زبان وسیله ای ارتباطی موثر برای تعامل میان انسان ها است و عنصر وحدت بخش ملی، منطقه ای و همچنین انتقال دهنده ی آداب و میراث فرهنگی به نسل های آینده به شمار می رود. تجربه های گرانبهای علمی و پژوهشی بشر با محوریت زبان در طول قرن ها، توسعه و پیشرفت را به همراه داشته است.
حفظ و گسترش زبان و ادبیات فارسی به عنوان گنجینه ای هزارساله و میراث ارزشمند فرهنگی ضرورتی انكارناپذیر محسوب می شود. زبانی شیوا و پرنغز كه تاریخی كهن دارد و ادیبان و شاعران بلندآوازه ی آن در جهان شناخته شده اند. ایرانیان نسبت به این زبان احساس دلبستگی بسیاری دارند. زبان فارسی بنابر اصل پانزدهم قانون اساسي جمهوري اسلامي ایران، زبان رسمي و مشترك ملت ایران به شمار می رود.
همزمان با ورود دانش و تكنولوژی اروپایی در دوره ی قاجاریه به كشور، كلماتی از زبان فرانسه و انگلیسی وارد زبان فارسی شد. انجمن‌های ادبی دوره ی قاجار را می توان پیشگامان معادل‌سازی واژه های فارسی به جای كلمه های بیگانه نامید. فرهنگستان ایران (فرهنگستان اول) برپایه ی كار این انجمن ها در بیست و نهم اردیبهشت 1314 خورشیدی تشكیل شد.
این نهاد در 1333 خورشیدی به طور رسمی تعطیل و پس از 14 سال فرهنگستان زبان ایران (فرهنگستان دوم) شكل گرفت و در این مركز چهار كارگروه زبان‌های باستانی و میانه، واژه‌گزینی، گردآوری واژه‌های فارسی و دستور به فعالیت پرداختند.
سه سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با ادغام 11 مركز و سازمان تحقیقاتی كه فرهنگستان دوم نیز جزو آن ها بود، موسسه ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی بنیان نهاده شد.
شورای عالی انقلاب فرهنگی با هدف تقویت زبان فارسی و همچنین ایجاد مركزی برای جلوگیری از ورود كلمه های بیگانه، اساسنامه ی زبان و ادب فارسی را در 2 جلسه ی جداگانه در بیست و ششم دی 1366 خورشیدی و بیست و چهارم اسفند 1368 خورشیدی به تصویب رساند.
پس از مدتی برپایه ی مصوبه ی مجلس شورای اسلامی و با هدف قانون استفاده نكردن از واژگان بیگانه، فرهنگستان سوم در دوم مرداد 1369 خورشیدی تشكیل و نخستین جلسه ی آن در بیست و ششم شهریور 1369 خورشیدی با دعوت وزارت فرهنگ و آموزش عالي (وزارت علوم، تحقیقات و فناوري) در محل نهاد ریاست جمهوری برگزار شد.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی در چارچوب وظایفی چون ایجاد واحدهاي واژه‌سازي و واژه‌گزیني، نظارت بر واژه‌سازي و معادل‌یابي در ترجمه ها، بهره‌برداري صحیح از زبان‌هاي محلي به‌منظور تقویت زبان فارسی و غني ساختن آن، بررسي و تصویب نتایج فعالیت‌هاي مراكز پژوهشي و فرهنگي و... به فعالیت می پردازد.
*پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز تشكیل فرهنگستان زبان و ادب فارسی با «نسرین پرویزی» معاون گروه فرهنگ نویسی و گروه واژه گزینی این فرهنگستان به گفت و گو پرداخته است.
معاون گروه فرهنگ نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به اهمیت جایگاه زبان و ادبیات گفت: زبان فارسی نماد هویت ملی ایرانیان است و قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز بر آن به عنوان اصل مشترك تمام اقوام ایرانی تاكید می كند. این میراث ارزشمند در طول قرن ها در كتاب های مختلف علمی و ادبی پرورش یافته و بر غنای فرهنگی این سرزمین بیش از پیش افزوده است.
نسرین پرویزی افزود: به مرور زمان میان زبان فارسی و زبان علوم مختلف شكاف ایجاد شده كه فرهنگستان زبان و ادب فارسی تلاش می كند با استفاده از واژه گزینی مناسب و مشورت با كارشناسان و متخصصان این فاصله را از میان بردارد تا این میراث گرانبها به زبان های بیگانه وابسته نباشد.
وی فعالیت كارگروه های این فرهنگستان را مثبت ارزیابی كرد و ادامه داد: فرهنگستان زبان و ادب فارسی با داشتن 13 گروه علمی و پژوهشی وظایف متعددی را بر عهده دارد كه از جمله ی آن گروه ها می توان به آموزش زبان و ادبیات فارسی، فرهنگ نویسی، واژه گزینی، ادبیات انقلاب اسلامی، ادبیات تطبیقی، برون مرزی، تصحیح متون، دانشنامه ی تحقیقات ادبی، دانشنامه ی زبان و ادب فارسی در شبه قاره، زبان و رایانه، زبان ها و گویش های ایرانی، دستور زبان و ادبیات معاصر اشاره كرد.
او درباره ی وظایف گروه واژه گزینی یادآور شد: معادل‌یابی برای واژه های بیگانه وارد شده به زبان فارسی و استانداردسازی مفاهیم و اصطلاحات علوم و شغل های مختلف در محدوده ی زبان فارسی، از مسوولیت های این كارگروه است.
معاون گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی تصریح كرد: زبان فارسی نیز همانند زبان كشورهای دیگر در محیط اینترنت و دنیای مجازی با مشكل مواجه است و گاهی روح زبان فارسی با این مقوله سازگاری ندارد. امیدواریم با تلاش این فرهنگستان كه همواره با شورای مركزی فضای مجازی ارتباط دارد و با همراهی مردم این موضوع به طور صحیح برطرف شود.
او با اشاره به تدوین فرهنگ جامع زبان فارسی در سال های آینده اظهار داشت: گروه فرهنگ نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی مصمم است تا فرهنگ جامع زبان فارسی را تدوین كند كه یك طرح 20 ساله و شامل 40 جلد خواهد بود. به دلیل این كه در ایران روش فرهنگ نویسی گروهی وجود نداشته است و مانند فرهنگ های دهخدا و معین، افراد به تنهایی اقدام به نگاشتن فرهنگنامه می كردند، امید است كه فرهنگستان زبان و ادب فارسی بتواند سنت فرهنگ نویسی را با حضور گروه های متخصص و كارشناس پایه گذاری كند.
نسرین پرویزی درباره ی نشریات فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: اكنون هشت مجله به وسیله ی این نهاد چاپ می شود، نظیر مجله های فرهنگ نویسی و گویش نویسی این مجموعه در كشور وجود ندارد.
او تقویت زبان و ادبیات فارسی را وظیفه ی فرهنگستان دانست و یادآور شد: این نهاد 70 كارگروه تخصصی در رشته های مختلف برای واژه گزینی دارد. هر كدام از كلمه های عمومی یك خوشه واژه در یك تخصص خاص محسوب می شود كه شما نمی توانید آن را عمومی تلقی كنید. فرهنگستان زبان و ادب فارسی تعدادی از كلمه ها كه ممكن است وارد فرهنگ مردم شود و با آن مشكل پیدا كنند، در شورایی با عنوان شورای واژه های عمومی مطرح و بررسی می شود.
معاون گروه فرهنگ نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی تاكید كرد: از چهار سال پیش گروه واژه های عمومی شكل گرفت كه در آن افراد متخصص كه پیشینه ی سال ها واژه گزینی را در كارنامه ی خود دارند، فعالیت می كنند، این گروه سعی دارد تا واژه های عمومی را كه هنوز در میان مردم جا باز نكرده است، بررسی كند و پیش از رایج شدن واژه بیگانه، معادل فارسی آن جایگزین شود. به طور مثال پس از تماس یكی از موسسه های مالی برای معادل سازی برای كلمه ی «وی تی ام» كه دستگاهی جدید محسوب می شود، پس از بحث های فراوان واژه ی «فراپرداز» انتخاب شد. یكی از دلایل این نامگذاری این است كه این دستگاه كاری بیشتر از دستگاه های خودپرداز بانكی انجام می دهد.
نسرین پرویزی در پایان گفت: ما از سازمان ها، اداره ها، مردم و به ویژه استادان و متخصصان در حوزه ی زبان و ادبیات فارسی می خواهیم كه با ارایه ی پیشنهادهای خود در انتخاب واژه های جدید به جای كلمات بیگانه به فرهنگستان زبان و ادب فارسی كمك كنند و پیشنهادهای خود را با ما در میان بگذارند تا این میراث ارزشمند فرهنگی برای آیندگان حفظ شود.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9348**2059**9131
تاریخ انتشار: ۱ مرداد ۱۳۹۴ - ۱۳:۲۳
تهران- ایرنا- دوم مرداد سالروز تشكیل فرهنگستان زبان و ادب فارسی است؛ مجموعه ای فرهنگی كه به منظور حفظ اصالت و گسترش زبان و ادبیات فارسی به عنوان زبان حكمت و زبان حكیمان، از دیدگاه و نظرات متخصصان این حوزه بهره می برد تا سبب تعالی این میراث ارزشمند شود.