جمع آوري گياهان كوهي، كسب و كار يا تاراج طبيعت آذربايجان غربي

طبيعت گسترده و سرسبز آذربايجان غربي، امكان رويش بسياري از گياهان وحشي را در اين استان فراهم كرده كه اغلب آنها گياهان با خاصيت دارويي و خوراكي هستند.

دره مارميشو را اغلب مردم اروميه و آذربايجان غربي مي شناسند به خاطر كوه هاي سر به فلك كشيده اش و صداي دلنشين آب رودخانه اي كه در دل اين كوهستان و باغها و مزارعش جاري است.

كندوهاي پر زنبور عسل، درختان گز، بيد، لاله هاي واژگون و چادرهاي عشايري كه گاه گاهي در كنار رودخانه گردشگران و رهگذران را در اين مسير همراهي مي كنند از مناظر زيباي اين منطقه است.

رودخانه نازلو چاي در اين منطقه جريان دارد كه از جمع شدن آب اين رودخانه درياچه مارميشو پديد آمده است.

روستاهاي پسان، باني و هلاني و مارميشو در اين منطقه قرار دارند و در ادامه يك مسير زيبا و سنگلاخي درياچه زيباي مارميشو چون نگيني سبز نمايان مي شود.

كمي بالاتر از درياچه هم مرز ايران و تركيه است كه به شدت حفاظت مي شود از پاسگاه وقت ورود و خروج به منطقه را مي گيريم و بايد ساعت چهار عصر برگرديم.

در بالادست رودخانه اي (نازلو چاي) جاري است كه به درياچه مي ريزد و چشم هر بيننده اي را مي نوازد، عصر جمعه اي بهاري زنجيره اي از مردم محلي در بخشي از درياچه مارميشو توجه مان را جلب مي كند، جلوتر كه مي رويم عده اي از مردم محلي در وسط رودخانه كه به درياچه مي ريزد و داراي عمق كم است با گوني هاي پر از گياهان كوهي كه به كمرشان بسته اند دست به دست هم مي دهند و ميانسالان و كودكان را كه از ساعت شش صبح به كوهستان براي جمع كردن گياهان كوهي خوراكي رفته اند از آن سوي رود به سوي جاده اصلي عبور مي دهند.

از پيرزني كه از مردم محلي است مي پرسم از چه ساعتي به كار مشغوليد.

مي گويد از شش صبح براي جمع آوري گياهان آمده ايم، اين كار هر روز ما تا يك ماه است چون حداقل در شهر هر كيلو گياه گوهي را بين چهار هزار ريال تا شش هزار ريال مي شود فروخت و جبران برخي از هزينه هاي سنگين زندگي را مي كند.

مي گويد روزانه هر نفر مي تواند حداقل 10 كيلو تا عصر سبزيجات كوهي از قازياغي، گندله، مندي، يلميك و دهها نوع ديگر از گياهان كوهي خوراكي جمع كند و اين روزي خداداي خوبي براي ما روستانشينان اين منطقه مرزي است.

آذربايجان غربي استاني كوهستاني با آب و هواي متنوع و به اصطلاح معروف هفت اقليم است كه در آن از هر نوع گياهي وهر نوع ميوه اي مي توان به وفور ديد.

وسعت و گستره طبيعت، تنوع آب و هوايي و بارش هاي مناسب در آذربايجان غربي اين امكان را فراهم كرده است كه انواع مختلف گياهان به صورت طبيعي، خودرو و كاشته شده در جاي جاي آن برويد.

گياهان، درختان و درختچه ها از عناصر اصلي منابع طبيعي و مواهب خدادادي هستند و به واسطه نقش حفاظتي، تغذيه اي، دارويي و ساير مصارف در ادوار مختلف زندگي بشر همواره مورد توجه مردم بوده اند.

پوشش گياهي متنوعي كه به واسطه اقليم متنوع در اين استان به وجود آمده زمينه را براي جمع آوري و استفاده از گياهان به صورت سنتي در اين بخش از كشور مورد توجه مردم قرار داده است.

به اعتقاد كارشناسان، تنوع اين گياهان نيز كه مصارف مختلفي اعم از خوراكي، دارويي و آرايشي دارند فضاي لازم را براي سرمايه گذاري در اين بخش در اين استان پهناور فراهم كرده است.

ولي آنچه كه قابل تامل است بهره برداري بي رويه از اين گياهان به ويژه گياهان كوهي خوراكي است كه در سالهاي اخير بسيار آزار دهنده شده به گونه اي كه در برخي از شهرهاي استان به ويژه در شهرستان اروميه تعدادي افراد سودجو اقدام به تاراج اين منابع و مواهب خدادادي كرده و مي كنند.

حتي برخي از سودجويان در اين زمينه اقدام به بكارگيري كارگراني از ساير شهرستانها كرده و از آنها براي جمع آوري گياهان كوهي از كوهستان هاي برخي مناطق به ويژه كوهستان هاي اطراف اروميه و مناطق سرو و راژان سواستفاده مي كنند.

اين پديده كه از سال هاي گذشته در استان و به ويژه مركز استان بسيار چشمگير است بدون نظارت و بدون كنترل در حال گسترش است كه لطمه اي جبران ناپذير بر پهنه طبيعت استان است.

از سوي ديگر جمع آوري اين نوع گياهان و فروش آنها در بازار موجب ايجاد درآمد براي عده اي در استان شده كه تا پايان فصل بهار ادامه دارد و باعث تشويق بيش از پيش روستاييان و مردم محلي به اين اقدام مي شود بدون اينكه به عواقب آن انديشيده شود.

در روزهاي تعطيل بهاري كار جمع آوري گياهان كوهي در استان دو برابر و يا حتي بيشتر هم مي شود به گونه اي كه بسياري از خانواده هاي به صورت دسته جمعي و حتي براي تفريح نيز به اين كار اقدام مي كنند.

گزنه، غازياغي، كنگر، گول آقا، يلميك، مندي، بولاغ اوتي، چريش، آش تره سي، گندله و قارچ كوهي بخشي از گياهان خوراكي بسيار زياد موجود در دشت ها و كوهپايه هاي شهرهاي مختلف آذربايجان غربي هستند كه مورد استفاده و علاقه خانواده ها هستند و رنگ و بوي ديگري به سفره ها در خانه هاي شهري و روستايي استان مي بخشند.

كارشناس مركز تحقيقات جهاد كشاورزي آذربايجان غربي در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت: مردم ساليانه بيش از 60 گونه از گياهان اين منطقه را بي رويه برداشت مي كنند كه بايد مسئولان در خصوص جلوگيري از اين اقدام چاره انديشي كنند.

مهناز حيدري اظهار كرد: كاهش بارندگي هاي سالانه، برداشت هاي هدايت نشده، گسترده بودن عرصه و عدم توانايي به هدايت مردم در برداشت از گياهان كوهي از مهمترين مشكلاتي است كه اين گونه گياهان را در معرض نابودي قرار داده است.

وي اظهار كرد: بسيج همگاني در بالا بردن فرهنگ عمومي در استفاده از اين گياهان، اطلاع رساني به مردم در زمينه ارزش طبيعي اين گياهان، تشويق به كاشت در منازل و آموزش صحيح در باره چگونگي رويش و نيز زمان چيدن اين گياهان، مؤثرترين راه جلوگيري از انقراض اين گياهان خوراكي كوهي است.

حيدري گفت: تاكنون 500 گونه گياهي دارويي از جمله كاسني، شب بو و نعناع، بولاغ اوتي، ختمي، چوبان كبريتي، بادرنجبويه، شيرين بيان، ثعلب، مرزه، اله گز، نسترن، موسير، گندله، داغ جعفري سي، داغ قارپيزي، دوه داباني، مندي، قوش اوزومي، داغ سقزي، يميشان، چريش، هويچ وحشي، غازياغي، يارپيز، كنگر، شويد، كهليك اوتي و اوشقون در آذربايجان غربي شناسايي شده است.

وي ادامه داد: آذربايجان غربي از لحاظ تنوع گياهان دارويي رتبه نخست كشور را به خود اختصاص داده است.

حيدري گفت: از 500 گونه گياه دارويي موجود و شناسايي شده در استان بيش از 40 گونه مصرف خوراكي دارند.

از هشت هزار گونه گياهي موجود در كشور يك هزار و 200 گونه در آذربايجان غربي شناسايي شده است.

هر چند آماري دقيق از ميزان برداشت هاي ساليانه از گياهان دارويي و خوراكي كوهي در استان وجود ندارد ولي گفته مي شود روزانه 100 تا 150 تن گياه كوهي خوراكي در فصل بهار از مزارع و كوهستانها و دشتهاي استان برداشت مي شود.

7125/6008