بیش از 80 روز از حمله ی عربستان سعودی به همراه 9 كشور عربی (به جز عمان) به یمن می گذرد و گزارش ها حاكی از آن است كه تاكنون حدود چهار هزار نفر از مردم بی گناه این كشور كه بخش بیشتر آن را زنان و كودكان تشكیل می دهند كشته شده اند.
نبرد ائتلاف علیه یمن به سركردگی عربستان از ششم فروردین ماه نه تنها نتوانست گروه مقاومت مردمی یمن (انصارالله) را از صحنه بیرون كند بلكه این گروه تاكنون به همراه ارتش توانسته است حوزه ی نفوذ خود را از 40 درصد به 80 درصد از خاك یمن گسترش دهد.
هرچند گفت و گوها برای پایان دادن به این بحران مدت ها میان گروه های یمنی زیر نظر نماینده ی سازمان ملل متحد در جریان بود اما این گفت و گوها با حمله های هوایی عربستان به یمن متوقف شد و اینك امكان آن فراهم شده است كه نمایندگان گروه های یمنی به مدت سه روز در ژنو حاضر شوند تا شاید گره این بحران خانمانسوز منطقه یی باز شود؛ نشستی كه از فردا دوشنبه بیست و پنجم خرداد ماه (15 ژوئن) آغاز خواهد شد.
در ارتباط با تحولات یمن، چرایی تاخیر در برگزاری نشست ژنو، میزان امیدواری به نتیجه بخش بودن این دور از گفت و گوها، پیامدهای فرسایشی شدن جنگ و همچنین مواضع ایران، غرب و كشورهای عربی، گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با «صباح زنگنه» تحلیلگر و كارشناس مسایل خاورمیانه به گفت و گو پرداخت.
زنگنه با نحس دانستن پیامدهای این جنگ برای عربستان تاكید كرد كه ریاض و ائتلاف ضد یمن تاكنون به هیچ كدام از اهداف چندگانه خود دست نیافته اند.
این كارشناس مسایل منطقه تاكید كرد كه ریاض تنها به دلیل وجود فشارهای بین المللی حاضر شده است تا این گفت و گوها صورت گیرد.
وی با بیان شماری از دلایل مستند پیش بینی كرد كه این گفت و گوها به نتیجه نخواهد رسید و به عنوان كارشناس این حوزه، همكاری كشورهای منطقه یی و سازمان های بین المللی را به عنوان بهترین راهكار برای حل و فصل بحران یمن مناسب دید.
در ادامه، مشروح گفت وگوی ایرنا با زنگنه آمده است:
***ایرنا: بیش از 80 روز از حمله ی عربستان سعودی و شماری از كشورهای عربی به یمن می گذرد. به نظر شما چقدر ائتلاف ضد یمن توانسته است به اهداف مورد نظر دست یابد؟
** زنگنه: اهداف اعلام شده ی عربستان سعودی در مورد حمله ی نظامی و بمباران یمن هیچ كدام عملی نشده است. همچنین «عبدربه منصور هادی» رییس جمهوری مستعفی و فراری یمن در ریاض به سر می برد و نتوانسته است به یمن بازگردد. چندی پیش اعلام شده بود كه با حمله ی موشك های بالستیك، یمنی ها نابود خواهند شد اما همان طور كه ملاحظه می كنید این امر محقق نشد. از سوی دیگر مدتی پیش، پنج پایگاه موشكی عربستان تهدید كرده بودند كه نیروهای انصارالله و ارتش یمن باید شهرها را تخلیه كنند كه این نیز عملی نشد. بنابراین، هیچ كدام از اهداف چندگانه كه تاكنون از سوی عربستان و ائتلاف ضد یمن اعلام شده موفق نبوده است.
***ایرنا: آیا تداوم این بحران در یمن تبعات و پیامدهایی برای عربستان نخواهد داشت؟
** زنگنه: بی تردید این بحران برای عربستان نیز پیامدهایی نحس خواهد داشت. به همین دلیل، عربستان و شورای همكاری مجبور شدند از روش های خرید وقت، گاهی پایان عملیات حمله ی به یمن و آتش بَس اعلام كنند اما همچنان به بمباران ادامه دهند. از سویی، عربستان سعودی به گفت و گوی یمنی – یمنی تَن در داده است و با این حركت شكست دیگری را متحمل شده است چرا كه عربستان اصرار داشت گفت و گوها در ریاض صورت گیرد اما با مخالفت یمنی ها، انصارالله و ارتش یمن محل این گفت و گوها در خارج از عربستان یعنی در ژنو و زیر نظر سازمان ملل انجام خواهد گرفت.
***ایرنا: پیشتر اعلام شده بود كه نشست ژنو روز یك شنبه برگزار خواهد شد اما زمان برگزاری این نشست با یك روز تاخیر به روز دوشنبه موكول شد. برخی علت این تاخیر یك روزه را شرط منصور هادی رییس جمهوری مستعفی و فراری یمن می دانند كه وی اصرار داشت در صورت عقب نشینی انصارالله از مواضع خود، در این نشست شركت خواهد كرد. آیا دلیل این تاخیر به منصور هادی برمی گردد یا دلیل های دیگری پشت صحنه وجود دارد؟
** زنگنه: ترتیباتی كه برای این گفت و گوها قرار داده شده این گونه است كه گفت و گوها به صورت دوجانبه صورت خواهد گرفت. به این معنی كه هیچ كدام از 2 طرف همزمان پشت یك میز نخواهند نشست. نماینده ی سازمان ملل با نمایندگان انصارالله و دولت مستعفی گفت و گویی جداگانه خواهد داشت. منصور هادی اصرار داشت كه در طول دوره ی رایزنی اهمیت گفت و گوها را كاهش دهد تا با این روش نگرانی های خود را تعدیل كند؛ چرا كه اگر گفت و گوها ادامه یابد و احزاب گوناگون با هم به توافق برسند به احتمال زیاد جایگاهی برای وی باقی نخواهد ماند.
از سوی دیگر یكی از احتمال های تاخیر یك روزه ی این گفت و گوها می تواند این باشد كه منصور هادی شخصی را به عنوان عضو گروه مذاكره كننده ی خود انتخاب كرده است كه از سوی آمریكا و سازمان های بین المللی به عنوان نیرویی دهشت افكن (تروریست) معرفی شده بود.او «عبدالوهاب محمد الحمیقانی» دبیر كل حزب سلفی «الرشاد» را معرفی كرده بود. به احتمال زیاد این تاخیر به علت ضرورت تایید این فرد بوده است.
***ایرنا: در جریان گفت و گوها، 2 طرف مذاكره كننده باید بخشی از خواسته های خود را تعدیل كنند یا به عبارت دیگر امتیاز بدهند تا توافق حاصل شود. آیا چنین تمایلی در 2 طرف مذاكره كننده وجود دارد یا خیر؟
** زنگنه: بیشتر احزاب یمنی تمایل دارند كه به این گفت و گوها وارد شوند و به نتایج روشنی دست یابند اما عاملی كه این نشست را مختل می كند همچنان در حال تاثیرگذاری است؛ این عامل اختلال، همان عربستان سعودی است. در گفت و گوهای پیشین كه «جمال بن عمر» فرستاده ی ویژه ی سازمان ملل متحد در امور یمن حضور داشت بعد از حمله ی عربستان به یمن بی درنگ استعفا داد و به صراحت اعلام كرد كه یمنی ها در شُرُف رسیدن به توافقی یمنی – یمنی بودند كه حمله ی عربستان به توقف گفت و گوها و تردید یمنی ها به گفت و گوها منجر شد.
این عامل اختلال (عربستان) همچنان حضور دارد و تلاش می كند گفت و گوها به نتیجه نرسد تا بتواند امتیازهایی را كه نتوانسته از راه عملیات زمینی و هوایی به دست اورد از راه فشار و تاخیر در گفت و گوها و روش های فریبكارانه به دست آورد. به عنوان مثال بازپس گیری شهرهای یمن از انصارالله و ارتش این كشور یكی از این امتیازها است.
یك طرف این گفت و گوها، انصارالله و متحدان آن ها قرار دارند كه مایل هستند این گفت و گوها به نتیجه برسد و در طرف مقابل عربستان حضور دارد كه احساس ضعف و ناتوانی در صحنه های میدانی می كند و تمایلی به ادامه یافتن گفت و گوها ندارد. ریاض تنها به دلیل وجود فشارهای بین المللی حاضر شده است تا این گفت و گوها صورت گیرد.
*** ایرنا: آیا نهادها و سازمان های بین المللی آن چنان كه انتظار می رود در پی فشار بر كشورهای عضو ائتلاف علیه یمن برآمده اند یا در برابر تجاوز به یمن سكوت اختیار كرده اند؟
** زنگنه: سازمان یونسكو بیانیه یی صادر كرده است كه بر اساس آن حمله های عربستان به شهر «صنعا» –كه تاریخی 2500 ساله دارد- و سد «مأرب» - كه سدی قدیمی است و در قرآن از آن نام برده شده است- و همچنین منطقه ی «سبأ» را محكوم كرده است. سازمان جهانی بهداشت نیز ادامه ی حمله ی نظامی و بمباران یمن را با گزارش هایی كه ارایه می دهد مورد اعتراض قرار داده است. 15 سازمان حقوق بشر هم به این گروه ملحق شده اند. بنابراین، فضای سیاسی و بین المللی در جهت فشار بر عربستان برای توقف این عملیات است كه این امر باعث می شود ریاض و متحدانش برگزاری نشست ژنو را بپذیرند.
*** ایرنا: تاكنون كشورهای عضو ائتلاف همكاری گسترده یی با سعودی ها نداشته اند. شاید به اسم این كشورها در حمله به یمن با یكدیگر متحد باشند اما در عمل تنها عربستان است كه نقش اصلی را ایفا می كند و هزینه های این جنگ را متحمل می شود. به نظر شما كاهش همكاری سایر كشورهای عربی عضو ائتلاف با ریاض به دلیل فشارهای بین المللی است یا دلیل های دیگری نیز وجود دارد؟
** زنگنه: در واقع كشورهای دیگر مناسبات ریاكارانه با عربستان داشته اند. فرانسه به نوعی مماشات كرد و به قرارداد فروش هواپیماهای «رافائل» نایل شد. آمریكا، آلمان و انگلیس نیز برای حفظ منافع اقتصادی خود در اقتصاد شورای همكاری خلیج فارس، مماشات ریاكارانه یی در پیش گرفتند. كشورهایی مانند پاكستان و مصر مسایل خاص خود را داشته و دارند. عربستان در این مدت به تقویت گروه های وابسته به اخوان المسلمین در یمن پرداخته است؛ این روند برای مصر قابل قبول نیست. از این رو فاصله ی كشورها با عربستان روز به روز بیشتر شده است. پاكستان در داخل و در تركیب ارتش خود با مسایلی رو به رو است و به همین دلیل حاضر نشد وارد این ائتلاف شود. هر كدام از كشورهای دیگر مانند سنگال یا سودان به دنبال كسب منافع مالی و مادی بودند كه با دریافت این منافع خود را زیاد درگیر عملیات نكردند.
*** ایرنا: بیشتر از نقش كم رنگ و بی رنگ كشورهای منطقه در ائتلاف سخن گفتید. سیاست غرب به ویژه آمریكا در این بحران به چه صورت بوده است؟
** زنگنه: غرب به دنبال مستهلك شدن سلاح های و مهمات عربستان و كشورهای عضو شورای همكاری است و هر اندازه این كشورها درگیری نظامی خود را ادامه دهند به معنای خالی شدن انبارها و نیازمند شدن این كشورها به قطعه های یدكی و سلاح های تازه خواهد بود. بنابراین از این دیدگاه، كشورهای غربی باز هم ریاكارانه در كنار عربستان اما برای فروش سلاح ها و مهمات قرار گرفته اند. این حمایت آمریكایی ها تنها برای رسیدن به منافع خود از راه عربستان است نه برای دفاع از حقانیت و مشروعیت اقدام های جنایت كارانه ی ریاض.
*** ایرنا: موضع ایران در رابطه با این بحران چگونه است و برای پایان دادن به این اوضاع تهران چه سازوكاری را پیشنهاد می دهد؟
** زنگنه: ایران بر رسیدن به راه حل های مسالمت آمیز بر اصول روشن و تاریخ قوی در یمن همراه با وجدان جهانی تاكید دارد. به این معنی كه تهران به دنبال توقف جنگ و كشتار و آغاز گفت و گوی یمنی- یمنی، آغاز كمك رسانی انسان دوستانه به مردم یمن و توسعه ی این كشور است تا به این وسیله میلیون ها انسانی كه اكنون در خطر قحطی، گرسنگی، كمبود منابع آبی و دارویی قرار دارند نجات پیدا كنند. این تحرك با كشورهای هم فكر و هم جهت ادامه دارد. رفت و آمدهای مسوولان كشورمان با مقام های كشور عمان در همین جهت ممكن است تبیین شود. تحرك هایی كه در سطح سازمان های بین المللی یا در سطح سازمان ملل صورت می گیرد همه در این راستا قابل تبیین است.
*** ایرنا: با توجه به این كه شما خود تحلیلگر مسایل منطقه و صاحبنظر در این حوزه هستید، صرف نظر از موضع گیری كه ایران اتخاذ كرده است خود چه سازوكاری را پیشنهاد می دهید؟
** زنگنه: یمن كشوری با موقعیت و جایگاه راهبردی (استراتژیك) است و می تواند بر منطقه ی دریایی پیرامون شبه جزیره ی عرب تاثیرگذار باشد. این كشور بیشتر از آن كه به كمك های تسلیحاتی نیازمند باشد به كمك های توسعه یی نیازمند است. بنابراین در یك ساز و كار همكاری منطقه یی می توان به راه حل های پایداری در یمن رسید. این سازوكار می تواند با همكاری كشورهای منطقه یی و سازمان های بین المللی تحقق پیدا كند.
*** ایرنا: برخی از تحلیلگران به دلیل این كه در ژنو مجموعه یی از نشست های 2 جانبه صورت خواهد گرفت و طرف های مذاكره كننده رو در روی یكدیگر قرار نمی گیرند افق این نشست را تیره می بینند، شما این افق را چگونه می بینید؟
** زنگنه: به نظر من نیز این گفت و گو ها به نتیجه نخواهد رسید. اقدام هایی كه از سوی عربستان و منصور هادی صورت می گیرد به وضوح نشان دهنده ی این است كه گفت و گوها به نتیجه نمی رسد. افرادی كه منصور هادی برای حضور در گفت و گو ها انتخاب كرده از تندرو ترین نیروها هستند. معرفی این افراد به این معنا است كه عربستان و متحدانش تلاش می كنند كه بمب های ساعتی در مسیر گفت و گوها قرار دهند. علاوه بر این «خالد بحاح» قایم مقام رییس جمهوری و نخست وزیر دولت خود خوانده ی یمن هم اكنون در جیبوتی به سر می برد و در این نشست حاضر نخواهد شد. پس نیروهای میانه یی از طرف منصور هادی معرفی نشده است و به همین دلیل پیش بینی می شود كه این گفت و گوها به نتیجه نرسد و درگیری ها و حمله های نظامی عربستان به این دلیل ادامه خواهد داشت. در مقابل این عملیات بدون شك مردم یمن نیز راه خود را ادامه می دهند و این حمله ها را پاسخ خواهند داد.
*** ایرنا: در صورت فرسایشی شدن جنگ بازنده كیست در نهایت چه راهكار دیگری باید اندیشید؟
** زنگنه: بازنده مردم یمن و در درجه ی نخست سعودی ها خواهند بود. عربستان با مشكل های داخلی نیز رو به رو است. اعتراض ها و اختلاف نظرهایی كه در داخل خاندان سعودی وجود دارد و از طرف دیگر گسترش اعتراض های بین المللی و حقوق بشری، سازمان ها و نهادهای مدنی بین المللی، فائو (سازمان خواربار و كشاورزی ملل متحد) و سازمان بهداشت جهانی همه به عامل فشاری بر عربستان تبدیل شده اند و به اعتراض های خود ادامه خواهند داد زیرا روشن است كه كدام یك از طرف های این معادله مرتكب جرم و جنایت شده است.
*** ایرنا: گروه انصارالله و ارتش یمن از زمان حمله ی سعودی ها توانسته اند بیش از 80 درصد خاك این كشور را بدست آورند این در حالی است كه قبل از حمله ی عربستان آن ها تنها 40 درصد از خاك یمن را در دست داشتند به نظر شما انصارالله چگونه توانسته است با وجود جنگ تا این حد موفق عمل كند؟
** زنگنه: مردم یمن روحیه ی قبیله یی دارند و بر همین اساس همكاری ها و هماهنگی های بین قبیله یی در این كشور حرف آخر را می زند. بخش زیادی از این قبایل در ارتش هم حضور دارند بنابراین با ورود ارتش به طرفداری از انصارالله، صحنه ی جنگ بسیار تغییر پیدا كرده است.
از سوی دیگر مظلومیت انصارالله باعث شده است كه قبایل و مردم یمن بیشتر به سمت این گروه سوق پیدا كنند. مردم یمن با وجود رو به رو شدن با مشكل تامین مواد غذایی و دارویی تا كنون ایستادگی خوبی از خود نشان داده اند. مردم این كشور تجربه ی حمله ی رژیم سهیونیستی به غزه را به عنوان سرمشق خود قرار داده اند. آن ها دیده اند كه مردم غزه چگونه مقاومت كردند و از خانه های خود خارج نشدند و به این صورت بود كه در نهایت رژیم صهیونیستی با حمله های هوایی و نظامی خود در غزه به نتیجه یی نرسید پس یمن این شبیه سازی را برای عربستان قایل شده است. بنابراین عربستان در نهایت به نتیجه یی نخواهد رسید و به قول معروف «آخر زمستان روسیاهی برای زغال باقی می ماند.»
*** ایرنا: در آخر اگر نكته ی تكمیلی وجود دارد كه به آن اشاره ای نكرده ایم می توانید بیان كنید.
** زنگنه: به نظر می رسد برخی از كشورهای شورای همكاری خلیج فارس می توانند در این زمینه فعالیت بیشتری داشته باشند. 6 كشور شورای همكاری خلیج فارس باید قبل از این كه به همراه عربستان در منطقه غرق شوند با ایفای نقش مثبت تر و بی طرفانه تر این كشتی را نجات دهند. از سوی دیگر آمریكا كه به دنبال برقراری توازن منطقه یی است باید به سمت گفت و گوی منطقه یی حركت كند و بجای ایجاد تنش -كه نتایج غیر قابل محاسبه یی خواهد داشت- به سوی گفت و گوی واقعی در راستای صلح منطقه حركت كند.
* گفت و گو از: حسن شكوهی نسب (گروه پژوهش و تحلیل خبری)
پژوهشم**1969**2054
تاریخ انتشار: ۲۴ خرداد ۱۳۹۴ - ۱۵:۴۲
تهران-ایرنا-«صباح زنگنه» تحلیلگر و كارشناس مسایل خاورمیانه در گفت و گوی تفصیلی با ایرنا با بیان اینكه عربستان زیر فشارهای مختلف به برگزاری نشست گفت و گوی گروه های یمنی در ژنو تن داده، تاكید كرد كه همزمان سعودی ها در برابر نتیجه بخش بودن این نشست مانع تراشی می كنند.