نشانه های تمایل غرب به توافق هسته ای با ایران

پایه های اصلی توافقی كه ممكن است در آینده نزدیك در وین نهایی شود، روز سوم آذر ماه 1392 و در ماه های نخستین روی كار آمدن دولت تدبیر و امید در ایران، با امضای یك توافق اولیه در هتل اینتركنتیننتال شهر ژنو در سوییس بنا نهاده شد.

همه چیز بعد از امضای این توافق اولیه در ژنو آغاز شد. مدت كوتاهی بعد از این این توافق، موج جدیدی از سفر هیات های مختلف اقتصادی، تجاری، پارلمانی و سیاسی از سوی كشورهای مختلف جهان به ویژه كشورهای اروپایی به ایران آغاز شد كه در واقع از نخستین نشانه های تمایل و نیاز غرب به امضای توافق هسته ای جامع با ایران بود.



** اهمیت اقتصادی توسعه روابط با ایران

اعمال تحریم های اقتصادی یكجانبه علیه ایران و وادار كردن بسیاری از كشورهای كوچك و بزرگ به تبعیت از این تحریم ها، باعث شد تا غرب سال ها از فرصت بهره مند شدن از روابط تجاری گسترده با كشوری كه از نظر دارا بودن ذخایر نفتی در رتبه چهارم و از نظر ذخایر گاز در ربته دوم كشور های جهان قرار دارد، محروم شود.

تحریم ها علیه ایران از عواملی بود كه سبب افزایش چند برابری بهای این كالای راهبردی در بازارهای جهانی در سال های گذشته شد هرچند كه طی بیش از یك سال اخیرا و بعد از شنیده شدن زمزمه های احتمال توافق تاریخی قدرت های بزرگ جهان با ایران بر سر موضوع هسته ای، نگرانی های ادعایی برخی اعراب حوزه خلیج فارس و دست و پا زدن های آنان برای جلوگیری از تبعات ناشی از این توافق هسته ای و احتمال كاسته شدن از رونق تجارت پرسود آنان با كشورهای مصرف كننده نفت، باعث كاهش ناگهانی بهای این كالا شد.

همچنین نیاز روز افزون اروپا به انرژی و ایجاد بحران سال های اخیر در مناطق شرقی اروپا كه تهدیدی جدی برای تامین گاز مورد نیاز بخش قابل توجهی از كشورهای اروپایی محسوب می شود، اكنون نگاه ها را به سمت منابع عظیم گاز ایران معطوف ساخته است.

در سال های تحریم، فشارهای آمریكا بر تعداد زیادی از كشورهای صنعتی جهان كه همواره به ایران به عنوان یكی از امن ترین و منطقی ترین مقصدهای سرمایه گذاری نگاه می كنند، باعث شد این كشورها نتوانند از فرصت های بكر و سودآور سرمایه گذاری در ایران بهره مند شوند و همچنان به دنبال فرصتی هستند تا از ظرفیت های عظیم سرمایه گذاری در ایران در حوزه های مختلف بهره مند شوند.

سرمایه گذاری های نفتی و گازی، استفاده از ظرفیت عظیم سرمایه گذاری در صنایع گوناگون، تنها بخشی از پتانسیل هایی است كه جذابیت فراونی برای بسیاری از كشورها دارد.

سیر صعودی منحنی سفر مقامات و هیات های مختلف سیاسی و اقتصادی به ایران بعد از توافق اولیه در ژنو، میل و دورخیر كشورها را برای رقابت در استفاده از پتانسیل های فراوان همكاری های اقتصادی و تجاری با ایران به نمایش گذاشت.

اظهارات وزیر خارجه وقت ایتالیا كه به عنوان یكی از نخستین مقامات اروپایی بعد از توافق ژنو، در پایان آذر ماه سال 1392 به تهران سفر كرد، مهر تاییدی بر این واقعیت است. خانم «اما بونینو» كه بعد از 10 سال، اولین وزیر خارجه ایتالیا بود كه به تهران سفر می كرد، پیش از انجام این سفر در مصاحبه ای اذعان كرده بود: در آستانه تعدیل تحریم ها، از هم اكنون یك صف از كشورهایی تشكیل شده است كه آماده حضور در ایران برای تجارت هستند.

او همچنین گفته بود: ما به خوبی می دانیم كه درصورت كاهش تحریم ها، یك مسابقه برای ایجاد روابط با ایران (میان كشورهای غربی) بوجود می آید.



** ناكارآمدی هر گزینه دیگر غیر از توافق و مذاكره

غربی ها و در راس آن آمریكایی كه پیش تر، عادت داشتند از طریق بازی با 'گزینه های غیردیپلماتیك روی میز' برای مرعوب ساختن ایران و استفاده از زبان تهدید برای وادار كردن ایران به دست كشیدن از فعالیت های صلح آمیز هسته ای استفاده كنند، بعد از گذشت مدتی بدرستی دریافتند كه استفاده از هرگونه گزینه دیگر غیر از مذاكره و رسیدن به یك توافق منطقی با ایران، هزینه زیادی برای آنان خواهد داشت.

غربی ها كه اكنون مذاكرات را از هر زمان دیگر در گذشته، جدی تر گرفته اند، به این واقعیت دست یافته اند كه ادامه تحریم ها به زیان خودشان خواهد بود و عبور از مرحله تحریم به مرحله استفاده از گزینه های نظامی نیز هزینه های گزافی برایشان خواهد داشت.

سناریوهای مختلفی كه غربی ها برای ادامه راه در برخورد با ایران به آن فكر می كردند، تشدید تحریم ها، حمله هوایی به تاسیسات، آغاز جنگ تمام عیار علیه ایران، محاصره حوزه خلیج فارس و مذاكره بود. براساس گزارش های مختلف و برآوردهای انجام شده از سوی مراكز ذیربط وابسته به كشورهای گروه 1+5، تشدید تحریم ها دست كم 200 میلیارد دلار، حمله هوایی 500 میلیارد دلار و وارد شدن به جنگ تمام عیار با ایران بیش از دو هزار میلیارد دلار می توانست برای آنان هزینه داشته باشد كه البته هزینه های سیاسی هم به آن افزوده می شد.

آنها مذاكره برای دستیابی به توافق را كم هزینه ترین راه یافتند، راهی كه طبق برآوردهای انجام شده از سوی آنان، كمتر از 100 میلیارد دلار هزینه برایشان خواهد داشت ضمن اینكه می تواند تا حدودی موجب بهبود وجهه نه چندان مطلوب آنان در عرصه بین الملل و نزد افكار عمومی جهان شود.



** ایران، لنگر ثبات و امنیت منطقه

یكی دیگر از دلایل تمایل غرب برای امضای توافق با ایران، موقعیت و نقش غیرقابل انكار ایران در كمك به امنیت، صلح و ثبات منطقه است. موقعیت ژئواسترتژیك ایران در منطقه از جمله برخورداری از نزدیك به پنج هزار كیلومتر خط ساحلی آبهای فوق العاده مهم خلیج فارس و دریا عمان (شامل خط ساحلی جنوب و سواحل جزایر ایرانی در آبهای جنوب) و همچنین همسایگی و مرزهای مشترك طولانی با كشورهایی كه آمریكا و برخی كشورهای غربی منافع زیادی در آن دارند، تنها دو مورد از ویژگی های منحصر بفرد ژئواستراتژیك ایران است كه اهمیت آن برای قدرت های بزرگ هرگز قابل انكار نیست.

پس از لشگر كشی دولت وقت آمریكا به افغانستان و عراق در نخستین سال های هزاره سوم میلادی، اكنون مسایل مربوط به این دو كشور همسایه ایران، مشكلات فراوانی را پیش روی دولت كنونی آمریكا قرار داده است. آمریكا كه قصد ندارد از منافع خود در این دو كشور چشم پوشی كند، برای تامین حداكثری منافع خود، نیاز به استقرار صلح و امنیت در این دو كشور و البته در دیگر كشورهای منطقه خاورمیانه و جنوب آسیا دارد.

واشنگتن برای تحقق این هدف و تامین امنیت منافع خود در منطقه، نیاز به همكاری های ایران دارد. بنابراین امضای یك توافقنامه خوب با ایران را تضمینی برای تحقق اهداف تامین منافع خود در كشورهای منطقه می داند ضمن اینكه تمام كشورهایی كه از نفت كشورهای حوزه خلیج فارس استفاده می كنند، تسلط ایران بر تمام گستره آبهای جنوبی این كشور را عاملی برای تامین امنیت این مسیر راهبردی به عنوان شریان حیاتی اقتصاد خود می دانند.

نیاز به همكاری ایران برای مبارزه موثر با گروه های تروریستی در منطقه را نیز باید از جمله دلایل علاقمندی نیاز طرف مقابل مذاكرات هسته ای برای حصول توافق جامع با ایران برشمرد.



** دلواپسان منطقه ای توافق

امضای توافق نهایی و جامع میان ایران و گروه 1+5 و لغو هم تحریم ها همزمان با امضای توافق، كه انجام آن در روزهای آتی دور از انتظار نیست، دلواپسی و نگرانی هایی را در میان برخی كشورهای نفت خیر حوزه خلیج فارس ایجاد كرده ضمن اینكه سخت موجب پریشانی رژیم های های نامشروع حاضر در منطقه خاورمیانه شده است.

لغو تحریم ها علیه ایران و فراهم شدن زمینه دسترسی سرمایه گذاران بزرگ و غول های صنعتی و نفتی جهان به جذابیت های فراوان سرمایه گذاری و تجارت با ایران، شوك شدیدی به بازارهای پررونق سال های اخیر در برخی كشورهای نفت خیز حوزه خلیج فارس ایجاد خواهد كرد.

برخی اعراب با همراه شدن با رژیم صهیونیستی این بهانه و ادعا را مطرح می كنند كه امضای توافق هسته ای با ایران و موافقت با ادامه فعالیت های هسته ای این كشور، باعث خواهد شد تا ایران بعد از این توافق، به سمت فعالیت های مخفی برای تولید سلاح هسته ای گام بردارد. هدف آنان از این بهانه جویی ها، ترغیب غرب به ادامه تحریم های اقتصادی علیه ایران است زیرا اعراب نمی خواهند مشتریان دست به نقد و تشنه نفت را از دست بدهند. ضمن اینكه آنان علاقه ندارند تا موقعیت ایران در منطقه، بیش از پیش تثبیت شود.

رژیم صهونیستی نیز كه دائم در اندیشه وسعت بخشیدن به دامنه اشغالگری های خود در منطقه است، ایران مقتدر را هسته متراكم جنبش های مقاومت در منطقه می داند و بخوبی واقف است كه با لغو تحریم ها، بر استحكام این هسته متراكم افزوده خواهد شد.

اكنون، در هتل كوبورگ وین، همه چیز برای امضای یك توافق جامع و خوب تقریبا مهیا شده است و اگر 1+5 به تفاهم های انجام شده در مسیر حدود دوسال اخیر مذاكرات از جمله تفاهم لوزان پایبند باشند و زیاده خواهی نكنند، تنها چند گام كوتاه اما مهم دیگر تا امضای 'توافق' قرن باقی است.

آساق**1723