راه پُرنشیب و فراز مادران شاغل، تا نوزادشان

با عجله از محل كار بیرون می آید، دعا می كند خیابان های منتهی به خانه، ترافیك نداشته باشد، هنوز نرسیده به منزل، صدای گریه فرزندش را می شنود.
طفل كوچك به محض دیدن مادرش در آستانه در، خودش را به آغوشش می اندازد و با بغض می گوید: مامان شیر!
سازمان جهانی بهداشت هر ساله در تقویم میلادی، یكم تا هفتم ماه آگوست را به عنوان هفته جهانی تغذیه با شیر مادر نامگذاری كرده و برنامه های این هفته در بیش از 170 كشور جهان برگزار می شود.
شعار هفته جهانی تغذیه با شیر مادر در سال 2015 میلادی، حمایت مادران شاغل در تغذیه با شیر مادر و پرورش كودك، است.
برنامه ترویج تغذیه با شیر مادر از سال 1370 در ایران برنامه ریزی و اجرا شد. بر اساس این برنامه، شیر دادن به نوزاد تا 2 سال و هم اتاق بودن مادر و نوزاد در بیمارستان، در دستور كار متولیان امر قرار گرفت و بیمارستان های دوستدار كودك هم بر همین اساس شكل گرفت.
در قالب این برنامه، نوزادان باید تا 6 ماهگی تغذیه انحصاری با شیر مادر داشته باشند.
علاوه بر این مجلس شورای اسلامی ‌دست به كار شد و به منظور تشویق مادران به شیردهی فرزندان، در كنار تصویب قانون مرخصی زایمان و امكانات دیگر، یك ساعت مرخصی شیردهی را برای مادران شاغل لحاظ كرد.
سارا دانشگر كارشناس امور حقوقی گفت: بر اساس تبصره یك ماده سه قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی كه در بیست و دوم شهریور سال 74 به تصویب رسید، مادران شاغل می‌توانند پس از اتمام مرخصی زایمان، روزانه از یك ساعت مرخصی، بدون كسر از مرخصی استحقاقی، برای شیردهی تا 20 ماهگی كودك استفاده كنند.
طبق این مصوبه مجلس، مادارن شاغل در بخش دولتی می‌توانند روزانه یا یك ساعت دیرتر در محل كار حاضر شوند و یا یك ساعت زودتر محل كار خود را ترك كنند.
دانشگر در عین حال می افزاید: از آن سال تاكنون به رغم افزایش مدت مرخصی زایمان از چهار به 6 ماه و پس از آن از 6 به 9 ماه، ساعت شیردهی یا همان پاس شیر، افزایش پیدا نكرده و مدت زمان آن از سال 74 تاكنون همان یك ساعت است.
مرخصی زایمان الناز امیری یك ماهی است به پایان رسیده، این بانوی 32 ساله كارمند یكی از ادارات است، او هر روز یك ساعت و نیم زودتر به منزل برمی گردد و از پاس شیر خود استفاده می كند.
خانم امیری می گوید: ساعت هفت صبح، پسر خواب آلودم را به منزل مادرم می برم و با اینكه او به سنی رسیده كه غذای كمكی هم استفاده می كند، ولی بارها شده در ساعات میانی برای شیر خوردن بهانه می گیرد.
طاهره رفیعی كه به تازگی فرزند سوم خود را به دنیا آورده هم می گوید: همكاری مسوولان اداره یا كارخانه با مادر شیرده شاغل بسیار مهم است، زیرا در برخی ادارات یا واحدهای صنعتی و تولیدی، خانم كارمند یا كارگر موظف است محدوده پاس شیر خود را تعیین كند كه در ابتدا، انتها یا میانه ساعت كار باشد، در حالی كه نمی توان برای یك نوزاد ساعت شیردهی تعیین كرد.
ع - م كارگر یك واحد تولیدی است، او پس از گذشت 6 ماه مرخصی زایمان به محل كار خود بازگشته و می گوید: با اینكه همه جا صحبت از 9 ماه شدن مرخصی زایمان است، اما نوع گفتمان كارفرما و تهدید زیرپوستی وی به قطع قرارداد، در صورت ادامه مرخصی زایمان، باعث شده پس از 6 ماه به محل كار خود بازگردم.
وی با بیان اینكه فرزند یك خانم كارگر به اندازه فرزند یك خانم كارمند نیازمند مراقبت است، افزود: با اینكه طرح مرخصی 9 ماهه زایمان در دستگاه های دولتی اجرا می شود، ولی هنوز اجرای آن در واحدهای صنعتی بخش خصوصی به صورت الزام درنیامده و بسیاری از مادران كارگر در این مورد دغدغه دارند.
این مادر كه اولین فرزند خود را به دنیا آورده است، می گوید: حداقل اگر مرخصی زایمان امثال ما همان 6 ماه در نظر گرفته می شود، كارفرما مهد كودكی در كنار واحد صنعتی راه اندازی كند كه ما از پاس شیر محروم نباشیم چرا كه زمان رفت و برگشت از محل كار در شهرك صنعتی تا منزل همان یك ساعت و نیم است و وقتی برای رسیدگی به نوزادمان باقی نمی ماند.
مادران شاغل شیرده بر اساس قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی، می‌توانند در ساعات كار روزانه، حداكثر از یك ساعت مرخصی ساعتی استفاده كنند و همچنین می‌توانند بر حسب نیاز كودك شان، از این مرخصی حداكثر در سه نوبت استفاده نمایند.
بر اساس آیین‌نامه اجرایی این قانون، این بند شامل مادرانی است كه فرزندانشان در مهدكودك نزدیك محل كار مادر نگهداری می‌شود و امكان رفت و آمد در ساعات اداری برای مادر مقدور است.
اكرم - م كه از مادران شاغلی در بخش خصوصی است، معتقد است: این قانون نیز مثل قانون افزایش مرخصی زایمان تنها در سازمان‌های دولتی اجرایی می‌شود.
وی ضمن درخواست از متولیان امر برای رسیدگی به وضع مرخصی های شیردهی مادران شاغل در بخش خصوصی، به مادران شاغل در دستگاه های دولتی توصیه كرد: از آنجایی كه این مرخصی استحقاقی است، در صورتی ‌كه كارمندان زن از آن استفاده نكنند، در مرخصی‌های آنان ذخیره نمی‌شود، بنابراین بهتر است از این مرخصی به نحو احسن استفاده كنید تا ساعات بیشتری را در كنار فرزند خود باشید.
توجه به این نكته ضروری است كه كار بیرون از منزل، فرصت مادر را برای شیردهی محدود می كند.
مطالعات نشان داده است كه پس از زایمان، مقدار شیر در مادران شاغل مانند غیرشاغلین است، اما پس از گذشت چندین ماه این میزان در مادران شاغل كاهش چشمگیری می یابد.
كاهش شیر می تواند به دلیل اطلاعات كم مادر در مورد نحوه شیردهی، خستگی و كمبود وقت مادر، تبلیغات متعدد در مورد تغذیه با شیر خشك و نگرانی مادر در مورد بی قراری كودك در زمان حضور نداشتن وی در منزل باشد.
با توجه به اهمیت حمایت از مادران شاغل شیرده، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی هم تشكیل كارگروه حمایت از مادران شاغل در شیردهی و پرورش كودكان را در دستور كار خود قرار داده است.
رییس اداره سلامت كودكان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكی گفت: این كارگروه با همكاری معاونت امور زنان ریاست جمهوری ، وزارت رفاه و سازمان بهزیستی ظرف یك ماه آینده تشكیل خواهد شد و قوانین كار مادران شاغل را در خصوص شیردهی و پرورش كودكان بررسی و پیگیری می كند .
دكتر حامد بركاتی خاطرنشان كرد: این كارگروه نقش حمایتی از قوانین كار مادران را ایفا می كند و با شناسایی قوانینی كه سد راه شیردهی و در كنار هم بودن مادر و فرزند است، مشكلات آنها را رفع خواهد كرد.
وی با اشاره به تصویب ﻗﺎﻧﻮن ﺗﺮوﯾﺞ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ﻣﺎدر و ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻣﺎدران در دوران ﺷﯿﺮدهی در سال 74 و اصلاح آن در سال 86، گفت: قوانین كار مادران شاغل به ویژه، در بخش خصوصی باید مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد، زیرا مادران شاغل به ویژه در بخش خصوصی، در صورت استفاده از قوانین ساعات شیردهی كودكان خود، امنیت شغلی ندارند و از مرخصی های زایمان و شیردهی استفاده نمی كنند.
رییس اداره سلامت كودكان وزارت بهداشت، تصریح كرد: درست نیست بگوییم این مادران به دلیل اولویت دادن كار خود، نمی خواهند از مرخصی زایمان و پاس های شیردهی استفاده كنند، بلكه باید توجه كنیم كه آنها به شغل خود نیاز دارند و اگر شغل نداشته باشند، نمی توانند نقش حمایتی و پرورشی را برای كودكان خود ایفا كنند.
بركاتی با اشاره به لایحه ترویج تغذیه با شیرمادر، گفت: در این حوزه خیلی كار كرده ایم و با تشكیل كارگروه حمایت از مادران شاغل در شیردهی و پرورش كودكان ، فضای اجتماعی برای حمایت از آنان ایجاد خواهد شد.
وی با تاكید بر اهمیت فرهنگ سازی حمایت از مادران شاغل برای شیردهی و پرورش كودكان گفت: باید این باور در كارفرمایان ایجاد شود كه اگر دغدغه مادران شاغل را برطرف كنند، این زنان تمایل بیشتری برای بهتر انجام دادن كارها خواهند داشت.
شیرمادر بهترین غذا برای نوزاد است، این جمله را حتی روی قوطی های شیر خشك هم نوشته اند.
همه می دانند كه این شیر مادر به عنوان واكسنی طبیعی نوزاد را تا 2 سالگی از ابتلا به بسیاری از ضعف ها و بیماری ها مصون نگه می دارد.
آزاده علیفر متخصص اطفال با بیان اینكه شیر مادر خطر ابتلا به برخی بیماری ها در بزرگسالی را كاهش می دهد، افزود: نوزادانی كه با شیر مادر تغذیه می شوند، در بزرگسالی كمتر در معرض ابتلا به دیابت، بیماری های گوارشی، شب كوری، افزایش كلسترول خون، آسم و آلرژی، كم كاری تیروئید، عفونت گوش، پوسیدگی دندان ها و كمبود آهن هستند.
وی افزایش ضریب هوشی، افزایش وزن و قد و توانایی حرف زدن در موعد مقرر را از مزایای تغذیه با شیر مادر عنوان كرد، گفت: اسیدهای چرب اشباع نشده در شیر مادر، عامل تكامل عصبی و افزایش حداقل سه درجه ای ضریب هوشی كودك است.
این متخصص اطفال، كاهش 25 درصدی ابتلای نوزاد به بیماری اسهال و مرگ ناشی از آن و نیز كاهش 50 درصدی احتمال بستری شدن كودكان را از سایر امتیازات تغذیه نوزادان با شیر مادر در مقایسه با شیر خشك دانست.
البته این فقط نوزاد نیست كه از تغذیه با شیر مادر نفع می برد.
تحقیقات پزشكان نشان می دهد مادرانی كه به نوزادان خود شیر می دهند، ضمن بهبودی سریع تر از خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان هم حفظ می شوند.
پریسا بابایی كارشناس مركز بهداشت سمنان با بیان اینكه احساسات مثبت نسبت به نوزاد در مادرانی كه شیر می دهند قوی تر است، افزود: مادران شیرده تمایل بیشتری به ارتباط متقابل با كودك دارند و این موضوع به آرامش روانی آنها كمك می كند.
وی از بین رفتن سریع اضافه وزن ناشی از بارداری را یكی از آثار شیردهی عنوان كرد و افزود: در مادران شیرده احتمال ابتلا به سرطان پستان و پوكی استخوان هم كاهش چشمگیری دارد.
به گفته وی، بسیاری از سرطان ها از جمله سرطان دستگاه تناسلی در مادران شیرده كمتر اتفاق می افتد و از لحاظ ظاهری هم مادران شیرده از زیبایی اندام بیشتری برخوردارند، زیرا تغذیه با شیر به طور تدریجی از وزن مادر می كاهد.
با اینكه انتظارات بسیاری از مادران شاغل رسیدگی مجدد به نحوه مرخصی های شیردهی هم در سازمان های دولتی و هم خصوصی هست، بهترین راهكار برای رفع دغدغه های این مادران شاید دوشیدن شیر و نگهداری آن در یخچال یا فریزر باشد.
به گفته مریم رضایی كارشناس تغذیه، شیر مادر را می توان تا چهار روز در یخچال نگاه داشت، در این مدت شیر ارزش غذایی خود را از دست نمی دهد و باكتری در آن رشد نمی كند، اما بهتر است كه این شیر در عرض یكی دو روز مصرف شود.
توصیه كارشناسان مواد شیمیایی هم این است شیر مادر در ظرف های شیشه ای خشك و تمیز و یا ظرف های پلاستیك عاری از ماده شیمیایی (بیسفنول آ) در یخچال نگهداری شود.
دهم تا شانزدهم مرداد ماه در ایران هفته شیر مادر است.ك/4
7340/6103