عملیاتی كه هیچ گاه فراموش نمی شود

وقتی برگ هایی از تاریخ افتخارات فرزندان ایران اسلامی را در دفاع از این آب و خاك ورق می زنی، درست درآخرین ماه سال و در روز سوم اسفند بار دیگر به صفحاتی از تاریخ بر می خوری كه بیانگر دورانی از دلاور مردی ها، مردانگی ها، رشادت ها، غیرت ها وجوانمردی های آن مردانی آسمانی و آن خاك نشینان افلاكی است، آنانی كه هیچ قلمی توان نگارش ایثار و فداركاری آنها را در دوران دفاع مقدس نداشته و نخواهد داشت.

حقیقتا ثبت واقعیات آن روزگاران بی نظیر و بی بدیل سخت است، ساعت 20 و 30 دقیقه شامگاه سوم اسفند 1362رزمندگان دلیر ارتش و سپاه اسلام در مقابله با دشمن بعثی و متجاوز برگ زرینی دیگر را در دفاع از ایران اسلامی با اجرای« عملیات خیبر» با رمز مقدس «یارسول الله» خلق كردند.

منطقه عملیاتی خیبر در كنار رود دجله و داخل هورالهویزه قرار دارد و از شمال به 'العزیر' و از جنوب به 'القرنه'، 'طلایه' و 'زید' محدود می شود، این منطقه دارای دو نوع طبیعت خشكی و هور مانند است.

قسمت خشكی این منطقه عملیاتی كه حداقل عرض آن هشت كیلومتر و حداكثر 10كیلومتر می باشد توسط دو هور بزرگ یكی 'هورالهویزه' در شرق و دیگری'هور الحمار' در غرب آن احاطه شده است.

منطقه عملیاتی خیبر توسط رودخانه دجله به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم شده كه سه چهارم آن در شرق رودخانه است واصلی ترین جاده مواصلاتی منطقه جاده العماره به بصره در غرب رودخانه دجله قرار دارد.

'طلایه' به عنوان محوری اصلی برای هدایت و حفظ پیروزی در عملیات خیبر، منطقه كلیدی محسوب می شد، چرا كه رزمندگان اسلام از این منطقه باید به جزایر مجنون شمالی و جنوبی، تاسیساتی كه درآن محور بود از جمله دكل های برق، دكل های تقویتی رادیو و تلویزیون، تاسیسات و كارخانه های كاغذسازی، چاه های نفت و نظایر آن یورش می بردند و از طرفی در حاشیه دجله حدود 50 روستا كه پر از سكنه غیر نظامی بود، قابل توجه بود.

هدف از اجرای عملیات خیبر از بین بردن نیروهای سپاه سوم عراق و تامین جزایر مجنون شمالی و جنوبی و ادامه حمله از جزایر و محور طلایه به سمت 'نشوه' و الحاق به دیگر نیروها بود كه به دشمن حمله می كردند.

در عملیات خیبر همچنین در نظر بود كه خشكی شرق دجله از طریق هور تصرف شود و بدین وسیله امكان تقویت سپاه سوم عراق از میان برود.

هماهنگی نیروهای سپاه و ارتش در عملیات خیبر شكل دیگری به خود گرفت، به طوری كه نیروی زمینی ارتش با استعداد دو لشكر پیاده، دو لشكر زرهی و یك تیپ هوابرد در محور 'زید' وارد عمل شد و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز با دو لشكر پیاده و یك تیپ زرهی در این محور مستقر بودند.

در منطقه اصلی عملیات، سپاه پاسداران با استعداد 9 لشكر، 6 تیپ پیاده و سه تیپ زرهی به میدان آمد كه در نتیجه این نیروها در محور 'هور' و 'طلایه' وارد عمل شدند و ارتش نیز با یك توان زرهی به نیروهای سپاه كمك می كرد.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پس از عملیات والفجر مقدماتی منطقه هور رابرای تشكیل قرارگاه انتخاب و تلاش كرد از این طریق فضایی مناسبی برای ادامه نبرد فراهم آید.

نظر به ضعف های عدیده ای كه دشمن در مواجهه با عملیات آبی - خاكی داشت به منظور برهم زدن معادله نظامی جنگ به نفع ایران و به دست گرفتن ابتكارعمل منطقه هور با سه ویژگی مسلط نبودن دشمن به عملیات آبی - خاكی و عدم توانایی درانطباق سریع با موقعیت جدید، سرعت عمل و استفاده از اصل غافلگیری انتخاب شد.

مرحله نخست عملیات خیبر با پیش روی به جلو با سرعت عمل و غافل گیری دشمن بطورهمزمان در تمامی محورها همراه بود، روزهای اول، دوم و سوم عملیات رزمندگان با درهم شكستن خطوط دشمن و گذراز موانع، موفق به تسخیر اهداف از پیش تعیین شده گردیدند و در روز چهارم عملیات بخشی از نیروها در شهر 'القرنه' یكی از شهرهای مرزی عراق حضور یافتند.

در محور شمالی عملیات 'العزیر' رزمندگان توانستند خود را به رودخانه رسانده، تردد وسایل نقلیه را بر روی جاده بصره به بغداد قطع كنند كه در این مرحله از اجرای عملیات خبیر جزایر مجنون شمالی و جنوبی از پشت دور زده شد و به سهولت به تصرف درآمد.

گذشته از این بكارگیری بالگرد در همان شب نخست عملیات و در تاریكی شب مساله با اهمیتی بود، چنانكه در ساعت 2 بعد از نیمه شب فرماندهی هوانیروز به همراه تنی چند از فرماندهان سپاه نخستین پرواز را شخصا به عنوان پیش رو انجام داده و در جزیره مجنون شمالی فرود آمدند.

در مرحله دوم عملیات، دو تلاش اصلی در محورهای 'جزایر مجنون' و 'طلایه' برای الحاق با محورهای دیگر و سپس پیش روی به سمت 'نشوه' در نظر گرفته شد، اما این پیش روی به خاطر حجم زیاد آتش دشمن متوقف ماند.

دشمن به مرور خود را بازیافته، پس از كشف اهداف عملیات و محورهای اصلی آن تلاش خود را ابتدا روی پاكسازی حوالی جاده بصره به العماره گذاشت و سپس بر روی طلایه متمركز شد.

به دلیل اهمیتی كه منطقه طلایه برای كل عملیات داشت، ضرورت مقاومت و ایستادگی نیروها در آن مدام از سوی مسوولین در اتاق جنگ گوشزد می شد، اگر پیروزی دراین محور حفظ می شد، در صورت الحاق و پاكسازی محورهای دیگر عقبه خشكی برای نیروهای خودی وصل می شد و عملیات در ابعاد جدیدی گسترش می یافت.

پس از آن كه محور 'زید' با عدم موفقیت مواجه شد، لشكر امام حسین (ع)فراخوانده شد تا ماموریت طلایه به این لشكر واگذار شود، لشكر امام حسین (ع) درهمان شب آماده تهاجم به دشمن شد و نبردی سخت در گرفت كه تا صبح به طول انجامید، آن شب نیروهای لشكر در طلایه شب خونینی را پشت سرگذاشتند.

مرحله سوم عملیات خیبر با توجه به فشارهای دشمن عمدتا به منظور حفظ جزایرمجنون شمالی و جنوبی بود، برای دشمن هرگونه جای پا و حضور نیروهای ایرانی در هور غیرقابل تحمل بود و با اجرای آتش جدید و توان پیاده زرهی سعی درپس گرفتن این دو جزیره داشت.

به همین منظور دشمن در فشار اولیه خود تنها در 72 ساعت به طور مداوم بر روی جزایر آتش می ریخت، چنانچه در یك برآورد نزدیك به یك میلیون گلوله توپ و خمپاره مصرف كرده بود.

جنگ در جزایر با توجه به توان خودی و دشمن به دور از محاسبات نظامی بود و نیروهای خودی با عقبه های طولانی و چند روز جنگ بدون آتش پشتیبانی به مقاومت ادامه می دادند و متقابلا دشمن با تمركز صدها قبضه توپ برروی جزایر و بمباران مداوم آنها با هواپیما و داشتن عقبه خشكی با واحدهای زرهی خود فشارهای متعدد و توان فرسایی را وارد می ساخت.

بدین منظور سپاه پاسداران با تمام استعداد خود برای دفع تهاجمات دشمن و حفظ جزایر در آن جا استقرار یافت و در این روند شهادت و مجروح شدن تنی چند از فرماندهان سپاه به مقاومت نیروها در منطقه جلوه خاص بخشید.

دشمن كه در مقابل خود مقاومتی غیر قابل تصور و پیش بینی را مشاهده می كرد به مرور با تحمل تلفات و ضایعات فراوان دریافت كه ادامه تك غیر از به مسلخ بردن نیروهایش نیست، به همین اساس از تصرف جزایر متصرف شده و به تحكیم مواضع خود پرداخت.

در عملیات خیبر دشمن برای نخستین بار به طور گسترده ای از بمب شیمیایی استفاده كرد، رژیم بعثی صدام پس از ناامیدی از باز پس گیری جزایر شمالی و جنوبی مجنون، دیوانه وار شروع به بمباران شیمیایی كرد و شدت آن به قدری بود كه حتی یگان های خودش نیز از این بمباران بی نصیب نماندند.

در این عملیات بیش از 23 یگان دشمن بطور متوسط از 20 تا 100 درصد منهدم شد، 15هزار نفر از نیروهای دشمن زخمی و كشته شدند، 150 دستگاه تانك و نفربر و 200 دستگاه خودروی دشمن منهدم و تیپ 56 زرهی دشمن به میزان 100 درصد منهدم گردید.

یكهزار و 140 نفر از نیروهای دشمن اسیر شدند كه در میان آنها 35 افسر ارشد، 130 درجه دار و 873 سرباز و جیش الشعبی(نیروهای داوطلب) و نیز 102 نفر غیرنظامی از كشورهای مصر، سودان، مراكش، سومالی وعراق مشاهده می شد.

در اجرای این عملیات مجموع یكهزار و180 كیلومتر از زمین های منطقه آزاد شد كه به ترتیب یكهزار كیلومتر مربع در هور، 140 كیلومتر مربع در جزایر 40 كیلومتر مربع در طلایه را شامل می شد.

درمیان غنایم گرفته شده از دشمن، گذشته از اقلام صنعتی و تجهیزات انفرادی، 10 دستگاه تانك و نیز 60 دستگاه كمپرسی به چشم می خورد و دستیابی برچاه های نفت كه ذخایر آن میلیون ها بشكه برآورد شده بود از دیگر دستاوردهای این عملیات موفق دفاع مقدس بود.

پس از عملیات خیبر، تحولاتی درجنگ تحمیلی روی داد كه قسمت اعظم آن فشارمضاعف اقتصادی و تحریم بیش از پیش فروش سلاح به ایران بود و از این اقدامات به عنوان تاثیرات عملیات خیبر بر سیاست های غرب یاد می شود.

پس از اجرای این عملیات مشخص شدن ناتوانی نظامی عراق در مقابل حركت های غیرقابل پیش بینی وعمدتا تاكتیك های ویژه رزمندگان اسلام، استكبار جهانی به منظور ممانعت از به هم خوردن معادله نظامی حاكم بر جنك اقدام به تقویت عراق با فناوری پیشرفته بخصوص نیروی هوایی كرد.

از: فرهاد شرف پور

اجتمام(5)**7029 ** 1418