به گزارش ایرنا، با امضای قرارداد دارسی در سال ۱۲۸۰ توسط دولت قاجار، دوره جدیدی در تاریخ ایران شكل گرفت كه زندگی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه ایران را تحت تاثیر خود قرار داد.
با امضای قرارداد دارسی كه با تحولاتی منجر به كشف نفت در ایران شد، پای قدرت های بزرگ نیز به ایران باز شد و مداخلات آنها در امور داخلی ایران افزایش یافت.
** قرارداد گس- گلشاییان
با پایان جنگ جهانی دوم و افزایش رقابت دولت های شوروی، آمریكا و انگلیس در ایران برای اخذ امتیازات سیاسی و اقتصادی از ایران، دولت انگلیس با هدف حفظ و تحكیم موقعیت خود، مذكرات جدید نفتی با ایران را شروع كرد.
مذاكرات نویل گس از مقامات شركت نفت ایران و انگلیس و عباسقلی گلشائیان وزیر دارائی دولت ایران منجر به امضای قرارداد گس- گلشائیان در تاریخ 26 تیر ماه 1328شد كه به عنوان ضمیمه قرارداد اصلی، یعنی امتیازنامه 1932 به شمار می رفت.
با وجود اینكه برخی از مواد قرارداد به نفع ایران بود، اما سود اصلی را دولت انگلیس می برد به طوری كه براساس این قرارداد، سلطه انگلیس بر منابع نفتی ایران تا سال 1361 شمسی تضمین می شد.
همچنین براساس قرارداد الحاقی، مفاد قرارداد 1933 در كمال اعتبار و قوت خود باقی بود و دولت ایران براحتی نمی‌توانست آن را لغو كند.
پس از بروز مخالفت هایی كه به رهبری محمد مصدق و آیت الله كاشانی انجام شد، این قرارداد در مجلس پانزدهم شورای ملی به تصویب نرسید و این در حالی بود كه در مجلس شانزدهم نیز نمایندگانی كه به شدت با انعقاد قراردادهای نفتی با انگلیس مخالف بودند به مجلس راه یافتند.
** تصویب قانون ملی شدن نفت
پس از افزایش مخالفت ها با قرارداد نفتی با انگلیس، شاه، سپهبد حاج‌علی رزم‌آرا را كه حامی امضای این قرارداد نفتی بود به نخست وزیری برگزید، اما با ترور رزم آرا در اسفند ۱۳۲۹ روند تحولات به سرعت به سود حامیان ملی شدن صنعت پیش رفت.
پیشنهاد قانون ملی شدن صنعت نفت كه به امضای همه اعضای كمیسیون مخصوص نفت در مجلس شورای ملی ایران رسیده بود در ۱۷ اسفند ۱۳۲۹ به مجلس تحویل داده شد.
در روز ۲۴ اسفند ۱۳۲۹ ماده واحده ملی شدن صنعت نفت ایران از تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی گذشت و چند روز بعد و در آخرین روز سال ۱۳۲۹ هم مجلس سنا، مصوبه مجلس شورای ملی را تأیید كرد.
بدین ترتیب روز ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ به عنوان روز تاریخی ملی شدن صنعت نفت ایران در حافظه ملت ایران باقی ماند.
در متن تصویب شده در مجلس آمده است:
'به نام سعادت ملت ایران و به منظور كمك به تأمین صلح جهانی، امضاكنندگان ذیل پیشنهاد می نمائیم كه صنعت نفت ایران در تمام مناطق كشور بدون استثنا ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اكتشاف، استخراج و بهره برداری در دست دولت قرارگیرد.'
** آغاز بومی كردن صنعت نفت
پس از به نخست وزیری رسیدن مصدق در اردیبهشت 1330، روند اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت شتاب بیشتری گرفت.
با ملی شدن نفت، هیات خلع ید به جنوب عزیمت كرد و كلیه تاسیسات و ادارات نفتی را از انگلیسی ها تحویل گرفت و كاركنان انگلیسی نیز مهرماه سال 1330 ایران را ترك كردند.
تا پیش از ملی شدن صنعت نفت، كاركنان ایرانی، تنها در مشاغل پست تاسیسات نفت مشغول كار می شدند و جز در مواردی معدود نمی توانستند به مشاغل عالی دست پیدا كنند، اما پس از ملی شدن، روند بومی شدن صنعت نفت آغاز شد.
البته وقوع كودتای 28 مرداد 1332، روند بومی سازی صنعت نفت را متوقف كرد و با بركناری دولت مصدق، اداره صنعت نفت ایران دوباره در اختیار خارجی ها قرار گرفت.
پس از كودتای 28 مرداد، شركت های نفتی بین المللی به ایران بازگشته و در هفتم آبان ماه 1333 كنسرسیومی جدید را تشكیل دادند.
با پیروزی كودتا، آرزوهای مردم ایران برای ملی شدن صنعت نفت به مدت 25 سال بر باد رفت، اما با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، فصل جدیدی از خودباوری در صنعت نفت ایران آغاز شد.
در حال حاضر توانایی كارشناسان ایرانی در صنعت نفت به حدی رسیده كه می توانند بزرگترین پروژه های نفتی را بدون حضور شركت های خارجی به بهره برداری برسند.
افتتاح فاز 12 پارس جنوبی كه به عنوان بزرگترین پروژه تاریخ صنعت نفت ایران به شمار می رود در شصت و چهارمین سالگرد ملی شدن صنعت نفت، گواهی است از توانمندی نفتمردان ایرانی.
اقتصام(5)2022**1558
تاریخ انتشار: ۲۹ اسفند ۱۳۹۳ - ۰۸:۵۲
تهران – ایرنا – مبارزه ای كه از 29 اسفند ماه سال 1329 برای ملی كردن صنعت نفت آغاز شد، با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 به سرانجام رسید و فصلی جدیدی از خودباوری را كه به بومی سازی صنعت نفت در داخل كشور منجر شد، آغاز كرد.