به گزارش ايرنا قلعه ناصري ايرانشهر پس از قلعه بمپور بزرگترين و مهمترين قلعه خشت و گلي در بلوچستان محسوب مي شود.
با توجه به اسناد به جاي مانده ناصر الدوله فرمانفرما كه در سال 1258 هـ .ق حـاكم كـرمان و بلوچستان بود، پيشنهـاد ساخت اين دژ نظامي بزرگ را در فهرج يا پهره (نام قديم ايرانشهر) به ناصر الدين شاه قاجار داد كه در سال 1264هجري شمسي به دستور ناصرالدين شاه قاجار توسط استاد «حسين معمارباشي كرماني» ساخته شد.
كار ساخت اين قلعه هفت سال به طول انجاميد و از آن پس بنام قلعه ناصري يا ناصريه مشهور شد و مقّر حكمراني بلوچستان كه تا آن سال قلعه كهن و عظيم بمپور بود، به اين قلعه انتقال يافت.
اين بناي تاريخي با مساحت هفت هزار و 500 متر مربع شامل بخش هاي مختلف از جمله چهار حياط مجزا و بيش از 150 اتاق، حال بند، حوض خانه، انبار، اصطبل، حمام، سربازخانه و منطقه حاكم نشين بود.
در سال 1308 هجري شمسي با تصرف شهر فهرج يا پهره توسط قواي رضاخان پهلوي اين شهر به نام ايرانشهر تغيير نام يافت.
دروازه اصلي قلعه ناصري يا قلعه ايرانشهر
اين قلعه با ضعف دولت قاجار در اواخر عصر قاجار و اوايل عصر پهلوي به تصرف حاكم مقتدر وقت بلوچستان بنام 'دوست محمد خان بازكزايي' در آمد و بنام قلعه دوست محمد خان معروف شد. با به قدرت رسيدن رضاخان و استقرار و قدرت گرفتن حكومت مركزي، قشون دولتي رضاخان پهلوي به فرماندهي 'تيمسار امان الله جهانباني' بلوچستان و اين قلعه را متصرف شده و از آن پس اين قلعه به نام قلعه ايرانشهر شهرت يافت.
در عصر پهلوي دوم (محمدرضا پهلوي) از اين قلعه بنام پادگان ژاندارمري وقت و زماني به عنوان مدرسه استفاده مي شده است. در اوايل انقلاب با متروك ماندن اين قلعه عظيم و زيبا، بتدريج تبديل به قلعه اي متروك و نيمه ويرانه مي شود كه متاسفانه در سال 1361 هجري شمسي حدود 98 درصد معماري هاي فضاي داخل با بولدوزر مورد تخريب و تسطيح قرار مي گيرد و تنها سردر و حصار آن باقي مي ماند. اين قلعه در زمان ساخت، حداقل داراي هفت حياط بزرگ و شامل مجموعه هاي اصطبل، شاه نشين، سرباز خانه، اسلحه خانه، حمام و غيره بوده است.
مصالح اصلي اين قلعه از خشت و گل و آجر است و حصار آن مجموعا داراي 9 برج ديدباني است كه قطر ديوارهاي حصار آن در روي سطح زمين به 5/4 متر و ارتفاع آن به حدود 7 متر مي رسد.
هر چند كه معماري داخلي قلعه تخريب شده، ولي مي توان به آجرنماي تزئيني سردر ورودي و برج هاي آجركاري شده دو طرف اشاره كرد كه داراي انواع طرح هاي رجچيني، دندان موشي، هندسي، لوزي، چليپايي و... است. اين نوع تزئين يادآور سبك معماري بكار رفته در برج هاي ارگ بم در استان كرمان توسط هنرمندان آن خطه است.
قلعه ناصري در سال 1375 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
ايرانشهر در 340 كيلومتري جنوب زاهدان مركز استان سيستان و بلوچستان و در مسير راه زاهدان- چابهار و كرمان- بم - چابهار قرار دارد.
بخش گزارشهاي تصويري (عكس) ايرنا سيستان و بلوچستان بخشهاي مختلف قلعه را به تصوير كشيده است.
6081
تاریخ انتشار: ۲۷ اسفند ۱۳۹۳ - ۱۶:۵۳
زاهدان- ايرنا- قلعه ناصري به عنوان يكي از قلعه هاي مهم جنوب سيستان و بلوچستان همواره شمار زيادي از مسافران و گردشگران را در مناسبت هاي مختلف و تعطيلات بويژه ايام نوروز به خود جذب مي كند.