آيا هوشمندها خطرناكند؟

در گزارشي كه در شماره روز پنجشنبه بيست و دوم مرداد 1394 خورشيدي در ستون روزنه به قلم محمدحسين جهان پناه انتشار يافته، آمده است: در اين ميان، رشد سريع تكنولوژي هاي كامپيوتري ظرف ١٠ سال گذشته، موج جديدي از نگراني ها را به دنبال داشته كه نامه اخير دانشمندان به سازمان ملل فقط يكي از نمونه هاي آن است؛ نامه اي كه «موسسه زندگي آتي» با امضاي بيش از هزار دانشمند و محقق برجسته ازجمله «استفن هاوكينگ»، پيرامون نگراني از توسعه تسليحات هوشمند حكايت داشت. اما آيا واقعا تهديد ماشين هاي هوشمند جدي است؟ آيا هوش مصنوعي مي تواند روزي بر هوش انساني غلبه كند؟ فعلانه، در آينده شايد.
واقعيت اين است كه نگراني پيرامون خطر رشد هوش مصنوعي از حوالي دهه ٥٠ ميلادي وجود داشت؛ يعني همان زماني كه «آلن تورينگ»، (پدر تئوري كامپيوتر) و همكارانش، بنيان چيزي را مي گذاشتند كه دنياي كامپيوتر امروزي را تشكيل مي دهد. در همان سال ها، فرضيه اي تحت عنوان تكينگي تكنولوژي مطرح شد كه بيان مي كرد شتاب در فناوري درنهايت باعث مي شود هوش مصنوعي از هوش بشر پيشي گيرد و به تغييرات شگرف يا حتي پايان تمدن بشري منجر شود. هم زمان شدن سرعت گرفتن چرخ هاي تكنولوژي با عصر طلايي نويسندگان علمي-تخيلي مثل «ايزاك آسيموف» و «آرتور سي كلارك»، خيلي زود هوش مصنوعي را به يكي از اصلي ترين محورهاي ادبيات علمي-تخيلي بدل كرد؛ داستان هايي كه عموما از آينده اي ترسناك در مواجهه با ربات هاي هوشمندي حكايت مي كرد كه درنهايت عليه انسان ها (كه درحقيقت اربابان شان هستند)، قيام مي كنند؛ تصويري كه بعدها در فيلم هايي مثل اوديسه فضايي، ترميناتور و ماتريكس به سرعت روي پرده هاي نقره اي سينماها به شهرت رسيد. با وجود اين، حقيقت ماجرا اين بود كه رشد هوش مصنوعي دست كم تا اواخر قرن بيستم آن قدرها سريع نبود كه نگاه هاي زيادي را متوجه خود كند. اما با سرعت گرفتن چرخ هاي صنعت كامپيوتر در سال هاي نخست قرن بيست ويكم، هوش مصنوعي جاني دوباره گرفت و طبيعتا ترس قديمي خيلي زود مجالي براي ظهور يافت؛ نگراني هايي كه پربيراه هم نبود، اما شايد نه به آن تندي كه در داستان هاي علمي-تخيلي تصوير مي شود.
دانسته يا ندانسته، هوش مصنوعي اين روزها در تمام ابعاد زندگي ما حضور دارد. درحقيقت بدون آن عملازندگي ديجيتالي ما لنگ مي ماند. از چيزهاي ساده اي مثل جست وجوهاي اينترنتي گرفته تا دستياران هوشمندي مثل Siri اپل، از كنترل ترافيك تا ماشين آلات خودكار كارخانه ها، از خلبان خودكار هواپيماها تا سيستم هاي خودكار تنظيم مكانيكي ماشين هاي مختلف، همگي فقط مثال هاي كوچكي از نقش هايي هستند كه سيستم هاي خودكار كامپيوتري در زندگي ما ايفا مي كند. طبيعتا كامپيوترهاي هوشمند به زودي نقش هاي به مراتب بيشتري را هم برعهده خواهند گرفت، مثلاهمين حالاسوپركامپيوتر واتسون شركت IBM تعريفي جديد از مشورت با كامپيوتر براي تحقيقات علمي و اقتصادي ارائه كرده است. اما آيا همه اينها مي تواند به آينده اي مانند ترميناتور يا ماتريكس منتهي شود؟ آينده اي كه ماشين هاي فوق هوشمند با باور اينكه بر انسان برتري دارند، تصميم به نابودي بشر گيرند؟ دقيقا نه! درحقيقت چنين آينده ترسناكي بيش از حد فانتزي است. به قول «ميچيو كاكو»، فيزيك دان مشهور ژاپني-آمريكايي، ساخت ماشين هوشمندي كه تصادفا از كنترل خارج شده و به دشمن بشريت بدل شود، مثل اين است كه تصادفا و از روي ناآگاهي يك بويينگ ٧٤٧ بسازيم. هيچ كس تصادفا يك سلاح مرگبار نمي سازد كه خودش را نابود كند.
هوش مصنوعي امروزي آن قدرها كه به نظر مي رسد پيشرفته نيست و فرسنگ ها تا رقابت با انسان فاصله دارد. تسليحات هوشمند امروزي مثل پهپادها همگي درحقيقت در عمده زمان فعاليت خود، زير نظر خلباني هستند كه از زمين آنها را كنترل مي كند و براي هر كاري از پيش برنامه ريزي مي شوند. ماشين هاي هوشمند امروزي همگي فهمي خطي و ازپيش تعيين شده دارند. با استانداردهاي انساني فكر نمي كنند و توانايي آن را هم ندارند. به علاوه حداقل فعلاما نمي توانيم كامپيوتر هوشمندي بسازيم كه بتواند واقعا فكر كند. حتي نمي دانيم چطور بايد چنين ماشيني را ساخت. هرچند شايد اگر روزي توانستيم تعريف بهتري از ضمير ناخودآگاه انسان پيدا كنيم، چنين چيزي هم ممكن شود. با اين اوصاف، تا آن روز شايد مهم ترين نگراني زندگي ماشيني امروز ما باشد كه به صورت افسارگسيخته اي در حال تغيير رفتار و ابعاد زندگي خصوصي ماست. درواقع اين همان بُعد نظريه تكينگي فناوري است كه بيش از ظهور يك هوش مصنوعي افسارگسيخته مي تواند موجب نگراني باشد.
منبع: روزنامه شرق
**گروه اطلاع رساني**9165** 1732