به گزارش روز یكشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، قدمت و سابقه دیرینه فرهنگ كهن ایرانی اسلامی و جلوه های ذوقی و زیبایی شناسی مردمان این دیار همواره منشأ خلق و پیدایش آیین ها، سنت ها و مناسك بسیار بوده است.
هر كدام از آیین ها و سنت های مختلف نمایشی در شاخه ملی، مذهبی، قومی و اقلیمی، نمادی از هویت و شاخصه های اعتقادی مردمان این مرز و بوم است و به جنبه های گوناگون زندگی آنها از جمله نگرش های معنوی و مادی می پردازد.
مناسبت های سور و سوگ مذهبی و دیگر مراسم خاص، آیین ها را به یك فرهنگ زنده تبدیل كرده و آیینه تمام نمای روح ایرانی شده است.
سرزمین ایران با اقوام گوناگونی كه در خود جای داده است، نمایشگاهی بزرگ از آیین ها به شمار می آید كه هریك رنگ و حال و هوای خاص خود را دارند. این آیین ها با بن مایه های معنوی نهفته در آنها، رنگ، موسیقی، حركت، شكل و ظاهرشان، جلوه های گوناگون حیات فرهنگی مردم این سرزمین را به ظهور می رسانند.
عشق و علاقه ایرانیان به پیامبر(ص)، امامان(ع) و آل عترت(ع)، جلوه های متفاوت و پرشوری از هنر و زیبایی را در شكل های گوناگون آیینی پدید آورده است.
** حمله خوانی، شاخه ای از نقالی مذهبی و شیعی
حمله خوانی شیوه ای از نقالی ملی و شیعی است و نمایشگران این گونه آیینی كه به حمله خوانان شهرت دارند درونمایه نقالی خود را از دو حماسه تاریخی، ملی، دینی، مذهبی و تخیلی برگرفته و اقتباس كرده اند.
نخست حمله حیدری اثر میرزا محمد رفیع خان باذل، باذل اهل خراسان بوده ولی در عهد سلطنت شاه جهان به هند رفته و در سال 1123 یا 1124 هجری قمری در دهلی درگذشته است. باذل نتوانست حماسه خود را به پایان برساند.
شاعر دیگری به نام میرزا ابو طالب فندرسكی، - كه نباید او را با فیلسوف ابو القاسم فندرسكی اشتباه گرفت - سروده باذل را به پایان رسانده است. و دوم حمله حیدری كه حمله راجی و یا حمله ملابمونعلی نیز گفته می شود، منبع، مأخذ و مرجع دیگر حمله خوانی است.
** تاثیر حمله خوانی بر دیگر آیین های نقالی مذهبی
حمله خوانی، پرده خوانی و شمایل گردانی نام های گوناگونی است كه به گونه ویژه‌ای از نقالی دینی- مذهبی كه در پیدایش شبیه خوانی یا نمایش تعزیه سهم بارزی داشته، داده شده است.
پرده دار آیین حمله خوانی نقالی بوده است كه بر پرده اش تصاویری از پیغمبر (ص)و خانواده او را نقاشی كرده بود.
حمله‌خوانی از مهمترین اشكال داستان گویی نمایشی (نقالی) است كه در سال های پایانی سلسله صفویان كه در سال های 907 تا 1148 هجری قمری (برابر با 1502 تا 1736 میلادی) در ایران سلطنت كرده اند، پدید آمده و سیر تكوینی و تكاملی خود را در دوران سلسله قاجاری طی كرده است.
نقالان با استفاده از درونمایه حمله حیدری سروده میرزا محمد رفیع خان باذل بخش هایی از آن را برمی گزیدند و برای تماشاگران، با شیوه ها و شگردهای داستان گویی نمایشی، نقل می كردند.
به حمله حیدری باذل، شاعر دیگری به نام میرزا ابو طالب میرفندرسكی بیت هایی كه بیشترشان با شهادت حضرت علی اكبر(ع) مربوط می شده افزوده و در سال 1153 هجری قمری داستان های آن را به پایان برده است.
كتاب حمله حیدری باذل- فندرسكی به سبب داشتن دو سراینده، به دوگانگی سبكی دچار شده است. با این همه ارزش این منظومه شایان توجه بوده است و در جو و فضای شیعی دوران صفویه و آغاز قاجاریه، از استقبال قشرهای اجتماعی متفاوت مردم ایران، برخوردار بوده است و شماری از داستان گویان نمایش گر از این حماسه بهره كلانی برده اند و آن را به مثابه طرح هایی از نمایشنامه برای تماشاگران به اجرا رسانده اند.
حمله خوانان یا نمایشگران و نقالان مذهبی در ایام ماه مبارك رمضان بیش از همه در دهه سوم ماه رمضان به اجرای برنامه می پرداختند و همزمان با ضربت خوردن و شهادت حضرت امیر بیشتر نقل این برخوانان بر زندگی امیرالمومنان حضرت علی(ع) استوار می شد.
حمله خوانی سنتی است كه اغلب در نواحی آذربایجان، گیلان، مازندران و خراسان شمالی و مركز كشور مورد استفاده قرار می گرفته اما نمونه های اجرایی از این آیین نمایشی در باقی نقاط كشور نیز به ثبت رسیده است.
فراهنگ**9266**1601**
تاریخ انتشار: ۲۱ تیر ۱۳۹۴ - ۱۱:۱۵
تهران - ایرنا - حمله‌خوانی شیوه ای از نقالی ملی و شیعی است و نمایشگران این گونه آیینی كه به حمله خوانان شهرت دارند درونمایه نقالی خود را از دو حماسه تاریخی، ملی، دینی، مذهبی و تخیلی برگرفته و اقتباس كرده اند.