تالاب ها مامن انواع پرندگان آبزی و كنار آبزی هستند كه متاسفانه در چند سال اخیر توسعه بی ضابطه شهرنشینی این حوضه های آبی را با مشكل كم آبی و خشكی مواجه كرده است.
بر اساس برآوردهای صورت گرفته، 80 درصد تالاب های كشور در وضعیت بحرانی یا در معرض خطر بسیار جدی قرار دارند و هفت مجموعه تالاب ' آلاگل، آلماگل و آجی گل'، 'شورگل، یادگارلو و درگه سنگی'، ' انزلی' ، 'شادگان'،'نیریز و كمیجان'، 'هامون' و 'خور خوران' در فهرست مونترو قرار گرفتند كه با تلاش سازمان حفاظت محیط زیست، سال گذشته مجموعه تالاب های 'آلاگل، آلمال گل و آجی گل' از این فهرست خارج شد.
در فهرست مونترو تالاب هایی ثبت می شوند كه دارای تغییرات اكولوژیك شده و در معرض نابودی قرار گرفته اند.
*** تالاب های ایران
از تالاب های بین المللی ایران هفت تالاب در كرانه دریای خزر،پنج تالاب در كرانه خلیج فارس، یك تالاب دركرانه دریای عمان، 10 تالاب در استان های داخلی و یك تالاب مرزی است.
به اعتقاد برخی كارشناسان عدم وجود شاخص های مدیریتی، مدیریت ناصحیح، تغییر و تبدیل كاربری زمین های تالاب ها، سد سازی، شكار و صید غیرقانونی و صدور مجوزهای بیش از حد توان تحمل، كم آبی و خشكسالی، اجرای طرح های عمرانی در حوضه های آبخیز تالاب ها، وارد كردن گونه های گیاهی و جانوری غیر بومی به بهانه های تكثیر و پرورش، ساخت و سازهای جاده ای و برداشت آب تالاب ها برخی عوامل از بین رفتن تالاب های كشور است.
*** تالاب های فهرست مونترال
*تالاب های شورگل، یادگارلو و درگه سنگی در آذربایجان غربی
این تالاب دارای 2500 هكتار وسعت است كه در سال 1990 احداث سازه های آبی و سد حسنلو سبب شد تا آب شور آن به شیرین تبدیل شود.
همچنین ایجاد زهكش سد حسنلو موجب خشك شدن تالاب های ' یادگارلو و درگه سنگی' شد كه این مساله سبب شد این تالاب در فهرست مونترو قرار بگیرد.
*تالاب انزلی در استان گیلان
تالاب انزلی به وسعت 15 هزار هكتار در سال 1993 به دلیل رسوبات ناشی از تخریب جنگل و مراتع بالا دست، موجب شد عمق این تالاب در 30سال گذشته از 6 متر به 2 متر كاهش یابد.
همچنین ورود پساب های شهری، صنعتی، كشاورزی و ورود گونه غیربومی گیاه آزولا سبب درج نام این تالاب در فهرست مونترو شد.
*تالاب شادگان در استان خوزستان
مجموعه تالاب های شادگان به وسعت 400 هزار هكتار در سال 1993 به دلیل آلودگی های نفتی و زهكش های بسیار شور صنایع كشت و صنعت نیشكر جنوب سبب اضافه شدن این تالاب به این فهرست شد.
* تالاب نیریز و كمجان در استان فارس
این مجموعه تالاب به وسعت 108 هزار هكتار در سال 1990 به دلیل خشك شدن تالاب و كمبود آب و بهره برداری از منابع آبی برای كشاورزی وارد فهرست مونترو شد.
*مجموعه تالاب های هامون در استان سیستان و بلوچستان
تالاب انتهای جنوبی هامون پوزك به وسعت 10 هزار هكتار و هامون صابری و هامون هیرمند به وسعت 50 هزار هر در سال 1990 به دلیل ایجاد سازه های آبی در افغانستان، تخصیص آب برای مقاصد شرب و كشاورزی از سوی ایران و افغانستان و ورود ماهی غیر بومی ' آمور' كه موجب از بین رفتن نی های منطقه شد، در فهرست مونترو كنوانسیون رامسر قرار گرفته اند.
*** شكل گیری كنوانسیون رامسر روز جهانی تالاب ها
دوم فوریه 1971 ( 13 بهمن 1349) كنوانسیونی با هدف حفاظت از تالاب های دنیا در رامسر ایران ( شمال كشور ) به تصویب رسید كه جزو قدیمی ترین معاهده های زیست محیطی در دنیا است و به علت اینكه در شهر رامسر منعقد شد به همین نام مشهور شد.
دوم فوریه برابر است با 13 بهمن ماه به عنوان روز جهانی تالاب ها برای اولین بار در سال 1997 جشن گرفته شد و بعد از آن این روز به عنوان روز جهانی تالاب ها در سراسر دنیا گرامی داشته می شود.
كنوانسیون رامسر قدیمی ترین معاهده بین المللی، با تاكید بر حفاظت از طبیعت در جهان است، این معاهده 158 كشور عضو را ملزم به تعیین و حفظ تالاب های با اهمیت بین المللی و تشویق به استفاده خردمندانه از آنها می كند.
بر اساس آمار سال 2008 اكنون بیش از 1700 سایت (تالاب) با مساحت كل حدود 150 میلیون هكتار در حال حاضر در این كنوانسیون به ثبت رسیده اند.
گرچه نام رسمی كنوانسیون ' كنوانسیون تالاب های بین المللی بویژه به عنوان زیستگاه پرندگان آبزی ' یا به اختصار' كنوانسیون تالاب ها ( رامسر، ایران ، 1971)' نوشته می شود، ولی به طور معمول به ' كنوانسیون رامسر' شهرت دارد كه بر حفاظت و بهره برداری معقول از تالاب ها به خصوص در جهت فراهم ساختن زیستگاهی برای پرندگان آبزی تاكید می كند.
تالاب ها محیط هایی هستند كه مشخصات آنها چیزی میان خشكی و آب است. تالاب‌ها ممكن است همواره دارای آب یا اینكه گاه خشك و گاه آبدار باشند. برخی تالاب‌های نزدیك دریا با جزر و مد تغییر وضعیت می دهند.
مشخصه اصلی تالاب ها ماندگاری نسبی آب در آنها است، آب تالاب ها ممكن است شور یا شیرین باشد،اما امروزه توسعه بی رویه و بی توجهی به حقابه این حوضه های آبی حیاتشان را با خطر نابودی مواجه كرده است.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران روز یكشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت:وضعیت تالاب های كشور نشان می دهد توسعه ناپایدار در این حوضه سبب شده است حدود 70 تا 80 درصد تالاب ها در وضعیت بحرانی و یا در معرض خطر بسیار جدی قرار گیرند.
محسن سلیمانی روزبهانی افزود:وقتی از تالاب صحبت می كنیم هدفمان هم رودخانه ها، هم تالاب های داخلی و هم بخش هایی از سواحل است كه بر اساس تعریف كنوانسیون رامسر در مجموعه تالاب ها می گنجد.
وی تاكید كرد: متاسفانه در فرایندهای توسعه ای كه در حوضه آبریز تالاب ها شكل گرفته است به شرایط اكولوژیكی و طبیعی این تالاب ها توجه نشده است و بدون در نظر گرفتن حقابه آنها عملیات ساخت و ساز انجام شده زیرا همواره بهره برداری نسبت به سایر بخش ها در اولویت بوده است.
سلیمانی ادامه داد: یكی از ضعف ها در حفاظت از تالاب ها، نبود یك استراتژی صحیح برای حفاظت از آنها است، بر این اساس یكی از اقدامات اصلی سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و تدوین برنامه جامع برای حفاظت از این حوضه های آبی است كه در دست اقدام است.
وی ادامه داد:یكی از موضوعات اصلی در حفاظت از تالاب ها تامین نیاز آبی آنها برای حداقل كاركرد اكولوژیكی است بنابراین یكی از اقدامات سازمان محیط زیست تعیین آب مورد نیاز است كه برای این منظور قرار است در مرحله اول سازمان محیط زیست میزان آب مورد نیاز 10 تالاب را تعیین و برای تبدیل آن به حقابه با وزارت نیرو گفت و گو كند.
مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران تاكید كرد: این كار بدون همكاری دستگاه های متولی و عدم برنامه ریزی صحیح میسر نخواهد شد و برای رسیدن به این هدف كار و برنامه جدی در سازمان محیط زیست ایجاد شده است.
وی گفت:این كار در تالاب های آلاگل، آلما گل و آجی گل در استان گلستان، میقان در استان مركزی، حله در استان بوشهر، هامون در سیستان و بلوچستان، حرای میناب در استان هرمزگان، چغاخور در چهارمحال و بختیاری و زریوار در كردستان در حال انجام است در حالی كه این مراحل برای تالاب های شادگان، پریشان و ارومیه طی شده است.
سلیمانی افزود: علاوه بر تعیین نیاز آبی و حقابه تالاب ها، برنامه جامع مدیریتی این حوضه های آبی نیز همزمان تهیه می شود.
وی گفت: همچنین در دو تالاب اقماری دریاچه ارومیه مانند تالاب ' قوری گل ' و ' قره قشلاق ' نیز این فرایند در حال انجام است.
وی ادامه داد: یكی دیگر از اقداماتی كه در زمینه حفاظت از تالاب ها انجام می شود، تعیین حد حریم بستر تالاب ها است كه از تجاوز به حریم و تغییر كاربری اراضی جلوگیری می كند.
سلیمانی گفت: لایروبی كانال های منتهی به تالاب ها، احیای برخی از چشمه ها نیز از دیگر برنامه های در دست اقدام سازمان محیط زیست و طرح حفاظت از تالاب های ایران است.
وی تاكید كرد: توسعه ناپایداری كه در حوضه آبریز تالاب ها انجام شده علت اصلی تهدید این حوضه های آبی است كه در این میان نقش كشاورزی از تمام بخش ها پررنگ تر است بنابرین باید بتوانیم به بخش كشاورزی جهت دهی مناسبی بدهیم و مشوق های دولت در این بخش در راستای كشت محصولات كم آب بر باشد.
سلیمانی اظهار كرد: مردم همواره در همراه این فرایندها هستند و هر چه ضرورت ها بهتر توضیح و همزمان استراتژی و راهبردهای درستی تعریف شود، قطعا اهالی همكاری خواهند كرد.
علمی ( 5 ) **9014**1440
تاریخ انتشار: ۱۳ بهمن ۱۳۹۳ - ۰۸:۰۷
تهران -ایرنا - ایران دارای بیش از هزار تالاب است كه از این تعداد 84 تالاب جزو تالاب های با اهمیت بین المللی و از این مجموع 24 تالاب در كنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.