جشن هاي نوروز در افغانستان

به گزارش ايرنا ؛ با فرارسيدن بهار، چشم ها همه به سوي مزارشريف است. يكي از اصلي ترين جشن هاي نوروز در افغانستان از شهر مزارشريف در شمال اين كشور آغاز مي شود و به همين دليل افغان ها از نقاط مختلف اين كشور و ديگر نقاط جهان از ديرباز در آغاز فصل بهار خود را به شهر مزارشريف مي رسانند و در جوار بارگاه منسوب به مرقد امام علي (ع) جشن هاي نوروز را با برافراشتن علم در اين مكان آغاز مي كنند.

هر ساله همزمان با برافراشته شدن علم سخي در مزار شريف، 21 گلوله توپ نيز به رسم احترام شليك مي شود.

زيارتگاه روضه مزار شريف تا 40 شبانه روز پذيراي افغان ها است كه از گوشه و كنار افغانستان و جهان خود را به شهر مزارشريف رسانده اند. روزهاي چهارشنبه و شب هاي جمعه اوج حضور مردم در بارگاه منسوب به حضرت علي (ع) است.

باور مردم افغانستان بر اين است كه حضرت علي (ع) در روز اول نوروز به خلافت رسيد و به همين دليل جشن هاي نوروز در اين كشور با نام مبارك حضرت علي (ع) پيوند خورده است.

كابل از مناطق مهم ديگري است كه زيارت سخي در آن انجام مي شود. در كابل نيز پرچم منسوب به حضرت علي (ع) توسط علما، روحانيون و پهلوانان افغان در نخستين روز ماه فروردين و همزمان با تحويل سال نو برافراشته شده و تا 40 روز كه علم برافراشته است، مردم به زيارت سخي آمده و به نيايش و دعا مي پردازند.

در شهر هرات در غرب افغانستان نيز مردم اين شهر در روز اول ماه فروردين به مساجد و تكايا مي روند و آغاز سال نو را گرامي مي دارند.

مردمان اين شهر كه در همسايگي ايران به سر مي برند، آغاز سال نو را با دعاي تحويل سال در مساجد آغاز مي كنند و در هنگام تحويل سال با دعا و نيايش از خداوند مي خواهند كه سال نو را سال پربركتي براي آنها قرار دهد.

زيارت مزار «سلطان ميرعبدالله الواحد شهيد» نواده امام حسن مجتبي (ع) و بنا به برخي منابع، پدر حضرت عبدالعظيم حسني در جنوب شهر هرات افغانستان، يكي از مهمترين مناطقي است كه در روز اول نوروز علم منسوب به امام علي(ع) در آنجا برافراشته مي شود و در هنگام دعاي تحويل سال مردم ظرف هايي از آب را به زيارتگاه مي برند و بعد از پايان دعا، آن آب تبرك شده و دعا خوانده را به بيماران داده و از خداوند شفاي بيمار خود را طلب مي كنند.

در گذشته در افغانستان، جشن نوروز با نام هايي چون «جشن نوروز»، «عيد جمشيدي» و يا «نوروز سلطاني» ناميده مي شد و امروزه نيز با نام هايي چون «جشن نوروز»، «نوروز باستان»، «ميله گل سرخ» و «عيد نوروز» ناميده مي شود.

'جشن گل سرخ' يا 'ميله گل سرخ' يك جشن ويژه در مزارشريف است كه در 40 روز اول سال و به مناسبت روييدن لاله هاي سرخ اجرا مي شود. در اين مدت مردماني از سراسر افغانستان در مزار شريف حضور دارند.

اين مراسم به طور همزمان با مراسمي موسوم به «جهنده علي» انجام مي شود.

مراسم جهنده علي مراسمي خاص ديني است كه به مناسبت خلافت علي ابن ابي طالب (ع ) در مسجد اين شهر كه گفته مي شود آرامگاه اين امام (ع) است، اجرا مي شود. اين مراسم با برافراشتن يك علم رنگارنگ در حرم منسوب به امام علي(ع) و در نخستين روز سال انجام مي شود.

جشن گل سرخ به مدت 40 روز در دشت هاي لاله ادامه مي يابد.

اين شهر را براي آن مزار شريف مي خوانند كه به عقيدهٔ اهالي آن، حضرت علي بن ابي طالب در مسجد كبود اين شهر به خاك سپرده شده است.

مزار بزرگ منسوب به حضرت علي (ع) در عصر شاهرخ پادشاه تيموري، به همت همسرش 'گوهرشاد بيگم' تعمير و بازسازي شد كه هنوز هم پا برجاست. در اين مزار كتابي است به نام تاريخچهٔ روضهٔ شريف كه در آن آمده است كه اين محل، مزار حضرت علي (ع) است. همچنان بر درب ورودي جنوبي اين مزار شعري از عبدالرحمن جامي حك شده است.

جشن دهقان در افغانستان نيز از ديگر آداب و رسوم و جشن هايي است كه در روز اول سال اجرا مي شود. كشاورزان به شهرهاي بزرگ مي روند و توليدات و شيوه كار خود را به نمايش مي گذارند. جشن دهقان در كابل و برخي شهرهاي بزرگ طرفداران زيادي از جمله شخصيت هاي بلندپايه حكومتي دارد كه به تماشاي اين جشن مي روند.

افغان ها براي جشن دهقان اهميت زيادي قائل هستند زيرا 90 درصد مردم اين كشور كشاورزند و از اين راه امرار معاش مي كنند.

افغان ها نوروز را طبق فرهنگ و رسوم گذشتگان خود با پوشيدن لباس هاي نو ، غذاها و خوراكي هاي ويژه نوروزي مانند هفت ميوه، سبزي چلو و سمنك از مهمانان پذيرايي كرده و براي تبريك گفتن سال نو به بزرگان و بستگان به منازل خويشاوندان مي روند و همچنين با انواع بازي ها از جمله ميله گل سرخ در شهر مزارشريف، جشن دهقان، كشتي گيري، بزكشي، تخم مرغ جنگي جشن مي گيرند.

مردم افغانستان براي غذاي روزهاي نوروز به ويژه شب سال نو تدارك ويژه و گسترده اي مي بينند. ماهي و سبزي چلو تقريبا غذاي اكثر افغان هايي است كه عيد نوروز را گرامي مي دارند.

شمار زيادي از خانواده هاي افغان نيز در شب سال نو يك خروس سفيد رنگ را تهيه مي كنند و با ذبح آن و پخت برنج از اهل خانه پذيرايي مي كنند. انان معتقدند رنگ سفيد صلح و خوشبختي به همراه دارد و از اين رو سال جديد را با رنگ سفيد آغاز مي كنند.

نانوايي ها در افغانستان نيز در طول سال فقط در روزهاي عيد نوعي كلوچه مي پزند كه ˈكلوچه نوروزیˈ نام دارد.

هفت ميوه در سفره عيد افغان ها هم جايگاه ويژه اي دارد كه ايرانيان آن را هفت سين مي نامند.

هفت ميوه چيزي شبيه به سالاد ميوه است كه از كشمش، سنجد، پسته، فندق، قيسي (زردآلوي خشك)، گرد و يا آلو تشكيل شده است.

هفت ميوه در هنگام سال نو در افغانستان تهيه مي شود. مقدس بودن هفت از سومري ها به ساير مردم جهان باستان از جمله آريايي ها رسيده و تاريخچه هفت ميوه نيز مانند هفت سين به سالها پيش بازمي گردد. افغان ها معتقدند كه به خاطر مقدس بودن عدد هفت، هفت ميوه در روز آغاز سال تبرك است. مردم افغانستان و برخي نواحي تاجيكستان هم به هفت سين و يا هفت ميوه، هفت چين مي گويند و معتقدند هفت ميوه از هفت درخت متفاوت چيده شده و به عنوان بركت خانه در آغاز سال نو در سفره گردآوري مي شود.

مواد اصلي هفت ميوه كه شامل كشمش، گردو، بادام ، پسته ، زردآلو، فندق و سنجد با مقدار كمي شكر است. همه اين مواد در داخل يك ظرف با مقداري آب قرار مي گيرد و براي حدود دو تا سه روز آن را در هواي ملايم قرار مي دهند تا معجون موردنظر آماده شود. پس از طي مراحل آن را در سفره نوروزي مي گذارند و با آن از خانواده و مهمانان پذيرايي مي كنند.

زنان افغان چند روز به سال نو مراسم خاصي را براي پخت سمنو برگزار مي كنند. زنان افغان در طول شب در مراسم ويژه اي كه از اواخر عصر آغاز و تا صبح روز بعد به طول مي انجامد سمنو مي پزند و شعري را با اين مضمون تكرار مي كنند: «سمنك در جوش، ما كفچه زنيم، ديگران در خواب، ما دفچه زنيم!»

افغان ها سمنك يا سمنو را كه از جوانه گندم و آرد درست مي شود معمولا كمي پيش از نوروز درست مي كنند و يكي از اجزاي اصلي سفره عيد آنان به شمار مي آيد.

افغان ها از ديرباز٬ سمنو را در ديگ هاي مسي مي پختند و بر اين باور بودند كه هم سمنو را خوش رنگ مي كند و هم گرما را به گونه اي پخش مي كند كه هيچ بخشي از سمنو نمي سوزد.

مردم افغانستان چهارشنبه اول سال را به دامان طبيعت مي روند و در طول دو هفته اول سال به مناطقي كه گل ارغوان به صورت درختچه هايي در آن روييده سري مي زنند و از جلوه هاي زيباي خداوند لذت مي برند.

ارغوان گياه بومي سرزمين هاي جنوبي اروپا و جنوب غربي آسيا است و خود رو است. برگ هاي ارغوان به شكل قلب، بدون كرك و داراي كناره هاي صاف است. گل هاي اين درخت در اوايل بهار، در گروه هاي سه تا شش تايي، روي شاخه ها و حتي روي ساقه اصلي، پيش از رشد برگ ها پديدار مي شوند و چون عده آنها بسيار زياد است، منظره زيبايي به درخت مي دهد. مزه گل ارغوان ترش و نسبتاً مطبوع است.

اوايل «ارديبهشت»، ارغوان تماشايي ترين زمان خود را مي گذراند. در اين هنگام درحالي كه شاخه ها هنوز بدون برگ هستند، گل هاي خوشه اي و صورتي رنگش به حالت آويخته ظاهر مي شود و سپس برگ هاي سبز و قلبي شكل، آن شاخه ها را زينت مي بخشد.

بازي با تخم مرغ سرگرمي افغان ها است كه توسط نوجوانان و كودكان افغان در روزهاي نوروز و اعياد ديگر برگزار مي شود.

كودكان و نوجوانان افغان تخم مرغ ها را كه در منزل در آب جوشانده و سفت كرده اند با خود به ميداني مي برند كه ديگر جوانان و كودكان در آن محل جمع شده اند و سپس هر بازيكن با سر تخم مرغ خود بر سر تخم مرغ رقيب مي كوبد هر كدام كه شكست بازنده است و تخم مرغ را بايد به فرد پيروز بدهد.

بزكشي هم از مسابقات و سرگرمي هاي سنتي و ديرينه در افغانستان است كه در مراسم و جشن هاي مختلف از جمله نوروز برگزار مي شود. اين مسابقات در استان هاي شمالي افغانستان و كابل طرفداران زيادي دارد.

بزكَشي ورزش ملي افغانستان و همچنان يك بازي سنتي گروهي است كه ورزشكاران با اسب در ميداني مي تازند و لاشه بز را از دست يكديگر مي ربايند. اين بازي در ميان همه اقوام افغانستان رواج دارد.

بزكشي در شمال افغانستان علاقه مندان زيادي دارد و به عنوان ورزش ملي و فرهنگي اين منطقه مطرح است. به جز استان هاي جنوبي در 28 استان افغانستان تيم هاي منتخب بزكشي وجود دارد.

نحوه بازي بزكشي به اين صورت است كه عده اي سوار بر اسب براي جابجا كردن لاشه يك بز يا گوساله تازه ذبح شده با هم به رقابت مي پردازند.

سواركاران بايد لاشه بز را در حين سواركاري از روي زمين برداشته و با پيشي گرفتن از ديگر رقبا در محل مشخصي كه معمولا يك دايره علامت گذاري شده در وسط زمين بازي است بر زمين بگذارند.

بازيگران بزكشي كه در افغانستان چاپ انداز ناميده مي شوند گاه براي كسب مهارت به سال ها تمرين نياز دارند.

لاشه مورد استفاده در بزكشي معمولاً ذبح شده و دست و پاهايش از زانو به پايين قطع مي شود. لاشه را براي سفت شدن حدود 24 ساعت قبل از بازي در آب سرد مي خوابانند. گاهي براي افزودن بر وزن لاشه درون آن را با سنگ نيز پر مي كنند.

مردم هرات نيز علاوه بر چهارشنبه اول سال در روز 13 فروردين به گردش در طبيعت مي پردازند و معتقدند كه بدي ها را در دامان طبيعت دور مي اندازند و براي سالي پربار آماده مي شوند.

آساق*1*291**1392