جوان امروز و آموزه های امیدبخش پیامبر اعظم (ص)

به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری ایرنا ، حضرت محمد (ص) كه به تعبیر قرآن كریم ، خوش خلق ترین بندگان خدا بود همواره برای جوانان و تأثیر رفتارها و تعاملات بزرگسالان بر شكل گیری شخصیت ایشان ، اهمیت قائل بود.

پیامبر (ص) مردمان را به نیكخوئی و مدارا با جوانان سفارش می كرد و می فرمود : ' شما را سفارش می كنم كه با جوانان به خوبی و نیكی رفتار كنید؛ زیرا آنان دل نازك ترند' .

امید، همّت ، و پرورش حسّ خودباوری، سهم عمده ای از آموزه های جاودانی پیامبر اعظم (ص) ، خطاب به جوانان را به خود اختصاص داده است.

در ادامه، گزیده ای از توصیه های گُهربار پیامبر رحمت (ص) كه دوران جوانی شان در نهایت زیبندگی، تلاش ، متانت ، عبادت ، و امانت گذشت را بدرقه ی راه پرتلاش جوانان مسلمان و غیور این سرزمین می نمائیم :



** جوانان ، دوستان پیامبرند

از خصائل پیامبر اكرم (ص) این بود كه جوانان را بسیار دوست می داشت و می فرمود : ' آنان كسانی اند كه به من ایمان می آورند، دوستم دارند و یاری ام می كنند، در حالی كه مرا ندیده اند'.



** در جوانی، پاك بودن شیوه ی پیغمبری است

حضرت محمد (ص) : ' برتری جوان عبادت كننده ای كه خدا را در جوانی عبادت كند، بر پیری كه در كهن سالی به عبادت می پردازد، مانند برتری پیامبران الهی در برابر دیگران است' .





** جوان و خدا

یكی از اثرگذار ترین و عرفانی ترین توصیه های رسول اكرم درباره ی رابطه ی بنده و خداوند عبارت پیش روست كه به جوانی فرمودند : خداوند را چنان عبادت كن كه گویی او را می بینی. اگر نمی توانی چنین تصور كنی، به گونه ای عبادت كن كه [یقین داری] او تو را می بیند.

پیامبر (ص) عبادت در دوران جوانی را زائل كننده ی سستی ها و غفلت می دانستند. روایت می كنند جوانی از انصار با رسول خدا صلی الله علیه و آله، نماز می خواند اما گاه مرتكب گناه هم می شد. این موضوع را به پیامبر گزارش دادند. حضرت فرمود: «روزی فرا خواهد رسید كه نمازش، او را از گناهان باز خواهد داشت.» همین طور هم شد و طولی نكشید كه آن جوان توبه كرد.



** ستارگان قرآن ، راهنمای جوانان در مسیر زندگی

پیامبر (ص) ، كه ارسال آیات وحیانی قرآن كریم را برای هدایت بشریت به عهده اش بود، همواره این كتاب آسمانی را بهترین دلیل راه معرفی كرده و می فرمود : ' قرآن ستارگانی دارد و ستارگانش نیز ستارگانی؛ شگفتی هایش به شماره نیاید و عجایبش كهنه نشود. چراغ های هدایت و نشانه های حكمت در قرآن است' .



** ای جوان ، هرچه می خواهی، از خداوند بخواه

حضرت (ص) در سفارشی به یكی از جوانان عصر خویش فرمود: 'ای جوان! كلماتی به تو می آموزم؛ حق خداوند متعال را رعایت كن تا خداوند نیز تو را حفظ كند. حق پروردگارت را به جا آور كه آن را فراروی خویش می یابی. و هرگاه یاری جستی، از خداوند یاری جوی. بدان اگر همه مردمان گِرد آیند تا بهره ای به تو رسانند، نخواهند توانست، مگر آنچه خداوند متعال برایت مقرّر فرموده است و اگر گرد آیند تا زیانی به تو رسانند، نخواهند توانست، مگر آنچه خداوند برای تو مقرر فرموده باشد.'



** پیامبر (ص)، دوستدار دانش است

روزی رسول اكرم صلی الله علیه و آله وارد مسجد (مدینه) شد و دو گروه را دید كه هر كدام حلقه ای تشكیل داده و سرگرم كاری بودند. یك دسته سرگرم عبادت و ذكر بودند و دسته دیگر، سرگرم یاد دادن و یاد گرفتن.

حضرت از دیدن هر دو گروه خرسند شد و به همراهان خود رو كرد و فرمود: 'هر دو گروه، كار نیك می كنند و بر خیر و سعادتمندند'. آن گاه افزود: 'بِالتَّعلیمِ اُرْسِلْتُ؛ ولی من برای تعلیم فرستاده شده ام.' سپس به جمع كسانی پیوست كه سرگرم بحث علمی بودند.

پیامبر (ص) سفارش می فرمودند كه : 'هر هوشمند و خردمندی باید به چهار چیز پای بند باشد: شنیدن؛ حفظ كردن؛ نشر دادن و عمل به دانش'. شایسته است با مطالعه و یادگیری، دانش ، آگاهی و شناخت خود را نسبت به هستی ، تعالی بخشیم و این سخن امیرمؤمنان، علی علیه السلام، را نیز به یاد داشته باشیم كه به جوانان می فرمود: یا مَعْشَرَ الفِتْیانِ! اُحْصُنوا دِینَكُمْ بِالْعِلْمِ؛ ای گروه جوانان! دین خود را با دانش حفظ كنید.



** فرشتگان آسمان، مشتاق تلاش جوانان

جوانی، فرصتی بازگشت ناپذیر است. ازاین رو، دقت در چگونگی سپری كردن اوقات آن، از پسندیده ترین كارهاست و سهل انگاری در گذراندن ساعت ها و لحظه های دوران جوانی امری نارواست. افزون بر اینكه آراستن لحظات جوانی با كوشش و فعالیت، آینده ای سبز و سرشار از موفقیت را رقم خواهد زد.

رسول گرامی اسلام (ص) می فرماید: 'پروردگار، فرشته ای دارد كه هر شب (بر آسمان زمین) فرود می آید و بانگ برمی آورد: ای بیست ساله ها! تلاش كنید.'



** جوانی یك فرصت است

جوانی، نیكوترین فرصت زندگانی بشر و نسیم رحمت الهی است ؛ باید به خوبی از آن بهره جست و این رحمت خدادادی را با زیركی، تیزبینی و دوراندیشی پاس داشت، آن گونه كه حضرت محمد صلی الله علیه و آله می فرماید: ' در ایام زندگی تان، نسیم های رحمتی می وزد. مراقب باشید كه خود را در معرض آنها قرار دهید.' مولانا جلال الدین ، مثنوی خویش را در جایی با همین حدیث نبوی آراسته و می گوید :



گفت مغناطیس عشّاق الست/

همت عالی است كشف و هرچه هست/

هر كه را شد همّت عالی پدید/

هرچه جست، آن چیز حالی شد پدید/

هر كه را یك ذره همت داد، دست/

كرد او خورشید را زان ذره پست/



** امید، آموزه ای قرآنی

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله، امیدواری را رحمتی از جانب حق دانسته و می فرماید:'امید و آرزو، رحمتی است برای پیروان من. اگر امید نبود، هیچ مادری فرزند خود را شیر نمی داد و هیچ باغبانی، درختی نمی نشاند'.

پیامبر (ص) روح امید را با شیوه ها ی مختلف ، در دل و جان جوانان می دمید. گاه كه جوان مستعد و لایقی را می دید، او را در مسئولیت های كلیدی منصوب می كرد ؛ مانند زمانی كه أسامه را در سال دهم هجری، و در حالیكه وی تنها بیست سال داشت، به فرماندهی سپاه اسلام گمارد و درباره ی او فرمود' من او را (اسامه را) سخت دوست دارم . مردم!درباره ی او نیكی نمایید و دیگران را در حق او به نیكی سفارش كنید ، او از نیكان شماست.'

اقبال لاهوری می گوید : آنان كه روحیه ناامیدی دارند، بیشترین كوتاهی را در حق خود می كنند؛ چرا كه رشته پیوند با زندگی را بریده و به نوعی خودكشی روحی روی آورده اند. انسان نا امید، همچون كاشانه بی چراغ است:



كوی نومیدی مرو، امیدهاست /

سوی تاریكی مرو، خورشیدهاست /

رسول خدا صلی الله علیه و آله پس از نزول سوره انشراح و تأكید خداوند بر این نكته كه 'فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرا إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرا' (انشراح: 5 و 6)، دریافت كه همراه هر سختی، 'دو آسانی' خواهد بود. با این مژده الهی، چهره مباركش شكفت. پس این جمله را تكرار می كرد و می فرمود: ' یك سختی با دو آسانی چه خواهد كرد؟ خدا به من وعده آسانی و قول گشایش پس از این سختی ها را داده است'.



** مشورت ، پشتیبان موفقیت

تا حد امكان با دیگران مشورت كنید و پیشنهاد آنها را در نظر بگیرید. جوانانی كه بدون استفاده از تجربه دیگران تصمیم می گیرند، فرصتی ارزشمند را از دست می دهند. هرگز از ترس متهم شدن به نادانی، مشورت را ترك نكنید و این سخن پیامبر را به یاد داشته باشید كه فرمود: «لاَ مظاهَرَةَ اَوْثَقُ مِنَ الْمُشَاوَرَةِ؛ هیچ پشتیبانی مطمئن تر از مشورت نیست.

این سخن پیامبر را نیز فراموش نكنید: 'نه كسی از مشورت، بدبخت شده است و نه خودرأی، خوش بخت '.



** جوان، كار، واقع بینی

رسول گرامی اسلام از بی كاری بیزار بود و می فرمود: 'خدایا! از بی حالی و بی نشاطی، از سستی و تنبلی و از درماندگی و زبونی، به تو پناه می برم'

پیامبر (ص) در آموزه ی گهربار دیگری به توجه جوانان به ظرفیت ها و استعداهایشان در مشاغلی كه برمی گزینند تأكید كرده و می فرماید : ' همگی كار كنید، ولی متوجه باشید كه هركس برای كاری آفریده شده است كه آن را به آسانی انجام می دهد.'



** ورزش ؛ زیربنای خوشبختی

رسول گرامی اسلام، نیرومند ساختن بدن را سبب خوش بختی می داند و ورزش هایی مانند شنا و تیراندازی و اسب سواری را می ستاید، چنان كه در سخنانی می فرماید:

- به تیراندازی پای بند باشید؛ زیرا از بهترین سرگرمی های شما است.

- سرگرمی در چند چیز است: تربیت اسب و تیراندازی.

- محبوب ترین سرگرمی در نزد خداوند متعال، سواركاری و تیراندازی است.

- به فرزندان خود، تیراندازی و شنا بیاموزید

پیامبر خدا، پیش از شروع جنگ احد، پسران كمتر از 15 سال را به مدینه باز گرداند. حتی به سَمُرة بن جندب و رافع بن خدیج نیز با آنكه پانزده ساله بودند، دستور بازگشت داد. ولی هنگامی كه شنید رافع تیرانداز خوبی است و سَمُره نیز در كشتی با رافع، می تواند او را بر زمین بزند، به هر دو اجازه شركت در نبرد را داد.

حضرت محمد صلی الله علیه و آله به منظور تقویت روحیه جوان مردی و غیرت در جوانان، مسابقه هایی برپا می كرد. از جمله هنگام بازگشت سپاه اسلام از نبرد تبوك، مسابقه سواركاری ترتیب داد و شتر خود را در اختیار اسامه گذاشت. اسامة بن زید سوار بر «غضباء»، شتر معروف پیامبر، از همه پیشی گرفت. مردم به دلیل اینكه شتر برای پیامبر بود، فریاد می زدند رسول خدا برنده شد. ولی حضرت محمد صلی الله علیه و آلهبا صدای بلند فرمود: «اسامه پیشی گرفت و برنده شد.( یعنی سواركار مهم است نه مَركَب)



** فروبرندگان خشم : قوی ترین مردان نزد رسول خدا

پیامبر خدا به قهرمان پروری مثبت در زمینه اخلاقی و روحی اهمیت می داد و هنگام داوری در مسابقه ها، یاران خود را به قهرمانی در میدان فضیلت ها تشویق می كرد.

نوشته اند روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله از محله ای در شهر مدینه می گذشت كه در آن گروهی از جوانان سرگرم زورآزمایی بودند؛ به این ترتیب كه سنگ بزرگی را بلند می كردند تا معلوم شود چه كسی بهتر می تواند آن را بلند كند. این مسابقه به داور نیاز داشت. جوانان با دیدن پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله ، گفتند: داوری بهتر از پیامبر نیست. یا رسول اللّه! شما اینجا بایستید و داوری كنید كه كدام یك از ما بهتر وزنه را بلند می كند. پیامبر پذیرفت و در پایان مسابقه فرمود: می خواهید بگویم قوی ترین و نیرومندترین شما كیست؟

از همه نیرومندتر، كسی است كه هنگام عصبانیت، خشم بر او چیره نشود، بلكه او بر خشمش چیره شود و خشمش او را در راهی، خلاف رضای خدا قرار ندهد و بتواند بر خشم خود مسلط شود. آن گاه كه از چیزی خوشش آید، آن خوش آمدن او را از رضای خدا غافل نسازد و بتواند رضا و میل و رغبت خویش را كنترل كند. پیامبر (ص) می فرمود : ' بنیاد عقل، پس از ایمان به خدا، دوستی با مردم است'



** ای گروه جوانان ! ازدواج كنید

بهره مند شدن از عشق، هم نشینی با یاری نیكو و رسیدن به انتظارهای روحی و جسمی را سه دلیل مهم ازدواج شمرده اند و دلیل دیگر، این بشارت است كه: «هیچ بنیادی در اسلام نزد خداوند، محبوب تر از ازدواج نیست.



** شبیه ترین جوان به پیامبر كیست؟

پیامبر (ص) در جمعی سؤال فوق را مطرح كرد . هر كس در برابر این پرسش پیامبر پاسخی اندیشید. آن گاه خود پیامبر فرمود': اَشْبَهُكُمْ بِی اَحْسَنُكم خُلْقا؛ شبیه ترین شما به من، خوش اخلاق ترین شما است.



** خودارزیابی ؛ آموزه ای نبوی

ارزیابی خویشتن و شناخت جنبه های پنهان شخصیت، سبب می شود تا انسان نسبت به خود، اطمینان بیشتری پیدا كنید. این سخن پیامبر مبیّن همین نكته است : ' زیرك ترین زیركان، كسی است كه پیوسته خود را ارزیابی كند'.



برگرفته از :

پیامبر و جوان امروز ، محمدباقر پورامینی

داستان ها و درس هایی از زندگی پیامبر اسلام (ص) ، مرتضی نظری

اندیشه ** ش. آ . ** 1601 **