به گزارش خبرنگار ايرنا گلستان با دارا بودن 650 هزار هكتار اراضي زراعي و باغي سالانه 70 نوع محصول باغي وكشاورزي توليد و 25 درصد اشتغال و 18 درصد درآمد استان مربوط به اين بخش را داراست.
اين درحاليست كه در زمين هاي كشاورزي گلستان سالانه يكهزار و 600 تا يكهزار و 800 تن انواع سموم و 120 هزار تن كودهاي شيميايي مصرف مي شود كه به اعتقاد كارشناسان بايد نسبت به كاهش مصرف و كم كردن تاثير اين مواد شيميايي در توليدات زراعي و باغي اقدام شود.
تهديد سلامت افراد، آلودگي هاي زيست محيطي و منابع آبي از مهمترين پيامدهاي استفاده بيش از اندازه انواع سموم و كودهاي شيميايي در مزارع و باغات است كه مي توان براي كاستن از اين تهديدات با تغيير شيوه هاي ساده و يا تصويب قوانين بازدارنده و نيز حذف برخي حمايت هاي يارانه اي از كشاورزان، چاره جويي نمود.
كارشناسان بخش سلامت و نيز حوزه كشاورزي معتقدند استفاده از كودهاي آلي و زيستي به جاي كودهاي شيميايي، رعايت تناوب و الگوي كشت، اجراي يكپارچه سازي اراضي زراعي و باغي، استفاده از سيستم هاي آبياري نوين، رعايت آيش اراضي، توجه ويژه به مباحث آموزشي و ترويجي و اصلاح قانون ارث از مهمترين راهكارها براي كاهش مصرف انواع سموم و كودهاي شيميايي در مزارع باغي و زراعي گلستان است.
يك كارشناس حفظ نباتات سازمان جهادكشاورزي گلستان در اين خصوص از كاهش ميزان مصرف سم در مزارع خبر داد و به خبرنگار ايرنا گفت: هم اينك سالانه يكهزار و 600 تا يكهزار و 800 تن انواع سموم شيميايي مصرف مي شود درحالي كه اين رقم درسال 83 معادل 2 هزارو 800 تن بود.
هادي دبيدي بابيان اينكه بيشترين ميزان انواع سموم شيميايي در گلستان به كشت شالي و سم گرانول اختصاص دارد، افزود: هم اكنون سالانه 350 تا 400 هزار تن از اين سم توسط شاليكاران استان مصرف مي شود.
وي با اشاره به سياست هاي پيش بيني شده براي حذف كشت شالي در گلستان بويژه با توجه به شرايط خشكسالي و بحران منابع آب، گفت: با اجراي اين سياست بخش قابل توجهي از ميزان سموم مصرفي در بخش كشاورزي گلستان كاهش مي يابد.
دبيدي همچنين بااشاره به حذف 103 قلم از سموم شيميايي پرخطر مورد استفاده دربخش كشاورزي كشور و استان گلستان طي يك دهه گذشته، اضافه كرد: زماني ميزان مصرف اين گونه سموم 60 درصد بود كه اكنون به 9 درصد كاهش يافته است.
اين كارشناس حفظ نباتات همچنين مصرف سموم شيميايي دربخش كشاورزي كشور و استان را امري اجتناب ناپذير دانست و تصريح كرد: برخي آفات و بيماري هاي گياهي مثل شته، كرم ساقه خوار برنج و غوزه پنبه و ملخ وجود دارد كه براي مبارزه با آن چاره اي جز استفاده از سموم شيميايي نيست ضمن اينكه در مواردي بدليل شدت و طغيان يك آفت و براي جلوگيري از خسارت بيشتر به كشاورزان الزاما بايد از سموم شيميايي استفاده كرد.
وي حركت به سمت كاهش مصرف سموم شيميايي در بخش كشاورزي را يك ضرورت دانست و گفت: رعايت تناوب و الگوي كشت، آيش اراضي، اجراي طرح شبكه هاي مراقبتي كه درقانون برنامه پنجم توسعه كشور نيز به آن اشاره شده، توجه ويژه به مباحث آموزشي و ترويجي كشاورزان و اعمال سياست هاي حمايتي از آنان مي تواند به كاهش مصرف سموم شيميايي كمك كند.
دبيدي اضافه كرد: برخي از آفات و بيماري هاي گياهي با رعايت تناوب و الگوي كشت و نيز با آيش گذاشتن زمين از بين مي روند و با اين شيوه ها بخش قابل توجهي از مصرف سموم شيميايي كاهش مي يابد.
وي با يادآوري اعمال مكانيزم هاي نظارتي شديد در توليد و نيز مصرف سموم شيميايي به منظور كمترين آسيب بر سلامت افراد، گفت: طرح شبكه مراقب يا كلينيك هاي گياه پزشكي نيز با هدف نظارت بر ميزان مصرف سموم شيميايي در مزارع اجرايي شده است.
كارشناس حفظ نباتات سازمان جهادكشاورزي گلستان يادآور شد: در سال زراعي جاري 58 هزار هكتار از اراضي زراعي و باغي اين استان تحت نظارت 54 كلينيك گياه پزشكي و شبكه مراقب قرار دارد.
به گفته دبيدي، كارشناسان اين كلينيك ها با حضور در مزارع و برحسب نوع آفات و بيماري ها ميزان مصرف سموم شيميايي را مشخص كرده و آگاهي و مشاوره هاي لازم را به كشاورزان مي دهند.
وي به ميزان اعتبار اجراي اين طرح اشاره نكرد، اما گفت: هزينه اجراي طرح كه به ازاي هر كارشناس مبلغ 40 ميليون ريال مي باشد از محل حذف يارانه سموم شيميايي تامين و پرداخت مي شود.
دبيدي، حذف يارانه سموم شيميايي را از اقدامات مطلوب وزارت جهاد كشاورزي در كاهش مصرف سم دانست و تصريح كرد: با توجه به اينكه بيشتر كشاورزان گلستاني داراي اراضي كم وسعت هستند، در صورتي كه اقدام به آيش زمين نمايند و دولت نيز از آنان حمايت كند، ميزان مصرف سموم شيميايي باز هم كاهش مي يابد.
مدير شركت خدمات حمايتي كشاورزان گلستان نيز در خصوص ميزان مصرف انواع كودهاي شيميايي در استان گفت: براساس آمار موجود درسال گذشته 119 هزار و 500 تن مصرف انواع كود داشته ايم.
سيدصمد ضيايي، افزود: مصرف اين مقدار كود شيميايي در مقايسه با سال 92 حدود 30 هزار تن بيشتر بوده كه علت آن مشكلات خشكسالي و پيامدهاي آن بود ضمن اينكه از ابتداي امسال تاكنون مقدار 10 هزار تن انواع كود شيميايي در گلستان مصرف شده است.
وي با بيان اينكه طي يكصد سال اخير بخش كشاورزي براي توليد مواد غذايي مورد نياز جامعه بشري رشد فزاينده اي داشته است، گفت: توليد بذرهاي مناسب و توليد انواع آفت كش ها و كودهاي شيميايي و نيز توسعه مكانيزاسيون از عوامل اصلي اين رشد بوده است.
ضيايي بابيان اينكه براي تامين مواد غذايي مورد نياز چاره اي جز تقويت خاك و يا فراوري مواد غذايي با اضافه كردن برخي عناصر و مكمل هاي شيميايي نداريم، اضافه كرد: نكته مهم، مصرف بهينه از اين عناصر شيميايي و تلاش براي جايگزين كردن كودهاي آلي (حيواني، سبز و كمپوست) و زيستي بجاي كودهاي شيميايي است.
به گفته وي، هم اكنون ميانگين مصرف كودهاي آلي درجهان و تا حدودي در ايران و گلستان 25 درصد و مصرف انواع كودهاي شيميايي 75 درصد است كه بايد سهم مصرف كودهاي آلي را در مزارع و باغات افزايش دهيم.
مدير شركت خدمات حمايتي كشاورزان گلستان همچنين افزود: با توجه به اينكه حداقل37 درصد عوامل خسارت زا بخش كشاورزي را آفات زنده همچون قارچ ها، حشرات و علف هاي هرز تشكيل مي دهند، براي مقابله با اين عوامل چاره اي جز استفاده از سموم شيميايي نيست.
ضيايي معتقد است، براي افزايش سهم مصرف كودهاي آلي و زيستي درمزارع و باغات و با توجه به گران بودن اين نوع كودها، برخي حمايت هاي يارانه اي مثل كاهش يارانه كودهاي شيميايي و اختصاص آن به كودهاي آلي از سوي دولت اتخاذ گردد.
وي همچنين افزود: با رعايت تناوب و الگوي كشت، آيش زمين، اصلاح قانون ارث و اجراي سيستم يكپارچه سازي اراضي و با اجراي شيوه هاي آبياري نوين مي توان تا حدود زيادي مصرف انواع كودها و سموم شيميايي را كاهش داد.
دانشيار گروه زراعت دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان نيز در گفت و گو با ايرنا، اظهار داشت كه اگرچه به عقيده بسياري از محققان و مديران اجرايي ميانگين مصرف كودهاي شيميايي در گلستان از ميانگين مصرف جهاني كمتر است، اما واقعيت انكار ناپذير اين بوده كه مصرف كودهاي شيميايي حتي در حجم كم، تبعات نامطلوبي بر سلامت توليدات سامانه هاي زراعي و سلامت آب شرب دارد.
به گفته بهنام كامكار، در يك نگاه كاملا خوش بينانه، ميزان بازيافت كود درسامانه هاي تحت كشت از 50 درصد فراتر نميرود، بدين معنا كه بدليل مديريت نادرست در ميزان و زمان مصرف كود كه البته سهم قابل توجه آن ناشي از عدم آموزش صحيح كشاورزان است، بخش زيادي از كود قبل از جذب توسط گياه از نيمرخ خاك شسته و از دسترس گياه خارج مي شود.
وي گفت: مديريت نادرست مصرف كودهاي شيميايي نه تنها نقشي در ميزان توليد محصول ايفا نمي كند ،بلكه در قالب تركيبات نيتراتي و نظاير آن، موجب آلودگي منابع آب شرب بويژه در مناطق شمالي گلستان شده است.
كامكار افزود: براساس نتايج تحقيقات انجام شده، عمده معضل كودهاي شيميايي دراين استان به مصرف كود اوره بر مي گردد كه بدليل ماهيت شيميايي و ساختاري آن براحتي در معرض شستشو قرار گرفته و نمي تواند غلظت نيتروژن مورد نياز گياه را تامين كند.
اين استاد دانشگاه، شور كردن خاك ها درمناطق مستعد را از ديگر معضلات مصرف كود اوره در گلستان برشمرد و اضافه كرد: تجمع نيترات در برخي گياهان بويژه سبزي و صيفي مثل سيب زميني به جهت مصرف بي حد و حصر كود براي افزايش توليد اين محصول نگران كننده است.
كامكار تصريح كرد: علاوه بر مضرات فوق، ورود تركيبات مازاد نيتروژن و فسفر به منابع آبي ارزشمند نظير تالاب ها و منابع آب شرب زير زميني و نيز محيط زيست، سبب نابودي اين منابع درآينده اي نه چندان دور خواهد شد.
وي در زمينه راهكارهاي كاهش مصرف كودهاي شيميايي نيز افزود: تا زماني كه به كود يارانه پرداخت مي شود و تا زماني كه نگاه كشاورز اين است كه استفاده از كود ضرر ندارد و نيز تا زماني كه مصرف و توزيع كود بي برنامه باشد و صرفا از نگاه اقتصادي به آن توجه شود، گره اي از مشكلات باز نمي شود.
دانشيار گروه زراعت دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان با تاكيد برضرورت آموزش صحيح كشاورزان درخصوص ميزان مصرف كودها، اضافه كرد: متاسفانه بسياري از كشاورزان كودهاي شيميايي را بدون توجه به توصيه كودي كه بايد با روش هاي معتبر آزمايشي تعيين و به كشاورز ديكته شود، مصرف مي كنند.
اين كارشناس در امور زراعت همچنين گفت: ازسويي نحوه ارايه توصيه هاي كودي هم با ايراداتي همراه است و براي شرايط كاملا مطلوب مديريتي ارايه مي شود، درحالي كه در عمده نظام هاي كشت معيشتي، اين اعداد و ارقام مفهومي پيدا نمي كند.
وي بابيان اينكه امروزه نگاه جهاني به سمت استفاده ازنهاده هاي درون مزرعه اي و كاهش اتكاء به منابع انرژي خواه، دوخته شده است، گفت: استفاده از كودها با منشاء طبيعي نظير كودهاي دامي، بازيافت ضايعات قابل تجزيه (كمپوست)، مديريت بقاياي گياهي بعنوان منابع ارزشمند تقويت كننده خاك، حفظ و تقويت منابع آلي خاك با استفاده از كودهاي زيستي و كودهاي سبز، كشاورزي حفاظتي، استفاده از كودهاي با فناوري بالا (نظير كودهاي كُندرها) و مديريت صحيح تقسيط كود، از جمله راهكارهاي جايگزين براي كودهاي شيميايي است.
اما كامكار معتقد است در استفاده از اين راهكارها و مديريت هاي جايگزين بايد به دو نكته مهم يعني آمايش اراضي زراعي كه بايد درمقياس و كيفيت مطلوب انجام شود و نيز توسعه فناوري هاي بوم سازگار و به صرفه براي كشاورزان توجه شود و براساس شرايط توپو گرافي و خاك منطفه طراحي شوند تا آسيبها به حداقل برسد.
اين استاد زراعت دانشگاه علوم كشاووزي و منابع طبيعي گرگان يادآوري كرد با توجه به زمان بر بودن روش هاي فوق، درصورت نياز به مصرف كود شيميايي، بعنوان آخرين راهكار، بايد مقدار و زمان مصرف آن به درستي به كشاورزان آموزش داده شود.
مديركل حفاظت محيط زيست گلستان نيز عقيده دارد، ميزان استفاده از سموم و كودهاي شيميايي در بخش كشاورزي استان به نسبت ديگر مناطق كشور بالاتر است و همين امر سبب آلودگي منابع آبي و مرگ آبزيان مي شود.
به گفته اسماعيل مهاجر، بدليل استفاده بي رويه از كودها و سموم شيميايي امروز خطر آلودگي تالاب ها، رودخانه ها و دريا توسط اين مواد به شدت احساس مي شود.
وي افزود: آلودگي نيتراتي بر اثر استفاده از سموم شيميايي در مزارع ايجاد مي شود و با توجه به استفاده بالاي مصرف كود در مزارع گلستان، خطر آلودگي نيتراتي براي منابع آبي استان نيز وجود دارد.
مهاجراضافه كرد:امروز تعداد آبزيان موجود در رودخانه ها و تالاب ها بدليل وجود نيترات ناشي از مصرف سموم و كودهاي شيميايي به طرز نگران كننده اي كم شده است.
با همه اين گفته ها و توصيه ها، آنچه مسلم است اين بوده مصرف بي رويه و بعضا خارج از عرف كودها و سموم شيميايي درمزارع و باغات كشور و استان گلستان تهديدي جدي سلامت انسان است و لازم بوده كه براي كاهش و يا جايگزيني كودهاي آلي و زيستي بجاي اين كودها بويژه در بخش اوره و فسفاته اقدامات لازم صورت گيرد.
به گفته كارشناسان تغذيه اي، كود اوره كه متاسفانه ميزان مصرف آن در كشور و گلستان بالا مي باشد، بعد از استفاده در محصولاتي مانند پياز و سيب زميني به نيترات تبديل شده و در آن تجمع مي يابد.
نيترات يك ماده سرطان زا است و باعث سرطان دستگاه گوارش، ناهنجاري هاي عصبي و اختلال در سيستم غدد درون ريز و سيستم ايمني بدن مي شود.
كودهاي فسفاته نيز پس از مصرف در گياهاني مانند سيب زميني سم 'كادميوم' توليد مي كند كه كادميوم نيز علاوه بر خاصيت سرطان زايي، باعث كوتاهي قد در كودكان و اختلال در كاركرد كليه ها مي شود.
از سوي ديگر با مصرف كودهاي زيستي فسفاته علاوه بر صرفه جويي و كاهش مصرف كود شيميايي فسفاته، باعث جذب بيشتر فسفر توسط گياهان و در نتيجه افزايش رشد آن شده و مقاومت گياه به بيماري را افزايش مي دهد ضمن اينكه باعث كاهش آلودگي هاي زيست محيطي نيز مي شود.
كشاورزي افزون بر 25 درصد اشتغال در گلستان را شامل مي شود و علاوه بر آن حدود 4.5 ميليون تن توليدات دامي، طيور، كشاورزي و باغي استان به عنوان قطب كشوري است كه اين موارد توجه به رعايت سلامت توليدات را بيشتر نشان مي دهد.
گلستان واقع در شمال ايران يك ميليون و 850 هزار نفر جمعيت دارد كه كمتر از نيمي از آنان در حدود يك هزار روستا و مابقي در 29 شهر زندگي مي كنند.
/3039/1648/6203
تاریخ انتشار: ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۴ - ۱۱:۱۱
گرگان - ايرنا - كارشناسان حوزه بهداشت و تغذيه مي گويند استفاده بي برنامه از انواع سموم و كودهاي شيميايي در اراضي مناطق مختلف كشور و از جمله استان گلستان كه از قطب هاي مهم توليدات كشاورزي كشور به شمار مي رود، از تهديدات جدي سلامت مصرف كنندگان است.