طلای كثیف، كثیف می ماند

این گزارش كه در روز چهارشنبه سوم تیر 1394 هجری خورشیدی به قلم مهدی آیینی انتشار یافته، می افزاید: این در حالی است كه با بازیافت زباله می‌توان بخش قابل توجهی از مشكلات كشور را در زمینه‌های اشتغالزایی، تولید انرژی و حفظ محیط‌زیست برطرف كرد.

قانون مدیریت پسماند، 11 سال پیش تصویب شد، اما تاكنون از سوی وزارتخانه ها و سازمان های مرتبط جدی گرفته نشده، زیرا براساس آن تا سال 1390 باید در تمامی كلانشهرها، زباله های شهری از مبدأ تفكیك می شد و تا سال 92 نیز دیگر شهرهای كشور این قانون را رعایت می كردند، اما این قانون هیچ وقت اجرا نشد، نتیجه اش هم این شده كه از 48 هزار تن زباله ای كه روزانه در كشور تولید می شود، كمتر از 20 درصدش بازیافت می شود.

این در حالی است كه كشورهای موفق از بازیافت پسماند به اشتغالزایی، درآمدزایی و تولید انرژی رسیده و محیط زیست خود را نیز حفظ می كنند؛ نكات مثبتی كه تاكنون در كشورمان برای به دست آوردن آنها وعده های زیادی داده شده، اما در عمل دستاوردی نداشته ایم. برای نمونه برخی كارشناسان ادعا می كنند فقط با بازیافت كاغذ در كشور می توان در ماه از تخریب 90 هكتار جنگل جلوگیری كرده و نقش بسزایی نیز در مصرف آب و انرژی داشت، چون با پسماند كاغذ در كشور حدود 12 میلیون لیتر آب و 120 هزار كیلو وات برق صرفه جویی می شود.

فقط زباله تولید می كنیم

سعید متصدی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست درباره حجم تولید پسماند و بازیافت پسماند در كشور می گوید: روزانه 48 هزار تن زباله عادی شهری و روستایی در كشور تولید می شود كه كمتر از 20درصد آن بازیافت می گردد، این در حالی است كه این آمار در كشورهای موفق به 40 تا 55 درصد نیز می رسد.

علاوه بر زباله های عادی و شهری روزانه در كشورمان 400 تن زباله بیمارستانی، 80 تن ویژه بیمارستانی، بیش از 90 هزار تن صنعتی و 380 تن پسماند لجن اسیدی و خاك رنگ بر در كشور تولید می شود.

به گفته متصدی، سالانه 170 میلیون تن پسماند عادی كشاورزی و 200 تن پسماند ویژه و سموم كشاورزی نیز در كشور تولید می شود.

داریوش گل علیزاده، معاون فنی اداره كل محیط زیست استان تهران نیز در این باره به جام جم می گوید: در استان تهران نیز كمتر از 30 درصد پسماندهای تولید شده بازیافت می شود.

وی درباره مشكلاتی كه سبب شده بازیافت بدرستی در كشورمان صورت نگیرد، توضیح می دهد: در كشور با مشكلات زیرساختی مانند تفكیك نشدن زباله از مبدأ و نبود فناوری های جدید برای بازیافت روبه رو هستیم.

نباید فراموش كرد كه با مدیریت پسماند شهری و روستایی می توان گاز متان و برق تولید و به این شكل در مصرف انرژی صرفه جویی كرد.

این در حالی است كه در كشورمان تاكنون برای بازیافت پسماند به شكل خرد و محدود اقداماتی صورت گرفته است و هنوز تفكیك زباله به شكل سنتی از سوی زباله گردها انجام می شود، باید تاكید كرد مسئولان نیز تاكنون نتوانسته اند حلقه اول تفكیك یعنی تفكیك از مبدأ را عملی كنند.

یكی از دلایل شكست این طرح آن است كه مسئولان شهری نتوانسته اند شهروندان را تشویق كنند كه زباله هایشان را تفكیك شده تحویل ماموران جمع آوری زباله بدهند، افزون بر این در محلات نیز سطل زباله مخصوص یا محل ویژه ای برای نگهداری زباله های خشك وجود ندارد.

قانون، ضمانت اجرایی ندارد

معاون فنی اداره كل محیط زیست استان تهران با اشاره به این كه قانون مدیریت پسماند ضمانت اجرایی ندارد، اظهار می كند: مدیریت پسماند در شهرها وظیفه شهرداری هاست و در خارج از حریم شهرها باید از سوی بخشداری و دهیاری ها صورت بگیرد. در این بین وزارت كشور نیز باید محل دفن زباله را مشخص كند.

اما باید یادآور شد دفن زباله در برنامه پنجم توسعه ممنوع شده، زیرا چنانچه زباله بازیافت یا امحا نشد باید برای دفن آن اقدام كرد.

نكته اینجاست كه هنوز زیرساخت های لازم برای جلب مشاركت شهروندان نیز فراهم نشده تا آنها زباله كمتری تولید كرده و پسماندهایشان را تفكیك كنند.

گل علیزاده با اشاره به این كه حدود 11 سال از تصویب قانون مدیریت پسماند می گذرد، عنوان می كند: سازمان حفاظت محیط زیست در حال آماده كردن لایحه ای است كه براساس آن قوانین مدیریت پسماند مورد بازنگری قرار خواهد گرفت.

آفتی به نام الگوبرداری اشتباه

بهروز ده زاد، كارشناس محیط زیست نیز در این باره به جام جم می گوید: مراكز بازیافت پسماند و اشتغالزایی در این حوزه در كشورمان بدرستی مدیریت نشده است، زیرا الگوبرداری نامناسبی از كشورهای موفق صورت گرفته است برای نمونه در استان گیلان اكنون چند جوان در این زمینه سرمایه گذاری كرده و «ورمی كمپوست» تولید می كنند، اما محصول آنها آنقدر گران تمام می شود كه خریدار زیادی ندارد، بنابراین باید مسئولان به بومی سازی الگوها بپردازند.

وی با تاكید بر این كه برای اجرایی شدن مدیریت پسماند به برنامه جامع نیاز است، یادآور می شود: قبل از الگوبرداری باید ابتدا زیرساخت ها را در جامعه آماده كرد و در مرحله بعد به فرهنگسازی پرداخت پس از اجرای موفق این دو مرحله باید به مدیریت درست بازیافت پسماند امیدوار بود.

ده زاد ادامه می دهد: مساله مدیریت پسماند با تك تك مردم سر و كار دارد ، به همین دلیل باید با توجه به نحوه زندگی آنها الگوی مناسبی را ارائه داد.

به گفته وی، فعالیت دلالان در این حوزه نیز سبب شده مدیریت پسماندها بخوبی انجام نشود.

این در حالی است كه باید تاكید كرد مدیریت پسماند پروژه ای زمانبر است و فقط در شرایطی می توان به اجرای درست آن امیدوار بود كه نیروی فعال جامعه در آن نقش ایفا كند، به عنوان مثال می توان پیشنهاد كرد شهرداری ها می توانند با به كارگیری پاره وقت دانشجویان از آنها برای گسترش فرهنگ تفكیك زباله از مبدأ استفاده كنند.

احترام بیشتر به قانون

محمد حقانی، رئیس كمیته محیط زیست شورای شهرتهران نیز در گفت وگو با جام جم می افزاید: دلیل اجرا نشدن قانون پسماند در كشورمان چیزی نیست جز این كه سازمان ها و وزارتخانه های درگیر در این حوزه به قانون عمل نمی كنند. وی ادامه می دهد: حدود هفت سال طول كشید تا این قانون در مجلس سرانجام در سال 83 در مجلس تصویب شد، اما با این كه قوانین خوبی در نظر گرفته شده، اما بیشتر آنها اجرا نشده و یا اگر شده خیلی سطحی بوده است.

به گفته وی، وزارت بهداشت و درمان، وزارت كشور،وزارت جهادكشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری ها در این بین مقصر هستند. حقانی ادامه می دهد: اگر شیوه درست در مدیریت پسماند به كار گرفته شود فقط در بخش تولید تا دفع و دفن پسماند در تهران 5000 فرصت شغلی ایجاد خواهد شد. برای حل معضل مدیریت نشدن پسماند های كشور دست كم مسئولان باید در قوانین بازنگری كرده و شرایطی را فراهم آورند كه بخش خصوصی به سرمایه گذاری در این حوزه تمایل پیدا كند، زیرا بازیافت پسماند در دنیا آنقدر صنعت پرسودی است كه كشورهای پیشتاز در این حوزه برای سرمایه گذاری در كشورهایی دیگر نیز اعلام آمادگی می كنند.

نقش شهروندان در مساله بازیافت پسماند

كلیدی ترین حلقه در مدیریت پسماند را باید نقش شهروندان در تفكیك زباله از مبدا دانست، چون تا زمانی كه شهروندان به این وظیفه خود عمل نكنند، مدیریت پسماند در كشور راه به جایی نمی برد، لازم به یادآوری است كه مدیریت پسماند مساله ای بین بخشی است و حل آن نیاز به همكاری وزارتخانه، دستگاه ها و شهروندان دارد، اما در این بین شهروندان می توانند این مساله را بیش از هر نهاد دیگری مدیریت كنند، زیرا خواسته های آنهاست كه در نهایت سبب تصمیم گیری از سوی مدیران می شود. برای نمونه می توان شرایط چند سال پیش تعدادی از محلات تهران را مثال زد. آن زمان شهرداری برای تفكیك زباله چند سطل مكانیزه با رنگ های متفاوت را در برخی محلات قرار داد تا شهروندان زباله های خشك و تر خود را در سطل های مخصوص قرار دهند، اما شهروندان زیادی به این طرح توجه نكردند به همین دلیل بیشتر این سطل های خاص تخریب یا از سطح شهر جمع آوری شدند.

اما اكنون شرایط تغییر كرده و برخی از شهروندان از نبود سطل های زباله ویژه برای زباله خشك و تر گله دارند، گواه این ادعا نیز كیسه هایی حاوی زباله های خشكی است كه در اطراف سطل های مكانیزه تعدادشان هر روز بیشتر می شود، در واقع شهروندان با این كیسه ها به مدیران شهری این پیام را می دهند كه برای تفكیك زباله های خشك و تر سطل های جداگانه ای در نظر بگیرد، نكته اینجاست كه اگر این روند از سوی شهروندان ادامه پیدا كند، مسئولان شهری ناچار به ارائه پاسخ و عمل مناسب كه همان نصب سطل های ویژه تفكیك زباله است، خواهند شد.

*منبع : روزنامه جام جم

**گروه اطلاع رسانی**1893**9131