فصل نو در همكاری های دفاعی ایران و روسیه

روابط دفاعی همواره یكی از ظرفیت های روابط جمهوری اسلامی ایران و روسیه بوده است و 2 كشور از دهه ی 1990 میلادی تلاش كرده اند تا از ظرفیت های دیپلماسی دفاعی برای گسترش روابط دوجانبه بهره گیرند.

سفر «سرگئی شویگو» وزیر دفاع فدراسیون روسیه به ایران برای دیدار با «حسین دهقان» وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران و امضای توافقنامه نظامی و دفاعی میان ایران و روسیه نشان داد كه 2 طرف به دنبال بهره گیری از ظرفیت های دیپلماسی دفاعی و گسترش همكاری ها هستند.

در حالی كه سرگئی شایگو روز دوشنبه بیست و نهم دی سفر خود را به ایران آغاز كرده بود، دیروز پس از اتمام مذاكرات دوجانبه با وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران، توافقنامه نظامی دوجانبه به امضای 2 وزیر دفاع رسید.

در این توافقنامه، بر مقابله با تروریسم، تجزیه طلبی و افراط گرایی، منافع 2 كشور و ارتقا و بسط سطح همكاری ها برای تامین صلح و امنیت منطقه تاكید شده است. دهقان در نشست خبری مشترك با وزیر دفاع روسیه گفت: ما توافق كردیم در زمینه‌های نظامی و فناوری‌های نظامی همكاری‌ ها را شتاب ببخشیم و در ارتقای توان دفاعی دو كشور موثر باشیم.

سرگئی شویگو نیز در نشست خبری مشترك گفت: ما بر اهمیت هماهنگی در راستای مبارزه با تروریسم بین‌المللی و قاچاق مواد مخدر تبادل‌ نظر كردیم و با توجه به شرایط منطقه بر اهمیت همكاری تاكید كردیم.

وزیر دفاع روسیه اظهار كرد: در این مذاكرات تصمیم گرفته شد جنبه عملی همكاری‌های نظامی دو كشور افزایش یابد و در این چارچوب به اقدامات مورد‌ علاقه طرفین در خصوص تبادل هیأت‌ها و انجام مذاكرات ستادی و آموزش ناظرین و نیروهای مسلح و نیروهای ویژه مبارزه با تروریسم تاكید شد.

وزیران دفاع ایران و روسیه همچنین بر حل مشكل موضوع سامانه های دفاع موشكی موسوم به اس- 300 توافق كردند. پیش از این نیز در سال1380 وزیر دفاع وقت روسیه «ایگور سرگیف» به ایران سفر كرده بود و سفر شویگو پس از 14 سال نشان از حساسیت ارتقای روابط دفاعی برای 2 كشور ایران و روسیه دارد.

ایران و روسیه طی سال های گذشته و همچنین در وضعیت كنونی دغدغه های مشترك نظامی - امنیتی چون كنترل بحران های موجود در خاورمیانه، حفظ ثبات منطقه یی و سد نفوذ قدرت های بزرگ دارند؛ همین موضوع باعث شده كه فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران، ملاحظات و منافع مشترك بسیاری داشته باشند.

به نظر می رسد كه آنچه در فضای كنونی بر روابط نظامی و امنیتی میان ایران و روسیه حاكم شده، رویارویی با سیاست «محدودسازی» آمریكا است. البته روسیه پس از آغاز بحران در اوكراین و پیوست شبه جزیره «كریمه» به روسیه، مورد هدف تحریم های غرب قرار گرفت و به نوعی آمریكایی ها تلاش می كنند تا روسیه را در مسیر انزوا قرار دهند.

در این چارچوب و با توجه به شاخص های همكاری های مشترك پیشین، روابط دفاعی ایران و روسیه را می توان روابطی با رویكرد موازنه ی مثبت دانست؛ موازنه یی كه نه تنها 2 طرف تلاش می كنند ظرفیت های همكاری های مشترك را گسترش دهند بلكه در چارچوب این رویكردها و همكاری های مشترك، با چالش های اساسی منطقه یی و بین المللی نیز رویارویی كنند.

در این معنا، همانطور كه وزیران دفاع ایران و روسیه در كنفرانس مشترك مطبوعاتی بر آن تاكید كردند، 2 كشور می توانند وارد مرحله ی تازه یی از همكاری های عملی برای مبارزه با چالش های منطقه ای و بین المللی شوند.

یكی دیگر از اهداف سفر وزیر دفاع روسیه به ایران، گفت و گو درباره ی موضوع قرارداد سامانه دفاع موشكی اس 300 است كه دراین مذاكرات بر حل مشكل اجرایی خرید این سامانه تاكید شد.

موضوع قرارداد خرید سامانه های دفاع موشكی موسوم به اس-300، به حدود هفت سال پیش باز می گردد؛ قراردادی به ارزش 800 میلیون دلار. اما بعد از مدتی در سال 2009 میلادی روسیه اعلام كرد كه تحویل این سامانه را مغایر با قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران می داند. بسیاری این تصمیم مسكو در آن دوره را زیر فشار واشنگتن ارزیابی كردند. اما به نظر می رسد با افزایش تنش میان آمریكا و روسیه و تلاش این كشور بر افزایش قدرت چانه زنی خود در برابر غرب، مسكو بار دیگر به سمت فعال سازی قرارداد فروش سامانه اس 300 به ایران حركت كرده است.

موضوع سامانه های دفاع موشكی اس-300 را شاید بتوان گفت كه تنها موضوع چالش زا در روابط دفاعی میان ایران و روسیه بوده و این روابط در بسیاری از شرایط و دوران ها از سطحی قابل قبول برخورداربوده است و 2 كشور تلاش كرده اند در فضایی مثبت به حل و فصل آن اقدام كنند و به نظر می رسد كه ایران و روسیه با گام برداشتن در این مسیر به دنبال احیای شرایط گذشته و حركت در مسیر آینده باشند.

روابط دفاعی ایران و روسیه از جمله روابطی محسوب می شود كه با كمی فراز و نشیب همواره در فضایی سازنده و مثبت از پیشرفتی رو به روشد برخوردار بوده است. روابط دفاعی 2 كشور طی سال های گذشته وارد مرحله ی عملیاتی از همكاری های مشترك شده كه طیف مختلفی از موضوع قراردادهای نظامی و همكاری های فنی را در برمی گیرد و امروز این همكاری ها با گذر از بوته ی آزمایش های دهه ی گذشته می تواند در حوزه ها وموضوعات تازه همچون همكاری در رویارویی با گروه های تروریستی، همكاری های نظامی دریایی و انسان دوستانه ادامه یابد.

*از: سهراب علمداری (گروه پژوهش و تحلیل خبری)

پژوهشم**2040**2054