به گزارش ايرنا، پايگاه اطلاع‌رساني دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي همزمان با فرارسيدن هفته وحدت طي فراخواني اعلام كرد به پرسش‌هاي شرعي مخاطبان كه درباره احكام ارتباط بين صاحبان مذاهب و اديان است، پاسخ مي‌دهد.
حجت‌الاسلام والمسلمين فلاح‌زاده، عضو دفتر استفتائات حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي و رييس مركز موضوع‌شناسي احكام فقهي، به پرتكرارترين سوالات مطابق با فتاواي حضرت آيت‌الله خامنه‌اي پاسخ داده‌است كه در ادامه متن پاسخ وي به اين سوالات ارايه مي‌شود:
1. تبرّي به چه معناست؟ و نسبت بين تبرّي و لعن چيست؟
«تولّي و تبرّي» گاهي جزو اصول دين شمرده مي‌شود و گاهي هم جزو فروع دين و البته هر دو هم درست است؛ يعني يك جنبه‌ي اعتقادي دارد و يك جنبه‌ي عملي. از حيث اعتقادي تولّي يعني ما به ولايت اولياي الهي، پيامبران خدا و ائمه‌ي اطهار عليهم‌السلام معتقد باشيم و همچنين علاقه نسبت به آنها و پيروانشان داشته باشيم. تولّي يك جنبه‌ي عملي نيز دارد كه اطاعت از اين اولياي الهي است.
تبرّي نقطه‌ي مقابل تولّي است؛ يعني دشمني نسبت به دشمنان خدا و دشمنان اولياي خدا. مكلفين بايد اين دو اصل را هم از نظر اعتقادي معتقد باشند و هم در عمل به آن متمسك شوند و لزوماً اين‌گونه نيست كه كسي كه مي‌خواهد تبرّي بجويد با لعن و ناسزا و بدگويي همراه باشد. بسياري از مسلمانان از صدر اسلام تاكنون و حتي در عصر حاضر -نمونه‌اش حضرت امام رحمه‌الله و حضرت آيت‌الله خامنه‌اي- اينها واقعاً اهل تولّي و تبرّي هستند، ولي اهل سب و لعن نيستند. بنابراين انسان مي‌تواند تبرّي داشته باشد، اما توهين و فحاشي و لعن به مقدسات ديگران نكند. حضرت آقا توهين به مقدسات ديگر را جايز ندانسته، بلكه حرام مي‌دانند.
2. آيا حكم وحدت منافاتي با تبرّي ندارد؟ آيا اگر شخصي مقلد حضرت آيت‌الله خامنه‌اي نباشد، بر او واجب است كه از دستورات ايشان مبني بر عدم لعن تبعيت كند؟
قطعاً وحدت مسلمين با تبرّي منافات ندارد. يعني افراد مي‌توانند با دشمنان خدا و دشمنان اولياي خدا دشمن باشند و با آنهايي كه در حال جنگ با مسلمانان هستند مقابله كنند، و در عين حال با ديگر مسلمان‌ها وحدت نيز داشته باشند. پس وحدت مسلمانان با تبرّي از دشمنان خدا و دشمنان اولياي خدا هيچ منافاتي ندارد. به عنوان نمونه امام خميني رضوان‌الله‌تعالي‌عليه هم ولايي بودند هم متبرّي از دشمنان خدا و دشمنان اولياي خدا و در عين حال به مقدسات ساير مسلمانان و اشخاص مورد احترام آنها لعن و توهين هم نمي‌كردند. خيلي از بزرگان بودند كه مردم را به وحدت دعوت كردند و از دشمنان خدا هم تبرّي جستند.
وحدت بين مسلمين و پرهيز از تفرقه يك امر واجب است و ايجاد اختلاف و تفرقه بين مسلمانان كه به نفع دشمنان و به نفع استكبار جهاني و صهيونيسم بين‌المللي است، حرام است. اما اينكه اگر مقلد حضرت آقا هم نباشند، بايد مراعات اين مسئله را بكنند؟ بله ديگران هم بايد مراعات اين مسئله را بكنند. در اين مسئله فرقي ندارد كه افراد مقلد حضرت آقا باشند يا مقلد ساير مراجع. چرا كه به فتواي همه‌ي مراجع معظم تقليد، انجام كارهايي كه بر ما واجب نيست -ولو مستحب هم باشند- اگر انجام آن كارها موجب سوء استفاده‌ي دشمنان عليه مكتب اهل بيت عليهم‌السلام شود تا به پيروان مكتب اهل بيت عليهم‌السلام توهين كنند يا موجب اختلاف بين مسلمانان باشد جايز نيست.
3. نظر حضرت آيت‌الله خامنه‌اي درباره‌ي برگزاري مراسم لعن چيست؟
حضرت آقا بارها فرموده‌اند كه به مقدسات ساير مذاهب توهين نكنيد. بنابراين بايد از اين كار پرهيز كرد و نكته‌ي جالب توجه اينجا است كه برخي مي‌گويند در مجالس خصوصي اشكالي ندارد كه لعن بگوييم؛ در حالي كه حضرت آقا قيد نزدند كه مجلس عمومي باشد يا خصوصي، بلكه به طور كلي فرموده‌اند كه به مقدسات ساير مسلمانان يعني ساير فِرَق اسلامي توهين نكنيد. حضرت آقا در جايي فرموده‌اند: «آن شيعه‌اي هم كه از روي ناداني و غفلت، يا گاهي از روي غرض - اين را هم سراغ داريم و افرادي را هم از بين شيعيان مي‌شناسيم كه فقط مسئله‌شان مسئله‌ي ناداني نيست، بلكه مأموريت دارند براي اينكه ايجاد اختلاف كنند - به مقدسات اهل سنت اهانت مي‌كند، عرض مي‌كنم: رفتار هر دو گروه حرام شرعي است و خلاف قانوني است.» بنابراين توهين به مقدسات ساير مذاهب اسلامي به نظر حضرت آقا حرام شرعي است.
4. آيا حرام بودن بي‌احترامي به اعتقادات مذاهب شامل غير اهل سنت هم مي‌شود؟
به هر حال مذاهبي هستند كه دارند با مسالمت زندگي مي‌كنند و آنها هم به مقدسات ما معمولاً توهين نمي‌كنند. توهين به آنها هم اگر موجب تفرقه و فتنه‌انگيزي در جامعه شود قطعاً حرام است.
5. تكليف ما در برخورد با شيعياني كه اصرار به تفرقه‌افكني ميان مسلمانان را دارند چيست؟ آيا امر به معروف و نهي از منكر آنها واجب است؟
نظر حضرت آقا اين است كه تفرقه بين مسلمانان كار حرامي است و توهين به مقدسات ساير مسلمين هم حرام است. فعل حرام منكر است و نهي از منكر هم واجب است؛ اما با وجود شرايط و مراعات مراتب.
6. برخي مي‌گويند شعار برادري و برابري بين شيعه و سني فقط جنبه‌ي سياسي دارد و حكم شرعي نيست. آيا اين مطلب درست است؟
خير، اين مطلب درست نيست. وحدت مسلمين حكم شرعي است. تعبير حضرت آقا اين است كه «شعار وحدت مسلمين را يك مسئله‌ي استراتژيك مي‌دانم_ يك مسئله‌ي تاكتيكي و مصلحتي هم نيست كه حالا بگوييم مصلحت ما ايجاب مي‌كند كه با مسلمين غيرشيعه ارتباط داشته باشيم_ مسلمانان، به تدريج اين اختلافات مذهبي و طايفه‌اي را كم كنند و از بين ببرند چون در خدمت دشمنان است.» و خدمت به دشمنان هم حرام است.
7. با توجه به اينكه برخي با ادعاي بحث علمي تفرقه ايجاد مي‌كنند، توضيح دهيد كه آيا اصلاً بايد بر سر مباحث اختلافي بحث علمي صورت بگيرد؟ اين بحث علمي چه فوايدي دارد و بايد چگونه باشد؟ و بايد توسط چه افرادي صورت بگيرد؟
درباره‌ي بحث علمي، اتفاقاً حضرت آقا موافق هستند. حضرت آقا موافقند كه در مباحثي كه اختلاف نظر علمي بين فِرَق مسلمين، بين شيعيان و اهل سنت وجود دارد، صاحبنظران در نشست‌هاي علمي محترمانه بنشينند، سخن يكديگر را نقد كنند، اما عالمانه، در مجامع علمي، بين اهل فن، شيوه‌اش هم همان جدال احسن باشد كه به تعبير قرآن آن‌گونه بحث علمي كردن موجب اختلاف و تفرقه و فتنه‌انگيزي بين مسلمان‌ها نباشد، هيچ اشكالي ندارد.
آن چيزي كه اشكال دارد و حرام است ايجاد تفرقه بين مسلمانان و تفرقه‌انگيزي بين جوامع اسلامي است. حضرت آقا درباره‌ي بحث علمي فرموده‌اند: «اگر مي‌خواهند بحث مذهبي بكنند، هيچ اشكالي ندارد، من بحث مذهبي را هم قبول دارم، اگر دوست دارند بحث علمي مذهبي بين علما و بين صاحبان فن بكنند، بنشينند اين كار را بكنند، منتها نه در منظر و مرئاي مردم، بلكه در جلسات علمي بنشينند با هم بحث علمي كنند.» به هر حال اينها بحث‌هاي علمي و فني است كه بايد در جوامع خصوصي علمي صورت بگيرد تا موجب تفرقه نشود.
8. آيا در مواقعي كه ما به عنوان مسافر درحال عبور از شهرهاي سني‌مذهب هستيم، صحيح است كه نماز را در مساجد اهل سنت و به صورت جماعت اقامه كنيم؟ آيا بايد حتماً از مُهر استفاده كنيم يا خير؟
شركت در نماز جماعت اهل سنت اشكالي ندارد. زماني كه شما از جايي عبور مي‌كنيد و وارد مسجد شديد و ديديد نماز جماعت اهل سنت برپا است، طبق نظر حضرت آقا مي‌توانيد اقتدا كنيد، مانند مكه و مدينه در مسجدالحرام و مسجدالنبي. حضرت آقا فرموده‌اند كه اين مسئله اختصاص به آن دو مسجد ندارد و استفاده از مُهر هم اگر محذوري ندارد و مشكلي پيش نمي‌آيد اشكال ندارد. يا اگر مُهر در آنجا نيست، مي‌توان بر جايي كه سنگفرش هست و چيزي كه سجده بر آن صحيح است، اگر محذور و مشكلي نيست سجده كرد. اما اگر جايي هست كه به هر حال يا مُهر وجود ندارد، يا ممكن است اگر شما از آن استفاده كنيد، ديگران متعرض شما بشوند، يا با همين كار شما عليه مقدسات مذهب شيعه و مكتب اهل بيت عليهم‌السلام توهين كنند، در اين حالت از مُهر استفاده نكنيد.
9. به طور كلي نظر حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در مورد رابطه‌ي دوستي و رفت‌وآمد با پيروان ديگر اديان به‌ويژه اينكه اگر نسبت فاميلي با آنها داشته باشيم چيست؟
حفظ عقايد حق واجب است. رفت‌وآمد با ديگران اگر براي عقايد و اخلاق انسان ضرري نداشته باشد و انسان مورد اتهام قرار نگيرد، اشكالي ندارد. يعني اين رفت‌وآمد به طور كلي اگر مفسده‌اي نداشته باشد مانعي ندارد. گاهي وقت‌ها اصلاً رفت‌وآمد اثر مطلوب دارد، يعني جنبه‌ي امر به معروف و نهي از منكر دارد؛ افزون بر اينكه اگر آنها از ارحام نسبي هستند، از آن جهت كه قطع رحم حرام است، قطع ارتباط كامل با آنها هم جايز نيست؛ بلكه بايد ارتباط برقرار باشد، البته با حفظ آن نكاتي كه عرض كرديم.
10. آيا هديه گرفتن و هديه دادن به مسيحي‌ها به خاطر تولد حضرت مسيح يا ديگر اعياد آنها صحيح است؟ رفتن مسلمانان به كليسا جهت اداي احترام به حضرت عيسي چه حكمي دارد؟
در هر دو مسئله اگر مفسده‌اي بر آن مترتب نباشد و مورد اتهام قرار نگيريد، اشكالي ندارد. گرفتن هديه‌ي آنها يا مثلاً يك‌بار به كليسا رفتن يا در يك مراسمي شركت كردن، اگر مفسده‌اي بر آن مترتب نباشد، يعني موجب انحراف اعتقادي شما نباشد و ديگران سوء استفاده نكنند و شما موجب اتهام قرار نگيريد، اشكالي ندارد. اما اگر مفسده‌اي وجود داشته باشد، اين كار جايز نيست.
11. خريد و فروش با پيروان ديگر اديان چه حكمي دارد؟
به جز كساني كه در حال جنگ با مسلمانان هستند، خريد و فروش با پيروان ساير اديان، اگر مفسده‌اي بر آن مترتب نباشد اشكالي ندارد. همچنان‌كه در كشور ما اقليت‌هاي مذهبي هستند و صاحب حرفه و مغازه‌‌اند و مردم با آنها مبادله و خريد و فروش دارند و از نظر شرعي هم اشكالي ندارد.
12. استفاده از خوراكي و غذاهاي طبخ‌شده توسط پيروان ساير اديان حلال است يا خير؟ آيا گوشت ذبح‌شده توسط اهل كتاب پاك و حلال است؟
به نظر حضرت آقا گوشت ذبح‌شده توسط مسلمانان از هر فرقه‌اي كه باشند -البته فِرَق شناخته شده- اشكالي ندارد و حلال و پاك است. اما گوشت ذبح‌شده توسط غيرمسلمانان از اهل كتاب حلال نيست؛ چون حيوان بايد توسط مسلمان با شرايط خاص سر بريده شده باشد. پس اگر غذاها، غذاهاي گوشتي يا فرآورده‌هاي گوشتي باشند حلال نيستند. اما مصرف ساير غذاهاي آنها مثل سبزيجات، ميوه‌جات يا غذاهايي كه از اينها تهيه مي‌شود، ولو به دست آنها باشد، اشكالي ندارد. اهل كتاب طبق نظر حضرت آقا پاك هستند و خوردن غذاي طبخ‌شده‌ي غيرگوشتي آنها اشكالي ندارد. 13. پيروان چه اديان و مذاهبي نجس هستند؟ آيا در مورد پيروان اديان و مذاهبي كه غير اهل كتابند و از نظر حضرت آيت‌الله خامنه‌اي نجس هستند، به صرف دست زدن به آنها نجس مي‌شويم يا بايد دست خيس باشد؟ طبق نظر حضرت آقا، فِرَق مسلمين و ساير مذاهب كه اهل كتاب هستند يعني مسيحيان، يهوديان، زرتشتيان و صابئين، اينها همه پاك هستند. درباره‌ي ارتباط با غير اهل كتاب هم صرف اينكه دست خشك به آنها زده شود، يا حتي اگر رطوبت داشته باشد، ولي رطوبت سرايت نكند، يا شك داشته باشد كه رطوبت از بدن آنها يا بدن ما سرايت كرده، باز محكوم به طهارت است. اين‌گونه نيست كه اگر با غيرمسلمان غير اهل كتابي دست داديد، دست شما نجس مي‌شود؛ بلكه در صورتي دست شما نجس مي‌شود كه دست يكي از شما يا دست هر دو رطوبت سرايت‌كننده داشته باشد.
14. وظيفه‌ي ما در مورد ورود اهل كتاب به مكان‌هاي مقدس مثل مساجد و حرم‌هاي مطهر چيست؟ آيا بايد جلوگيري كنيم؟ پيروان كدام اديان نميتوانند وارد مساجد مسلمين شوند؟
بردن غيرمسلمانان به مساجد جايز نيست؛ اما اگر اين كار و حضور آنها در مساجد موجب بي‌احترامي يا نجس شدن مساجد نباشد، اشكالي ندارد. همچنين است حكم ورود اين افراد به حرم معصومين عليهم‌السلام و امامزاده‌ها.
15. نظر حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در مورد ازدواج دائم يا موقت شيعيان -چه دختر و چه پسر- با پيروان ديگر اديان و مذاهب چيست؟
اولاً ازدواج مسلمانان با يكديگر اگر مفسده‌اي نداشته باشد اشكالي ندارد، اما اگر مفسده داشته باشد، حتي هم‌مذهب هم باشند، جايز نيست. اما در ازدواج با غيرمسلمانان، ازدواج مرد مسلمان به‌طور موقت با زن‌هاي اهل كتاب اشكالي ندارد؛ اما ازدواج دائم با زنان غيرمسلمان صحيح نيست. زنان مسلمان هم مطلقاً نميتوانند با مردان غيرمسلمان ازدواج كنند.
16. من مربي كانون پرورش فكري كودكان هستم. چند كودك و نوجوان يهودي در اين كانون عضو هستند و خيلي اوقات يك خوراكي را تعارف مي‌كنند و من برمي‌دارم؛ گاهي هم مي‌خورم. ولي هر چه من خوراكي تعارف مي‌كنم، باصراحت مي‌گويند كه ما از دست مسلمانان چيزي نمي‌خوريم. تكليف ما چيست؟ آيا ما هم از غذاي آنان نخوريم؟
اگر نسبت به پاك بودن آن غذا شبهه داريد كه آيا حلال است يا نه؛ چون در كشور اسلامي هستند و غذاي آنها هم از بازار مسلمانان تهيه مي‌شود حلال است.
17. آيا خريد و مصرف محصولات توليدي پيروان برخي اديان و فرقه‌ها كه درآمد حاصل از آن را در راه جذب و گسترش پيروان خود مصرف مي‌كنند اشكال دارد؟ اگر اين انتساب اثبات نشده باشد چطور؟
اولاً خريد و فروش با پيروان ساير مذاهب اشكالي ندارد. اگر در موردي يقين داشته باشيم كه خريد و فروش ما موجب مي‌شود تا دشمنان اسلام استفاده كنند و موجب تقويت آنها شود مثل صهيونيست‌ها؛ يا اينكه با كالايي كه ما مي‌خريم، يك فرقه يا مذهب باطلي ترويج شود يا كمك به ترويج آنها شود، اين اشكال دارد. اما در مواردي كه نمي‌دانيم كه آيا خريد و فروش ما در تبليغات عقايد باطل يا مذهب باطلي استفاده مي‌شود يا نه، خريد و فروش اشكالي ندارد.
18. آيا هنگام هم‌سفره‌شدن با خارجي‌ها نيازي است از دين‌شان سؤال كنيم؟ آيا مي‌توان از ظرفي كه آنها آب خورده‌اند آب نوشيد؟
نيازي نيست كه از دين آنها بپرسيد. اگر در كشور اسلامي زندگي مي‌كنند كه خب ان‌شاءالله مسلمانند و هيچ اشكالي ندارد كه شما با آنها هم‌سفره شويد. اما اگر در بلاد غيراسلامي زندگي مي‌كنند، يعني در كشور يا شهري هستند كه اكثريت مردم آنجا غيرمسلمانند، اگر مذهب‌شان را ندانيم، ارتباط با آنها حكم ارتباط با غيرمسلمان را دارد. اما خوردن غذا و هم‌سفره‌شدن با آنها اگر مفسده‌اي نداشته باشد و غذاي حرامي هم در سفره نباشد، اشكالي ندارد. همچنين اگر از ظرفي كه آنها آب خورده‌اند، در صورتي كه مسلمان يا اهل كتاب باشند، اشكالي ندارد كه آب بنوشيم. اما اگر مي‌دانيد كه نه مسلمان هستند و نه اهل كتاب، يعني پيرو ساير اديان هستند، يا اينكه دين و مذهبي ندارند، آن موقع اگر از ظرفي غذا يا آب خورده باشند كه نجس شده باشد، نبايد از آن ظرف، غذا بخوريد يا آب بنوشيد.
19. حكم دست دادن مرد مسلمان با زن غيرمسلمان چيست؟
مرد و زن نامحرم نبايد به هم دست بدهند و غيرمسلمان بودن يك طرف، در اين مسئله تفاوتي ايجاد نمي‌كند. يعني لمس بدن نامحرم حرام است، چه مسلمان باشد و چه غيرمسلمان. حالا يك مورد استثنا وجود دارد كه اگر در موردي ضرورتي بود، با دستكش و امثال اينها (با حائل لباس) فرضاً آن هم به شرط اينكه دست همديگر را فشار ندهند و مفسده‌اي هم نداشته باشد و تحريك‌كننده هم نباشد، فرموده‌اند اشكالي ندارد. بنابراين در اين‌گونه امور بايد پرهيز كرد چون اصل تماس بدني با نامحرم حرام است.
20. آيا امر به معروف و نهي از منكر براي اهل كتاب نيز صدق مي‌كند؟ مثلاً در شهر ما در محله‌هاي كليمي‌نشين شئونات اسلامي مانند حجاب اصلاً رعايت نمي‌شود؛ آيا ما نسبت به اين مسئله مسئوليت داريم؟
اولاً همچنان‌كه مسلمانان مكلف به رعايت احكام شرعي هستند، غيرمسلمانان هم مكلف هستند، حالا درست است كه آنها اعتقادي ندارند و عمل نمي‌كنند، اما از نظر دين اسلام و بحث‌هاي كلامي و اعتقادي، آنها هم مكلف هستند. ثانياً نسبت به احكام اجتماعي اسلام مثل مراعات حجاب در فضاي جامعه‌ي اسلامي، يا عدم روزه‌خواري در روزهاي ماه رمضان، بايد مراعات اين احكام را بكنند. بنابراين اگر خانم غيرمسلماني در جامعه‌ي اسلامي حجاب را رعايت نكرد، اين كار او منكر علني است، پس همچنان‌كه ما با وجود شرايط نسبت به امر به معروف و نهي از منكر مسلمان‌ها وظيفه داريم، نسبت به امر به معروف و نهي از منكر غيرمسلمانان هم در اين مواردي كه منكر شناخته مي‌شوند، با وجود شرايط، واجب است كه اقدام كنيم.
21. حكم ارتباط با كساني كه به صورت اسمي مسلمان هستند، اما گاهي منكر دين اسلام و خدا مي‌شوند چيست؟
اگر در ظاهر، اظهار اسلام مي‌كنند، يعني شهادتين را گفته‌اند و ما خبر نداريم كه قلباً مسلمان هستند يا نه و گاهي وقت‌ها ممكن است اعمالي انجام دهند كه خلاف دستورات اسلام باشد، حكم مسلمان را دارند. اما اگر ما مي‌دانيم كه آنها معتقد به اسلام نيستند و فقط به صورت زباني يك چيزي مي‌گويند و فقط اظهار اسلام مي‌كنند، خير، در اينجا حكم مسلمان را ندارند و ارتباط با آنها اجمالاً با ارتباط با مسلمانان فرق مي‌كند. اگرچه نمي‌گوييم به‌طوركلي ارتباط با آنها جايز نيست. ارتباط با آنها اشكالي ندارد، اما نبايد مفسده‌اي داشته باشد و موجب تأييد عقايد باطل آنها بشود. همچنين خود كسي كه با آنها ارتباط دارد، نبايد متهم شود كه با افراد لاابالي سروسرّي دارد.
22. آيا يك مسلمان مي‌تواند براي يك كافر كار كند و زيردست او باشد و از او مزد بگيرد؟
زيردست به اين معنا كه تحت سلطه‌ي غيرمسلمان باشد جايز نيست؛ اما حالا اگر كارگر مسلماني است كه كارفرمايش كافر است و به او مي‌گويد چنين كاري را انجام بده و او هم انجام مي‌دهد و ذلتي را هم نمي‌پذيرد، بلكه براي او كار مي‌كند و مزدش را مي‌گيرد؛ كارش هم اگر خلاف شرع نباشد و منافاتي هم با آن عزت و كرامت مسلماني نداشته باشد، اين نوع كار كردن اشكالي ندارد و مزدش هم حلال است.
سيام(1)**9189**1429
تاریخ انتشار: ۱۷ دی ۱۳۹۳ - ۲۱:۰۵
تهران – ايرنا - عضو دفتر استفتائات حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي و رييس مركز موضوع‌شناسي احكام فقهي، به پرتكرارترين سوالات شرعي درباره احكام ارتباط بين صاحبان مذاهب و اديان مطابق با فتاواي حضرت آيت‌الله‌العظمي خامنه‌اي پاسخ داد.