افزایش هفت برابری سهم ایران از موثرترین تولیدات علمی دنیا

دكتر محمد جواد دهقانی سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: مرجعیت علمی و فناوری سرآغاز سیاست های كلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری و استناد ها اصلی ترین شاخص مرجعیت علمی در سطح بین المللی هستند.
وی افزود: یك درصد از مقالات دنیا 15% از استنادهای آن را دریافت می كنند كه آن را مقالات یك درصد برتر بین المللی یا مقالات پراستناد می نامند.
دهقانی با اشاره به اینكه بخش اعظم این مقالات در پیشرفته ترین كشورهای علمی تولید می شوند، گفت: به بیان ارقام، در ده سال گذشته 90% مقالات پراستناد دنیا در پنج كشور تولید شده اند؛ این در حالی است كه در همین دوره زمانی 17 كشور پرتولید 90% كمیت علم دنیا را تولید كرده اند.
وی افزود: بنابراین تولید مقالات پراستناد (مرجع) بسیار دشوارتر از افزایش صرف كمیت تولید علم است. بنابراین باید گفت كه كمیت تولید علم شرط لازم برای توسعه علمی است، اما شرط كافی نیست.
دهقانی اظهار داشت: مقالات یك درصد برتر دنیا جهت توسعه علمی دنیا را نشان می دهند و می توان آنها را به دو دسته مقالات پراستناد و مقالات داغ تقسیم كرد.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: طلایه داران علم موسسه آی.اس.آی (ESI) معتبرترین مجلات بین المللی را به 22 رشته موضوعی تقسیم نموده و بر حسب تعداد استنادهای دریافت شده، مقالات پراستناد را معرفی می كند كه این شامل یك درصد از مقالات دنیا در طول 10سال گذشته می گردد، اما مقالات داغ ، مقالات تنها یك دهم درصد از مقالات برتر را در دو سال اخیر تشكیل می دهند.
دهقانی تصریح كرد: از آنجائی كه كسب مرجعیت علم بین الملل یكی از اهداف اصلی سیاست های كلان علم و فناوری است، تعداد مقالات كشور در مجموع مقالات یك درصد برتر دنیا نیز از اهمیت برخوردار است.
وی در پاسخ به این سوال كه آیا سهم مقالات پراستناد كشور از كل دنیا به موازات سهم كمیت تولید علم كشور از كل دنیا افزایش یافته است گفت: باید در نظر داشت كه تولید این دسته از مقالات ساده نیست.
دهقانی افزود: در پاسخ پرسش طرح شده ارقام موجود در طلایه داران علم موسسه تامسون رویترز (ESI) حاكی از آن است كه پژوهشگران كشور با گذشت زمان چیره دستی بیشتری در تولید علم كسب كرده اند و اندك اندك توانسته اند سهم كشور از مقالات یك درصد برتر دنیا را به موازات رشد تولید علم كشور افزایش دهند.
رییس مركز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری (RICeST) گفت: بررسی تولیدات علمی و مقالات برتر در پایگاه های تامسون رویترز (ISI) تا تاریخ 24 مرداد ماه 1394 نشان می دهد كه در سال 2006 تنها 0.32% (سی و دو صدم درصد) از مقالات پراستناد دنیا توسط كشور تولید می شد، این رقم در سال 2012 به 0.82% (هشتاد و دو صدم درصد)، در سال 2013 به 1.13% ( یك ممیز سیزده صدم درصد) و در سال 2014 به 1.56% ( یك ممیز پنجاه و شش صدم درصد) رسید.
دهقانی افزود: این در حالی است كه در سال 2006 كشور 0.54% (پنجاه و چهار صدم درصد) از كل كمیت تولید علم دنیا را تولید كرده است و در سال 2014 سهم كشور به 1.43% (یك ممیز چهل و سه صدم درصد) از كل تولید علم دنیا رسید. بنابراین می توان گفت كه سهم مقالات یك درصد برتر كشور از كل دنیا از سهم كمیت علم كشور از كل دنیا در حال پیشی گرفتن است.
وی در ادامه گفت: نگاهی به وضعیت كشور تركیه این حالت را بهتر نمایان می سازد. تركیه یكی از كشورهای مهم منطقه و جهان اسلام از حیث كمیت تولید علم است، اما آیا می توان تركیه را به عنوان یك مدل برای توسعه علمی قلمداد كرد و به مقایسه جمهوری اسلامی ایران با این كشور پرداخت؟ آن هم در حالی كه این مقایسه فقط از جنبه كمی صورت گیرد. یكی از عناصر اصلی در تبدیل علم كشور به ثروت و قدرت، افزایش كیفیت تولیدات علمی و كاربردی كردن آن است.
وی خاطرنشان كرد: در سال 2006 تركیه 1.19% ( یك ممیز نوزده صدم درصد) از كل كمیت علم دنیا را تولید می كرد. این رقم در سال 2014 به 1.61% ( یك ممیز شصت و یك صدم درصد) از كل كمیت تولید علم دنیا افزایش یافت. در سال 2006 تركیه 0.62% ( شصت و دو صدم درصد) از كل مقالات یك درصد برتر دنیا را تولید كرد. در سال 2014 سهم تركیه از این دسته از مقالات به 1.05% ( یك ممیز پنج صدم درصد) رسید. بنابراین تركیه بیش از كیفیت به كمیت تولید علم اتكا كرده است.
سرپرست ISC ادامه داد: مقایسه رتبه جمهوری اسلامی ایران و تركیه بر حسب تعداد مقالات پراستناد نشان می دهد كه پژوهشگران كشور به مراتب موفق تر عمل كرده اند. از همین حیث، ایران در سال 2006 رتبه 39 دنیا را در اختیار داشت. این رتبه در سال 2014 به 26 صعود پیدا كرده است.
دهقانی افزود: در حالیكه كه تركیه در سال 2006 رتبه 32 دنیا را در اختیار داشت ولی در سال 2014 به رتبه 34 نزول پیدا كرده است. تبدیل علم به ثروت و قدرت با حفظ ارزش های اسلامی غایت سیاست های كلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است، مسئله مهمی كه بایستی سرلوحه فعالیت علمی قرار گیرد.
وی خاطر نشان كرد: نگاهی به وضعیت كشورها بر حسب تعداد مقالات یك درصد برتر دنیا در سال 2014 نشان می دهد كه جمهوری اسلامی ایران به برترین كشور اسلامی در این حوزه تبدیل شده است و تعداد این دسته از مقالات از سال 1385 تاكنون هفت برابر شده است.
دهقانی گفت: از مجموع مقالات یك درصد برتر، حوزه مهندسی با 325 مقاله در جایگاه نخست قرار دارد. شیمی و ریاضیات هر كدام با 110 مقاله برتر، جایگاه دوم را به خود اختصاص داده اند. فیزیك، پزشكی بالینی و علوم كشاورزی به ترتیب با 84، 54 و 46 مقاله در مرتبه های بعدی قرار دارند.
دهقانی گفت: باید خاطر نشان كرد كه تمامی نویسندگان یك درصد برتر دنیا لزوما دارای مقالات پراستناد نیستند.
وی افزود: چه بسا نویسندگانی به دلیل تعداد مقالات زیاد، تعداد استنادهای زیادی نیز دریافت كرده و در زمره نویسندگان یك درصد برتر دنیا قرار گرفته باشند، اما هیچ مقاله پراستنادی نداشته یا مقالات پراستناد اندكی داشته باشند.
سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: عكس این حالت نیز صادق است. یك پژوهشگر می تواند مقاله پراستناد یا داغ داشته باشد اما جزء پژوهشگران یك درصد برتر دنیا قرار نگیرد. پژوهشگران یك درصد برتر معمولا مدت زمان بیشتری در شبكه علم فعال بوده اند، درحالیكه كه یك پژوهشگر جوان می تواند تحقیقی انجام دهد كه به سرعت مورد توجه جامعه علم بین الملل قرار گرفته و نتیجه پژوهش وی به یك مقاله پراستناد یا داغ تبدیل شود.
علمی(4)**2038**1599