سند ابراز هویت

ثبت احوال سازمانی با شخصیت حقوقی مستقل است كه زیر نظر وزارت كشور به صورت متمركز اداره می شود و خدمات گوناگونی را به وسیله ی اداره های خود در سراسر كشور به مردم ارایه می دهد.

ثبت وقایع زندگی همچون تولد و مرگ در كمتر از یك سده پیش به صورت سنتی و برپایه اعتقادات مذهبی صورت می گرفت، بدین شكل كه هنگام تولد فرد، با مراجعه به ریش سفیدان و بزرگان، نام وی در پشت جلد قرآن و كتاب های مقدس دیگر نوشته و در هنگام مرگ نیز تنها اسم و تاریخ وفات او بر روی سنگ قبر حك می شد تا آن كه با افزایش جمعیت و توسعه ی شهرها، ایجاد تشكیلاتی به منظور ثبت رخدادهای حیاتی ضروری به نظر رسید و نصرت الدوله وزیر دادگستری در سوم اسفند 1295 هجری خورشیدی، پیشنهادی درباره ی ثبت احوال افراد ارایه داد، حكومت این موضوع را پیگیری كرد و در پانزدهم آذر 1298 هجری خورشیدی تعیین شد كه افراد برای گرفتن جواز حمل و نقل، گذرنامه، تعرفه ی انتخابات، اقامه ی دعوی و ... باید سجل احوال داشته باشند.

هیات وزیران در بیستم آذر 1297 هجری خورشیدی، سندی شامل 41 ماده را به تصویب رساند و بدین صورت اداره ی سجل احوال تشكیل شد. با شكل گیری این اداره، نخستین شناسنامه در سوم دی همان سال با شماره ی یك در تهران به نام فاطمه ایرانی صادر شد.

اداره ی سجل احوال در آغاز، زیر نظر بلدیه(شهرداری) فعالیت می كرد و هنگامی كه در 1300 هجری خورشیدی، بلدیه، درصدد تهیه ی آمار ساكنان تهران، شهر ری و شمیران برآمد، دفتری در شهرداری با نام «اداره ی احصاییه و سجل احوال» تشكیل شد. اداره ی سجل احوال در 1303 هجری خورشیدی با نظارت وزارت داخله(كشور) شكل گرفت و دفترهای این اداره در شهرستان های دیگر آغاز به فعالیت كردند. همچنین شناسنامه داشتن از 1306 هجری خورشیدی به صورت اجباری درآمد.

نخستین قانون ثبت احوال با چهار فصل و 35 ماده در چهاردهم خرداد 1304 هجری خورشیدی در مجلس شورای ملی تصویب شد و برپایه این قانون، همه ی شهروندان ایرانی در داخل و خارج از كشور شناسنامه دار شدند.

سه سال پس از تصویب نخستین قانون ثبت احوال، بر اساس قانون جدید در 1307 هجری خورشیدی، وظیفه ی جمع آوری آمارهای گوناگون نیز بر عهده ی اداره ی سجل احوال قرار گرفت و نام آن به «اداره ی احصاییه و سجل احوال» تغییر كرد و یك سال بعد، ثبت ولادت و صدور شناسنامه برای ایرانیان خارج از كشور به سفارتخانه ها و نمایندگی های ایران در خارج از كشور واگذار شد.

بدین ترتیب نخستین شناسنامه ی شهروندان ایرانی خارج از كشور در شهر بمبئی هند برای عبدالحسین سپنتا صادر شد و ثبت نام خانوادگی با تصویب قانونی در 1313 هجری خورشیدی، به صورت اجباری درآمد و سرپرست خانواده، مسوولیت انتخاب این نام را عهده دار شد. تا پیش از آن، گزینش نام خانوادگی با روش های مختلفی همچون پیشه ی نیاكان در قوم، نام یا شهرت بزرگ خاندان، شغل یا حرفه، ویژگی فیزیكی و ... انجام می شد.

این سازمان در طول زمان تغییر و تحول های فراوانی كرد و در سال 1337 هجری خورشیدی بخش آمار از ثبت احوال جدا شد و این اداره با عنوان اداره ی كل ثبت احوال به فعالیت پرداخت.

6 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مجلس شورای اسلامی در هجدهم دی 1363 هجری خورشیدی، قانون ثبت احوال را مورد بازنگری قرار داد و از آن زمان تاكنون با انجام دادن اصلاحات لازم، از این قانون استفاده می شود.

این سازمان یك حوزه ی ستادی و 30 اداره كل در كشور دارد كه حوزه ی ستادی از سه معاونت و 6 اداره كل تشكیل شده است.

سازمان ثبت احوال با در اختیار داشتن آمارهای حیاتی، اسناد هویت و تابعیت فردی از مهم ترین اركان دولتی كشور است كه وظایف گوناگونی همچون ثبت ولادت و صدور شناسنامه، ثبت وفات و صدور گواهی، ثبت ازدواج و طلاق، تعویض شناسنامه های موجود در دست مردم، صدور گواهی ولادت برای شهروندان خارج از كشور و تنظیم دفاتر ثبت كل وقایع و نام خانوادگی، ایجاد پایگاه اطلاعات جمعیتی و صدور كارت شناسنایی ملی، جمع آوری و تهیه ی آمار انسانی سراسر كشور و انتشار آن و ... را بر عهده دارد.

سوم دی سالروز صدور نخستین شناسنامه برای ایرانیان است، سند ابراز هویت و تابعیت هر فرد كه شامل رویدادهای حیاتی وی به شمار می رود و تاثیر بسزایی در هویت بخشیدن به ایرانیان و معنا دار كردن برنامه ریزی های اجتماعی و اقتصادی دارد.





با الهام از:كتاب سازمان ثبت احوال كشور

*گروه اطلاع رسانی

پژوهشم**9348**2002**9131