه به شدت جلوگیری بعمل آید.
روحانی در خرداد امسال در دیدار خود از تركیه نیز مبارزه با خشونت و افراط و تفرقه های نابجا در دنیای اسلام را حایز اهمیت بسیار دانست و بر لزوم آشناسازی جهانیان با اسلام واقعی تاكید كرد.
*** تنش زدایی، ترویج صلح و مخالفت با جنگ
یكی از محورهای عمده در سیاست خارجی روحانی دوری از تنش های منطقه یی و بین المللی و لزوم برقراری صلح است؛ زیرا تنها در شرایط آرامش است كه می توان برنامه های داخلی و بین المللی را به ثمر رساند؛ به ویژه اینكه مباحث اقتصادی و رشد و پیشرفت كشورها در شرایط جنگی و تنش با همسایگان و جامعه ی بین المللی دست یافتنی نیست. روحانی در یكی از مهمترین توصیه های خود به جامعه ی جهانی در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: باید به جای گزینه ی ناكارامد «ائتلاف برای جنگ» در مناطق مختلف جهان به «ائتلاف برای صلح پایدار» در سراسر جهان اندیشید.
وی در گفت وگو با «ولادیمیر پوتین» همتای روسی اش در شهریور پارسال با بیان اینكه اقدام نظامی هزینه‌های بسیاری برای منطقه خواهد داشت، اعلام كرد: باید همه ی تلاش ها برای ممانعت از وقوع آن انجام شود و جمهوری اسلامی ایران در این راستا آمادگی همكاری گسترده با دولت روسیه را دارد.
روحانی همچنین در همان زمان در جلسه ی هیات دولت، تهدید به استفاده از زور را مخل ثبات و امنیت منطقه و تعهدات بین‌المللی و بعد از آن نیز تلاش های گسترده ی بین المللی را برای جلوگیری از آغاز جنگی دیگر در منطقه به ویژه حمله ی آمریكا و متحدانش به سوریه بكار گرفت و تقریبا در همه ی دیدارهای رسمی و گفت وگوهای خود با مقام های كشورهای دیگر بر این خواسته تاكید داشت. به عنوان نمونه، روحانی در آذر پارسال در گفت وگوی تلفنی با «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه با بیان اینكه ایران خواهان ایجاد منطقه‌یی با ثبات برای زندگی بهتر و امنیت كامل ملت ها است، گفت: بحران سوریه راه حل نظامی ندارد و استقرار ثبات و صلح در كشور دوست -سوریه- یكی از اهداف جمهوری اسلامی ایران است؛ چرا كه ایران اساسا تروریسم و افراطی گری را نه تنها خطری برای مردم سوریه می‌داند، بلكه آن را تهدیدی برای كل منطقه تلقی می‌كند.
رییس‌جمهوری در دی ماه نیز در سفر به استان خوزستان تصریح كرد: ما با دنیا در حال ستیز و جنگ نیستیم، اما بر روی منافع و مصالح ملی خود محكم و مقتدر ایستاده‌ایم و در عین حال بر تعامل سازنده و سالم و موثر با دنیا اصرار داریم.
***ارتقای روابط با كشورهای منطقه
بهبود روابط با كشورهای منطقه یكی از محورهای اصلی در سیاست خارجی روحانی بوده است؛ به گونه یی كه اولین سفر خارجی وی پرداختن به اجلاسی با حضور مقام های بسیاری از كشورهای منطقه بوده است. روحانی در یك سال گذشته با بیشتر سران ارشد كشورهای همسایه دیدار مستقیم داشته است و در گفت وگوها بر تلاش ایران در ارتقای روابط اقتصادی و سیاسی با كشورهای همسایه و دوست تاكید كرده است.
روحانی در دیدار با مقام های كشورهایی همچون ارمنستان، كویت، قطر، عراق، افغانستان، پاكستان و دیگر كشورهای همسایه، یا در گفت وگوهای تلفنی با اشاره به اشتراكات تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی و ظرفیت های موجود بر لزوم نزدیكی و همكاری بیشتر كشورها تاكید داشت. وی در دیدار با امیر كویت گفت: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تا با همه ی كشورهای منطقه به ویژه كویت در راستای تقویت ثبات و امنیت منطقه، مشاركت و تعامل بیشتری داشته باشد.
رییس جمهوری در دیدار با رییس جمهوری آذربایجان در تهران، با بیان اینكه جمهوری اسلامی ایران از لحاظ فرهنگی، تاریخی، دینی و مذهبی احساس قرابت زیادی با جمهوری آذربایجان دارد، خاطر نشان كرد: ما می‌خواهیم رابطه ی نزدیك و برادرانه ی دو كشور روز به روز توسعه و دوام بیشتری پیدا كند.
روحانی در افتتاحیه ی نشست سران كنفرانس تعامل و اعتمادسازی آسیا (سیكا) تحكیم پیوندهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های مشترك میان اعضای سیكا را از موثرترین راهكارها برای ارتقای همگرایی منطقه‌یی در اقتصاد جهانی برشمرد و بر ضرورت تحركات و تعاملات منطقه‌یی و فرامنطقه‌یی سازمان سیكا تاكید كرد.
***دفاع از مظلوم و توجه به موضوع فلسطین
جمهوری اسلامی ایران در طول تاریخ 36 ساله ی بعد از انقلاب همیشه بر موضع خود در دفاع از مظلوم تاكید داشته و دارد. از جمله مهمترین مسایل منطقه و جهان اسلام نیز در طول سالیان اخیر موضوع فلسطین بوده است و حسن روحانی نیز در دوره ی یك ساله ی ریاست جمهوری خود به این موضوع از منظر تدبیر نگریست. وی در گفت وگو با شبكه ی «ان بی سی» گفت: من تاریخ دان نیستم. من یك سیاستمدار هستم. اما آنچه برای ما مهم است، این است كه ملت‌های منطقه و جهان به هم نزدیك بشوند و بتوانند جلوی ظلم و تجاوز را بگیرند. آنچه می توانم بگویم این است كه مردم فلسطین باید از آوارگی در بیایند، از ظلم خارج شوند و به خانه هایشان برگردند.
روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل نیز ابراز داشت: آنچه بر مردم مظلوم فلسطین می‌رود، چیزی جز یك خشونت ساختاری نیست. سرزمین فلسطین در اشغال است. حقوق اولیه ی فلسطینیان به طور فاجعه باری نقض می‌شود و آنها از بازگشت به خانه، محل تولد و دسترسی به سرزمین مادری محروم‌اند. جنایاتی كه بر مردم بی‌گناه فلسطین می‌رود، خشونت نهادینه‌یی را به نمایش می‌گذارد كه برای توصیف آن، «آپارتاید» مفهوم و واژه ی كم وزنی به نظر می‌آید.
روحانی در تیرماه امسال نیز در مورد برگزاری روز قدس گفت: این موضوع به معنای حمایت بیشتر از مردم مظلوم فلسطین بوده و پیام رساتری برای رژیم غاصب صهیونیستی است كه پایان تجاوز، آدم‌كشی و غصب، شكست است.
در چند هفته ی اخیر نیز با شدت گرفتن حملات رژیم صهیونیستی علیه غزه، رییس جمهوری در همایش روسای نمایندگی‌های ایران در خارج از كشور در مورد محكومیت رژیم صهیونیستی در شبكه‌های اجتماعی و افكار عمومی جهان گفت: این رژیم بیش از هر بار دیگر محكوم شده و هیچ زمانی مثل جنگ اخیر غزه شكست نخورده و مفتضح نشده است؛ زیرا افكار عمومی صهیونیست‌ها را آدم‌كش، كودك‌كش و انسان‌كش می‌شناسند كه حتی از انهدام بیمارستان‌ها، مدارس و خانه‌های مردم ابا ندارند.
رییس جمهوری با مقصر دانستن بی تفاوتی های شورای امنیت در موضوع غزه، در مورد حل بحران فلسطین نیز گفت: اعطای حق تعیین سرنوشت به ملت فلسطین، بازگشت آوارگان و تشكیل دولت یكپارچه فلسطین به پایتختی قدس شریف در بستر برگزاری یك همه‌پرسی با حضور همه ی اقوام و ساكنان تاریخی این سرزمین می‌تواند به استقرار صلح در منطقه منجر شود.
به طور كلی در بررسی فراگیر مواضع حسن روحانی در حیطه ی سیاست خارجی، با طیف مختلفی از موضوع ها روبرو می شویم كه هر یك از آن ها می تواند محوری عمده در سیاست خارجی تعبیر شوند؛ مسایلی همچون ظالمانه دانستن تحریم ها، لزوم حل و فصل موضوع هسته یی، ارتقای جایگاه و وجهه ی جمهوری اسلامی ایران، توجه به دیپلماسی عمومی و غیره از جمله مباحثی هستند كه آن ها را می توان در قالبی كلی تر در شاخص های فوق مورد بررسی قرار داد.
*گروه پژوهش های خبری
پژوهشم** 9130**2054
تاریخ انتشار: ۶ شهریور ۱۳۹۳ - ۰۸:۱۲
تهران-ایرنا-سیاست خارجی دولت تدبیر و امید در یك سال گذشته را می توان حول محورهایی همچون تعامل گرایی، احترام متقابل، دیپلماسی برد-برد، نفی خشونت و افراط، تنش زدایی، منطقه گرایی و حمایت از مظلوم ارزیابی كرد.