آب، تشنگی و نیاز بدن

كارشناسان توصیه می‌كنند، آقایان روزانه بیش از 2 لیتر و نیم و خانم‌ها 2 لیتر آب در روز مصرف كنند. در این میان افرادی كه ناراحتی كلیه، ناراحتی‌های قلبی- عروقی و فشار خون دارند باید زیر نظر پزشك آب بنوشند. درصورت حل نكردن معضل تشنگی احتمال ایجاد مشكلات فراوانی وجود دارد.

اما با رعایت چه اقداماتی می توانیم تابستان بی عطش را سپری كنیم. در این خصوص دكتر محمد هاشمی، دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران در وب سایت شخصی خود توضیحاتی ارایه می دهد كه بدین شرح است:



** عطش چیست؟

عطش همان تشنگی تعبیر می‌شود و تشنگی هم نیاز به نوشیدن آب است. این نیاز زمانی بروز می یابد كه بدن در مقابل كم آبی كه با آن مواجه شده واكنش نشان می‌دهد. كم آب شدن بدن نیز زمانی رخ می‌دهد كه آب دفع شده از بدن بیشتر از مقدار جذب آن باشد. از سوی دیگر، عطش به نوعی تشنگی مفرط نیز تعبیر می‌شود كه در گرمای شدید و كم آبی‌های طولانی مدت یا ورزش‌های طولانی و سنگین رخ می‌دهد. وقتی بدن كم آب می‌شود، بزاق دهان را می‌گیرد و احساس خشكی دهان به‌وجود می‌آید. اگر در این مرحله كمبود آب جبران نشود، احساس ضعف، خستگی و سردرد ایجاد می‌شود. تشنگی در اصل علامت خطری برای كم شدن مایعات بدن است. كاهش مایعات نیز می‌تواند در اثر تعریق زیاد، اسهال، استفراغ، تب، آفتاب سوختگی یا رژیم غذایی اتفاق بیفتد.



**حواس تان به میزان آب بدن تان باشد

آنچه مسلم است همه برای ادامه حیات و فعل و انفعالات درون بدن به آب نیاز دارند و این میزان نیاز به‌طور متوسط هشت تا 10 لیوان است كه در كودكان كمتر است اما در بزرگسالان تغییری نمی‌كند. حتی افراد مسن كه به نسبت نیاز بدن‌شان به آب ،كمتر احساس تشنگی می كنند باید حتی الامكان همین میزان آب را در طول روز مصرف كنند تا سلول‌های بدن دچار كم‌آبی نشوند.

دیابتی ها كه به ‌دلیل ماهیت بیماریشان با دفع ادار زیادی مواجه هستند به آب بیشتری نیاز دارند كه بسته به سطح قندخون، داروهای مصرفی و نحوه كنترل بیماری باید با پزشك معالج خود در مورد میزان مصرف آب مشورت كنند. همچنین سطح و نوع فعالیت افراد از نظر قرارگیری آن‌ها در معرض گرما در تعیین میزان نیاز آنان موثر است. فراموش نكنید كه افراد به‌طور معمول، آب را از طرق مختلف نظیر تعریق، ادرار، مدفوع و حتی تنفس در طول روز از دست می‌دهند بنابراین باید بسته به میزان فعالیت میزان دریافت آب را تنظیم كرد.



**روش رفع عطش

آب به‌طور معمول از طرق تنفس، تعریق، ادرار و مدفوع از دست می‌رود. در همین زمان است كه یكی از معجزات خلقت روی می دهد و مركز تشنگی در مغز فعال می شود و اعلام می كند كه به آب نیاز دارد و ما با نوشیدن آب ، نیاز فیزیولوژیك بدن را رفع می كنیم.

نوشیدن آب كافی و فراوان بسیار اهمیت دارد. در فصول گرم سال و به‌ویژه تابستان كه آب بیشتری از طرق مختلف از دست می‌رود، عطش و تشنگی زودتر بروز می یابد.

راهكار اصلی رفع عطش در اصل نوشیدن میزان كافی آب است در كنار آب می‌توان از نوشیدنی‌هایی مانند چای كمرنگ و آبمیوه‌های متفاوت نیز برای رفع تشنگی استفاده كرد. به این نكته باید توجه كنید، برای تامین آب مورد نیاز بدن نباید از نوشیدنی‌های ناسالم استفاده كرد؛ مثلا مصرف انواع نوشابه‎های گازدار و كافئین‎دار نه تنها جایگزین مناسبی برای رفع تشنگی نیستند كه عوارض جسمی متعددی را در پی دارند به عنوان مثال با دخالت در سیستم گوارشی می توانند موجب كاهش جذب كلسیم بدن می‎شوند.

به خاطر داشته باشید، خوردن ناگهانی آب فراوان می‌تواند مشكلات گوارشی و سوء هاضمه در فرد ایجاد كند. توصیه می‌شود بدن به چنین حالتی نرسد و هر نیم تا یك ساعت باید دست‌كم نیم فنجان آب به بدن رساند



**چای با تشنگی چه می‌كند؟

آب مایعی است كه در تمام واكنش‌های بدن شركت دارد و وجود آن برای فعل و انفعالات مختلف در بدن و در نتیجه ادامه حیات انسان الزامی است. آب نیز مانند هوا و غذا یكی از ضروریات زندگی است. بنابراین باید همیشه و به‌صورت مداوم به بدن برسد و در زمان تشنگی هیچ‌چیز نمی‌تواند جایگزین آب شود.

چای نوعی نوشیدنی است كه به‌دلیل داشتن مواد آنتی اكسیدان و ضد‌سرطان برای بدن مفید است اما هیچ‌گاه جایگزین مناسبی برای آب نیست. چای به‌دلیل خاصیت مدر بودن باعث می‌شود، مقدار بیشتری از آبی كه از طرق مختلف به بدن می‌رسد، دفع شود. به‌طور كلی توصیه می‌شود، افراد هنگام تشنگی درصورت دسترسی به آب از این نوشیدنی استفاده كنند.



**خوراكی‌های ضد‌تشنگی

فیبرها در نگهداری آب نقش مهمی دارند بنابراین خوراكی‌های فیبردار گزینه‌های مناسبی در تعادل و تداوم رفع عطش هستند. علاوه بر میوه‌ها، سبزی‌ها هم منبع بسیار مناسب فیبر و در نتیجه آب هستند. كاهو، خیار، كرفس و سبزی خوردن چون آب را در خود نگه می‌دارند باعث استمرار و تداوم آب‌رسانی به بدن می‌شوند. در مقابل برخی خوراكی‌ها مانند انواع شیرینی و كباب و جگر تشدید‌كننده تشنگی هستند و در فصول گرم سال كه احتمال كم‌آبی بیشتر است باید از خوردن آن‌ها پرهیز كرد.



**میوه‌های تابستانی تشنگی را برطرف می‌كنند؟

میوه‌ها علاوه بر نقشی كه در تامین ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی اكسیدان‌ها و فیبر مورد نیاز بدن دارند، نقش مهمی نیز در پیشگیری و درمان انواع سرطان، بیماری‌های قلبی - عروقی، سكته مغزی، پوكی استخوان، دیابت و چاقی ایفا می‌كنند. علاوه بر این، آن‌ها به‌طور كلی یكی از منابع حاوی آب هستند و می‌توان بخشی از نیاز بدن به آب را از طریق میوه‌ها تامین كرد. میوه‌ها در ساختمان خودشان فیبر دارند و این فیبر در دستگاه گوارش باعث ماندگاری آب و تحویل تدریجی آب به جریان خون می‌شود و به این ترتیب تاخیر زیادی در احساس تشنگی به‌وجود می‌آید اما یادآوری می شود كه بدن، نیاز به آب خالص هم دارد و روزانه حدود هشت لیوان آب برای ادامه حیات و حفظ آن ضروری است كه البته بخشی از آن را می‌توان از طریق میوه‌ها به‌دست آورد.



**خاك‌شیر و عرقیات گیاهی می‌توانند رفع عطش ‌كنند

به‌طور كلی دو مساله یعنی نیاز بدن به آب و احساس تشنگی مطرح است. زمانی كه درباره احساس تشنگی بحث می‌شود برخی از نوشیدنی‌ها مثل شربت آبلیمو كه به‌دلیل وجود آبلیمو در آن ، باعث ترشح بزاق بیشتر می‌شوند، احساس تشنگی را زودتر برطرف می‌كنند ولی این به آن معنا نیست كه نیاز بدن به آب تامین شده است. نوشیدنی هایی مانند خاك‌شیر به‌دلیل داشتن دانه‌های خاك‌شیر كه آب را درون خود حبس می‌كند و چند برابر ظرفیت می‌تواند ذخیره آب داشته باشد در زمان تشنگی نوشیدنی بسیار مناسبی است.

این دانه‌ها در دستگاه گوارش آب را در خود نگاه می‌دارند و به‌تدریج آن را به بدن تحویل می‌دهند و نیاز بدن را در مدت طولانی‌تر نسبت به آب تامین می‌كنند.

نوشیدنی دیگری كه می‌توان نام برد تخم شربتی است كه عملكردی مشابه خاك‌شیر دارد و به‌دلیل نگه داشتن آب درون خود باعث می‌شود، فرد دیرتر احساس تشنگی كند اما از آن‌جا كه این نوشیدنی‌ها با شكر مصرف می‌شوند باید در میزان استفاده از آن‌ها احتیاط كرد چون مصرف بیش از اندازه آن‌ها موجب اضافه وزن و چاقی می‌شود. بهتر است آنها را یا بدون شكر یا با حداقل شكر مصرف كرد.



**خنكی آب تاثیری دارد؟

میزان خنكی آب می‌تواند در رفع علایم تشنگی موثر باشد. یكی از وظایف آب تنظیم دمای بدن است. زمانی كه فرد دچار كم آبی می‌شود، بالطبع دمای بدن نیز دچار تغییراتی شده و علایم نسبت به كم آبی شدیدتر می‌شود. زمانی كه آب خنك همراه با یخ مصرف می‌شود چون دمای بدن را به‌خصوص در قسمت فوقانی دستگاه گوارش برای مدت كوتاهی پایین می‌آورد، احساس لذت‌بخش‌تری دارد ولی این موضوع ربطی به نیاز سلول‌های بدن به آب ندارد. به هرحال بدن به مقدار معینی آب نیاز دارد و دمای آن آب اهمیت چندانی ندارد مگر در حالت گرمازدگی.

در گرمازدگی كه فرد دچار بی‌حالی می‌شود یكی از درمان‌ها غوطه‌ور كردن فرد در یخ است اما در حالت رفع تشنگی نوشیدن آب‌یخ مزیتی از لحاظ سلامت بر نوشیدن آب با دمای معمولی ندارد. حتی در مواردی ممكن است شوك حرارتی نیز به فرد وارد شود.

در ارتباط با مقوله تشنگی و به عنوان تكمیل گفتار بالا تاكید و ذكر چند نكته ضروری است: دو سوم بدن انسان متشكل از آب است، مایعی كه در اغلب فعل و انفعالات حیاتی دخیل بوده است و دریافت كافی آن برای تداوم زندگی و سلامت ضرورت دارد. بدن ما به ازائ هر یك كیلو كالری انرژی مصرفی به یك سانتیمتر مكعب آب نیاز دارد یعنی در مجموع حدود هشت لیوان آب طی شبانه روز باید از طرق مختلف تامین شود.

عمده ترین راه تامین آب بدن از طریق نوشیدن است كه میبایست نكاتی را در مورد آن رعایت كنیم. بهتر است آب را طی ساعات متوالی به صورت آهسته و پیوسته بنوشیم تا ناچار نباشیم به لحاظ فشار تشنگی حجم زیادی از آب را به صورت ناگهانی وارد سیستم گوارشی كنیم.

همچنین دمای آبی كه می نوشیم نیز اهمیت زیادی دارد به ویژه در ماه های گرم سال كه تمایل برای نوشیدن آب یخ یا به اصطلاح تگری زیاد است باید مضرات آن را گوشزد كنیم: نوشیدن آب بسیار سرد از یكسو باعث وارد آمدن شوك حرارتی به دستگاه گوارش میشود كه می تواند در عملكرد این سامانه اختلال ، ایجاد و سلامت آن را خدشه دار نماید. از سوی دیگر می تواند موجب سفت شدن چربی های غذای بلع شده شود و هضم آن ها را با مشكل مواجه سازد. ضمن اینكه مكانیسم تشنگی را نیز مهار نكرده و به عبارتی تشنگی ما را رفع نمیكند.

مطلب بعدی در مورد میزان حجمی از آب است كه در هربار نوشیده میشود. گفتنی است كه نوشیدن آب بالاتر از میزان متعارف و به ویژه به صورت یكباره باعث رقیق شدن شیره گوارشی می شود كه نه تنها فرآیند هضم و جذب غذا را با مشكل مواجه می سازدكه موجب بروز علایم سوء هاضمه همچون دل درد، دل پیچه، نفخ و سایر حالات ناخوشایند این چنینی شود.

بهترین منبع تامین آب مورد نیاز بدن، نوشیدن آب سالم و پاكیزه (تصفیه شده) است.

گرچه می توان مقداری از این نیاز را از طریق میوه جات، سبزیجات و آب میوه های طبیعی تامین كرد اما باید مراقب بود كه در مصرف آنها زیاده روی نكنیم.

نوشیدن آب هایی كه بصورت بسته بندی شده در فروشگاه ها عرضه می شوند نیز بایستی شرایطی داشته باشد. مهم ترین این شرایط نحوه نگهداری آن هاست. مراقب باشید كه بسته های این آب ها توسط فروشنده در چه مكانی نگاهداری می شود و از خرید آن بسته هایی كه در معرض تابش مستقیم آفتاب هستند اكیدا خودداری كنید زیرا گرمای آفتاب موجب رها شدن موادی از بطری پلاستیكی به داخل آب شده كه گرچه رنگ و بویی ندارند اما به شدت سلامتی را به مخاطره می اندازند. این امر پس از خریداری نیز بایستی رعایت شود و باید از نگهداری این بطری ها در داخل اتومبیل به نحوی كه در معرض تابش مستقیم خورشید قرار دارد، اجتناب كرد.

در این روزهای طولانی و آفتابی، داخل كیف و ساك و نیز زیر صندلی ، بهترین مكان های داخل خودرو برای نگداری بطری آب است.

یكی دیگر از این حالات، منجمد كردن آب داخل بطری به بهانه خنك ماندن آن طی روز است. باید بدانیم كه جنس بطری پلاستیكی كه برای این گونه موارد استفاده می شود به تغییرات دما حساس است و یخ زدگی نیز مانند گرمای شدید می تواند موجب ترشح موادی از آن به داخل آب شود كه در دراز مدت خاصیت سرطانزایی دارد. گرچه خنك كردن این بطری ها در دمای یخچال هیچ اشكالی ندارد.

باید خاطر نشان ساخت چنانچه آب لوله كشی شهری توسط مسوولان هر منطقه، مناسب شرب اعلام شده باشد، نوشیدن آب های بسته بندی شده مزیت چندانی ندارد.

علاوه بر اینها ناگفته پیداست كه توجه به تاریخ مصرف این بطری ها از جمله احتیاط های ضروری پیش از مصرف است.

اجتمام(1)**1776 ** 1418