عطار از شاعری تا عارفی

به گزارش روز یكشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا 25 فروردین ‏ماه هر سال، روز بزرگداشت فرید الدین عطار نیشابوری شاعر و عارف معروف قرن هفتم هجری نام گذاری شده است.

عطار شاعری توانا و ادیبی چیره دست به شمار می رود كه با زبانی روشن و ساده، هدف عرفانی خویش را بیان می كند.

عطار مقام والایی در غزل و شعر پارسی دارد و اندیشه های عرفانی وی در شكل‌ دهی به عرفان اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار است كه باعث شده وی نماد شخصیت فرهنگ و هنر ایرانی باشد.

فریدالدین ابوحامد محمد عطار كدكنی نیشابوری در 521 هجری خورشیدی در كدكن نیشابور دیده به جهان گشود و سال ها بعد از نام آوران عرصه شعر و ادب این سرزمین كهن شد و توانست با آثار ماندگارش گشاینده راهی نو در وادی ادبیات شود.

این شاعر پرآوازه در ابتدای جوانی به شغل عطاری روی آورد و بدین شكل گذران زندگی كرد، اما در نیمه زندگانی دچار انقلاب روحی شد و این گونه مسیر زندگی این بزرگ مرد عرصه شعر و ادب پارسی تغییر كرد. پس از آن، عطار نیشابوری راهی سفرهای گوناگون شد و در این هنگامه با شاعران و بزرگان بسیاری دیدار كرد و از تجربه آنان بهره های فراوانی برد.

در این میان نقش عطار به عنوان ترویج دهنده عرفان اسلامی و آشنایی دادن مخاطبان با حلاج، ابراهیم ادهم و ابوسعید ابوالخیر برجسته است زیرا او علاوه بر نقش مهمی كه در ترویج زبان فارسی داشته، امكان زبانی جدیدی نیز برای انتقال مفاهیم عرفانی ارائه كرده است.

روایت های بسیاری از او و آثارش در حافظه مردم باقی مانده و هنوز كه هنوز است زمزمه هفت شهر عشقش بر سر هر كوچه و بازاری جاری است.



**جایگاه عطار در عرفان اسلامی

عطار شاعری توانا و ادیبی چیره دست به شمار می رود كه با زبانی روشن و ساده، هدف عرفانی خویش را بیان می كند و راه درست را به سالكان نشان می دهد، مهارت او در سرودن شعرهای پرمحتوا آنقدر بالا است كه به آسانی بر دل مخاطب می نشیند و اثر می گذارد.

عطار در عرفان اسلامی از دو جهت جایگاه مهمی دارد. نخست اینكه او اولین كسی است كه عرفان را به معنی عمیق آن وارد ادبیات فارسی كرد. قبل از عطار در آثار عرفایی چون امام محمد غزالی و خواجه عبدالله انصاری مضامین عرفانی مثل عشق، فنا، وحدت وجود داشت اما این مفاهیم در آثار آنان به معنی دقیق عرفانی نبود.

مثلا در كتاب امام محمد غزالی عشق بیشتر جنبه فلسفی و كلامی دارد. یا در آثار خواجه عبدالله انصاری مفاهیم بیشتر به زهد و شریعت نزدیك است. حتی سنایی هم در آثارش مفاهیم را فلسفی و كلامی بحث می كند نه عرفانی. اما آثار عطار مخصوصا منطق الطیر مفاهیم به معنای واقعی عرفانی است و مضامین عمیق عرفانی برای اولین بار به ادبیات فارسی وارد می شود.

امتیاز دیگر عطارهم این است كه پیشینیان او بیشتر به مفاهیمی چون عشق، تصوف، ریاضت، شهود، فنا و .... نگاهی نظری و انتزاعی داشتند اما عطار مفاهیم عرفانی را به صورت عملی مورد توجه قرار می دهد، چرا كه به زعم او اصطلاحات و واژه ها بدون عمل اهمیت چندانی ندارد.



**آثار عطار

آثار مسلم عطار طبق تحقیقات محمدرضا شفیعی كدكنی اسرارنامه، الهی نامه، منطق الطیر، مصیبت نامه، مختارنامه، تذكرةالاولیا و دیوان اشعار است كه البته آثار بسیاری هم درباره كتاب ها و زندگی این شاعر بلند نام نیشابوری توسط استادان ادبیات و عرفان معاصر ما نوشته شده است.



**ویژگی آثار عطار

عطار شاعری است شیفته عرفان و تصوف. شعر او بسیار لطیف و ساده است. كلام عطار ساده وگیرا، سبك بیانش گرم و شیرین و غالبا از الفاظ نامانوس خالی است. اگر چه در فن شاعری به پای استادانی چون سنایی نمی رسد ولی سادگی گفتار او وقتی با دل سوختگی همراه می شود، بسیار تأثیرگذار است.

عطار در مثنوی منطق الطیر با بیان رموز عرفان، سالك این راه را قدم به قدم تا مقصود می برد.

عطار در سرودن غزل های عرفانی نیز بسیار توانا است و اندیشه ژرف او به بهترین شكل در این اشعار نمود یافته است.

وی برای بیان مقصود خود از همه چیز از جمله تمثیلات و حكایت هایی كه حیوانات قهرمان آن هستند، بهره جسته است و امروزه می توان مثنوی منطق الطیر را یكی از مهم ترین فابل ها در ادب فارسی دانست.

بدون شك عطار سرمایه های عرفانی شعر فارسی را - كه سنایی آغازگر آن است- به كمال رساند.

عطار از معدود شاعرانی است كه در طول زندگی خود هرگز زبان به مدح كسی نگشود.

غزل های عطار نیشابوری یكی از مهم ترین مراحل تكامل غزل عرفانی فارسی به شمار می رود. اگر در ادبیات كلاسیك از دیوان شمس تبریزی چشم پوشی كنیم، غزلیات عطار مهم ترین نمونه های غزل عرفانی فارسی است و حتی عطار را به نوعی استاد مولوی می توان گفت چرا كه اوج و تكامل غزل های عطار را می توان در دیوان شمس جلال الدین مولوی جستجو كرد.



**مرگ عطار

این شاعر زاهد و سالك پس از سال ها تلاش در راه شعر و ادب این مرز و بوم در هنگام حمله مغولان به وسیله یك سرباز مغول كشته شد و پیكرش را در نیشابور به خاك سپردند كه اكنون میعادگاه دوستداران فرهنگ و ادب است.

فراهنگ**9338**1569