مصر عرصه رويارويي روسيه و امريكا

نشست اولي كه ميان رئيس جمهوري فدارتيو روسيه، ولاديمير پوتين با عبدالفتاح السيسي، رئيس جمهوري مصر برگزار شد، بر اساس اطلاعات رسانه اي كه از قاهره رسيده است، توافقات و تفاهم هاي متعدد در زمينه هاي مختلف بود، بارزترين آنها ايجاد تاسيسات هسته اي در مصر براي توليد برق بود، همچنين توافق براي بهره برداري بهتر از توليدات گاز طبيعي و سرمايه گذاري در اين زمينه، همچنين ايجاد منطقه صنعتي روسيه در تاسيسات كانال سوئز، توافق براي تقويت همكاري هاي نظامي، لغو تعرفه هاي مبادلات تجاري، ايجاد منطقه آزاد تجاري از ديگر موارد اين توافقات بود.

دلايل احياي اين روابط حسنه ميان مصر و روسيه كه از روزهاي ايام رياست جمهوري انور سادات متوقف شده بود، چيست؟ چه شد كه روابط دو كشور دوباره به دوران طلايي خود بازگشت و قاهره و مسكو روابط بسيار نزديك و حسنه اي با يكديگر برقرار كردند؟

روابط مصر و امريكا بعد از اين كه ارتش مصر در سال 2013 رئيس جمهور محمد مرسي را از قدرت كنار زد، تضعيف و تيره شد. از آن موقع بهبود روابط قاهره و مسكو آغاز شد. در عين حال اعتماد مصري ها به مسئولان امريكايي كاهش يافت كه دليل آن هم به نزديكي روابط مقام هاي امريكايي با اخواني ها باز مي گشت. آنها از رفتار باراك اوباما نسبت 'كودتا' انتفاد داشتند و بعد از آن كه عمدا در دادن سلاح به مصر علي رغم توافق نامه اي كه از مدت ها پيش امضا شده بود، خودداري كرد، اين انتقادها افزايش يافت. به مرور ديگر گفت وگوهاي استراتژيك دو طرف در جهت گسترش روابط و حفظ ارتباطات كليدي با يكديگر نيز تضعيف شد و كاهش يافت.

در حالي كه حمايت كرملين از رهبران جديد مصر بعد از كودتا افزايش يافت، سفرهاي مقام هاي مصري و روسي به پايتخت هاي يكديگر بيشتر شد و اين سفرها روابط ميان دو كشور را بسيار تقويت كرد. وقتي كه عبدالفتاح السيسي به مسكو سفر كرد، ولاديمير پوتين به او گفت: «تصميم شما براي شركت در انتخابات اقدامي واقعا مسئولانه است براي اين كه شما مسئول سرنوشت مردم مصر هستيد. و من از سوي خودم و به نمايندگي از مردم روسيه براي شما آرزوي پيروزي مي كنم.»

طبيعتا اين برخورد بسيار دوستانه روابط مصر – امريكا را باز هم بدتر كرد، و باعث شد تا قاهره بيش از پيش متوجه مسكو شود. پس از آن مقام هاي دو كشور در پايتخت هاي يكديگر توافق نامه هايي به ارزش 3.5 ميليارد دلار امريكا منعقد كردند كه به موجب آن روسيه سلاح هاي متنوعي از جمله جنگنده هاي ميگ 29 و زيردريايي هاي نظامي ام آي 35 و سامانه هاي موشكي پيشرفته و ديگر مهمات نظامي ديگر به مصر صادر مي كند. همچنين مبادلات تجاري دو كشور علي رغم سهم كم مصر از داد و ستد روسيه افزايش مي يابد، از جمله افزايش شمار گردشگران روسيه به مصر كه در سال 2014 از سه ميليون نفر فراتر رفت.

براي همين پژوهشگران و ناظران امريكايي و غربي كه از روابط مصر و روسيه مطلع هستند، مي گويند كه مواضع سرسختانه روسيه در قبال اخواني ها سهم به سزايي در توجه عبدالفتاح السيسي به روسيه و نزديكي روابط دو كشور داشته است. روس ها معتقدند كه اخواني ها به شورشيان اسلامي در قفقاز عليه حكومت روسيه كمك كردند. آنها همچنين مي گويند كه مصري ها بر اين اعتقادند كه امريكايي ها در اوج درگيري هاي مصر با تروريست ها آنها را رها كردند و ملت مصر را فراموش كردند.

آيا اين به آن معنا است كه روسيه و پوتين نفوذ خود را در مصر افزايش خواهند داد و از نفوذ امريكا در مصر كاسته خواهد شد؟

ناظران و پژوهشگران امريكايي مي گويند كه پوتين به دقت و با توجه بسيار چشم پوشي ها و تناقضات سياسي غرب در قبال خاورميانه را زير نظر دارد. سفر اخير او به مصر نيز در همين چارچوب بود. اما در عين حال مي گويند كه اقتصاد مصر و روسيه در مرحله اي از ركود به سر مي برد. روسيه در پي كاهش شديد قيمت نفت و تحريم هاي غرب بر سر الحاق كريمه از وضعيت اقتصادي چندان مناسبي برخوردار نيست. و مصر نيز به دليل فقر و بيكاري و تهديد رو به افزايش تروريسم و مخالفان خشونت طلب داخلي در وضعيت مناسبي نيست. براي همين كسي نمي داند كه اين سفر پوتين به قاهره چه پيامدهاي روشني در پي خواهد داشت، آيا واقعا دو طرف گام هاي موثري بر خواهند داشت يا صرفا به تعارفات ديپلماتيك بسنده خواهند كرد. در صورتي كه واقعا اتفاقي بيفتد اعراب به اين درك خواهند رسيد كه روسيه كشور منزوي اي نيست. و اين مساله سبب افزايش سفرهاي مقام هاي كشورهاي 'غير غربي' يا كشورهاي غير وابسته به غرب به مسكو در ماه هاي آينده خواهد شد. افرادي كه به گسترش روابط دو كشور به ديده ترديد مي نگرند، مي گويند كه علي رغم توافقات تسليحاتي ميان دو طرف تا كنون هيچ كدام از معاهده ها عملي نشده اند. در حالي كه اگر عربستان هزينه هاي تسليحاتي مصر را بپردازد ناگهان شاهد تغيير جوهري در مواضع مصر در قبال امريكا خواهيم بود. در غير اين صورت باز هم شاهد تمايل بيشتر السيسي به سمت روسيه خواهيم بود. در حالي كه امريكا به هيچ وجه حاضر نيست متحد ديرينه خود را به اين سادگي ها از دست بدهد و فضا را براي رقيب ديرينه خود باز بگذارد كه جاي آن را بگيرد. اگر چه تاكنون خلاف اين را انجام داده است.

منبع/ ديپلماسي ايراني

اول **