سیدمحمود طالقانی فرزند ابوالحسن علایی طالقانی، در پانزدهم اسفند 1289 خورشیدی در گلیرد طالقان دیده به جهان گشود. هفت ساله بود كه پدرش به محله‌ی قنات آباد تهران مهاجرت كرد. وی پس از گذراندن درس های مقدماتی در مدرسه های رضویه و فیضیه قم تا درجه اجتهاد به تحصیل خود ادامه داد و با انتشار اعلامیه ای در اعتراض به سیاست‌های رضا پهلوی درباره كشف حجاب فعالیت سیاسی خود را آغاز كرد، به همین دلیل برای نخستین بار بازداشت و به6 ماه حبس محكوم شد.
وی با تشكیل «كانون اسلام» به تفسیر قرآن برای همگان پرداخت تا جایی كه گروه های مختلف دانشجویی هم در این جلسه ها شركت می‌كردند.
آیت الله طالقانی پس از حادثه آذربایجان از طرف انجمن تبلیغات اسلامی، اتحادیه مسلمین و جامعه روحانیت آن زمان، برای بررسی این رویداد به آنجا رفت و 10 روز در زنجان و آذربایجان به تحقیق و تفحص درباره ی مساله ی دموكرات ها و حمله ارتش به آن منطقه ها پرداخت و گزارش كاملی را در این زمینه ارایه كرد.
پس از مدتی به صورت رسمی امامت جماعت مسجد هدایت را برعهده گرفت، با كودتای بیست و هشتم مرداد 1332خورشیدی به مبارزه های خود با حكومت پهلوی ادامه داد. در همین زمان ساواك وی را به جرم مخفی كردن سیدنواب صفوی بازداشت كرد و به زندان فرستاد.
او هنگامی كه اززندان آزاد شد، در جریان نهضت ملی نفت نقش موثری را ایفا كرد. روحیه آزادمنشی وی را بر آن داشت كه همواره در راه استقلال و آزادی ملت ایران در مخالفت با استبداد و دیكتاتوری تلاش كند.
این مجاهد راه حق با سخنرانی درباره «جهاد و شهادت» در انجمن اسلامی مهندسین، از ارتباط بهاییت و رژیم صهیونیستی پرده برداشت و پس از قیام پانزدهم خرداد 1342 خورشیدی با افشاگری و روشنگری هایی كه می كرد، بازداشت و به 10 سال زندان محكوم شد. با انتشار خبر محكومیت آیت الله طالقانی، علما در اعلامیه هایی به انتقاد از حكومت پهلوی دوم پرداختند.
آیت الله طالقانی پس از چندبار محكومیت و گذراندن زندان در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی در آبان 1357 خورشیدی از زندان آزاد شد و با پیروزی شكوهمند انقلاب اسلامی امام خمینی(ره) او را به عضویت در شورای انقلاب درآورد. همچنین وی از طرف مردم تهران به عنوان نماینده به مجلس خبرگان قانون اساسی راه یافت.
یكی از یادگارهای وی مساله شوراها بود و بار‌ها به دفاع از اصل شوراها پرداخت و آن را راه حل بسیاری از اختلاف ها دانست كه زمینه ی حكومت مردم بر مردم را فراهم می‌آورد.
این روحانی مبارز در پنجم مرداد 1358 خورشیدی با دستور مستقیم امام خمینی(ره)، نخستین نماز جمعه را در دانشگاه تهران اقامه كرد.
آیت‌الله طالقانی كه از طرف امام(ره) و انقلابیون عنوان ابوذر انقلاب را یافته بود، پس از سال ها مبارزه، سرانجام در نوزدهم شهریور 1358خورشیدی دار فانی را وداع گفت و پیكر وی در بهشت زهرا در تهران به خاك سپرده شد.
این عالم مجاهد، آثار گرانبهایی را از خود به یادگار گذاشته است كه از آن جمله می توان به پرتوی از قرآن، مقدمه و تعلیق بر كتاب تنبیه الامه و تنزیه المله، اسلام و مالكیت، به سوی خدا می رویم، پرتوی از نهج البلاغه، آینده بشریت از نظر مكتب ما، آزادی و استبداد، آیه حجاب، مرجعیت و فتوا، درسی از قرآن و درس وحدت اشاره كرد.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز درگذشت آیت الله سیدمحمود طالقانی به گفتگو با «سیدمهدی طالقانی» فرزند وی پرداخته است.
سیدمهدی طالقانی درباره ارتباط آیت الله طالقانی با سید نواب صفوی گفت: این ارتباط به 1327 خورشیدی باز می گردد، هنگاهی كه حكومت پهلوی اندیشه بازداشت شهید نواب صفوی را در سر می پروراند، آیت الله طالقانی، وی را به همراه همسرش و عبدالحسین واحدی در یكی از روستاهای طالقان اسكان داد. همچنین پس از مدتی بازهم نواب صفوی به همراه دیگر اعضای فداییان اسلام به مدت یك هفته در منزل آیت الله طالقانی پناه گرفتند و یك هفته بعد به اختیار خودشان آنجا را ترك كردند. در آن سال ها كه هیچ كس دغدغه ی پناه دادن به فداییان اسلام را نداشت او آنها را پناه داد.
فرزند آیت الله طالقانی درباره عملكرد و دیدگاه پدرش در ارتباط با مساله فلسطین خاطر نشان كرد: آیت الله طالقانی از زمان استقرار رژیم صهیونیستی با آن مخالف بود و این مخالفت را در داخل كشور و در سفرهایی كه به كشورهای اسلامی داشت، بیان كرد. وی در خطبه های عید فطر 1348 خورشیدی درباره مردم فلسطین سخنرانی كرد و در آن روز از مردم خواست كه فطریه ی خود را برای كمك به فلسطین جمع آوری كنند و هرفردی هر مقداری كه در توان داشت در این زمینه كمك كرد و از سفارت اردن برای فلسطینیان فرستاد.
وی ضمن اشاره به ارتباط آیت الله طالقانی با احزاب و گروه های مبارز پیش از انقلاب اسلامی بیان داشت: پدر با محمد مصدق و آیت الله كاشانی همكاری داشت و در 1340 خورشیدی به همراه بازرگان و دیگر همراهانش نهضت آزادی را بنیانگذاری كرد.
سیدمهدی طالقانی در ارتباط با اندیشه ی سیاسی پدرش یادآور شد: آیت الله طالقانی در مقدمه كتاب «تنبیه الامه» چاره تمام بدبختی ها را كندن ریشه ناپاك شاه پرستی دانست. نظر وی این بود كه در جامعه باید شورایی عمل شود كه این امر با پیروزی انقلاب اسلامی و مشورت امام خمینی(ره) عملی شد. او اعتقاد داشت كه مردم باید در كارها مورد مشورت قرار گیرند. همچنین وی به تضارب آرا معتقد بود و این كه اگر تضارب آرا وجود نداشته باشد فكر جدید به وجود نخواهد آمد، بنابراین باید از افكار و عقاید مختلف استفاده كرد.
وی ضمن اشاره به شكل گیری شورای شهر سنندج به عنوان نخستین شورا پس از پیروزی انقلاب اسلامی اظهار داشت: آیت الله طالقانی بر این باور بود كه باید افراد با افكار مختلف در شوراها حضور داشته باشند و در جذب و اصلاح آنها باید كوشش كرد.
فرزند آیت الله طالقانی با اشاره به شرایط دانشگاه ها در سال های بعداز1320 خورشیدی درباره ارتباط پدرش با دانشجویان و قشر جوان گفت: در آن دوران او به دانش آموزان و دانشجویان توجه زیادی نشان می داد، به همین دلیل مجله «دانش آموز» و «دانشجو»را با همكاری عده ی دیگری از دوستانش منتشر و به دنبال آن انجمن اسلامی مهندسین را راه اندازی كرد و برای گفتگوهای علمی و اعتقادی با دانشجویان به دانشگاه می رفت. این امر چنان در دانشجویان اثر گذار بود كه عده ای از آنها برای استفاده از سخنان او درباره تفسیر قرآن و موضوع های روز، به مسجد هدایت می آمدند.
سید مهدی طالقانی در پایان با اشاره به پیشینه مبارزاتی پدرش و نقش او در مبارزه با حكومت پهلوی گفت: در آن سال ها خانه ی آیت الله طالقانی به صورت پایگاهی برای نیروهای انقلابی تبدیل شده بود و از آن به عنوان بمب ساعتی انقلاب یاد شده است.
«مهدی چمران» رییس شورای شهر تهران و «موسی حقانی» رییس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران درباره ی شخصیت آیت الله طالقانی در سی و ششمین بزرگداشت وی بیان داشتند:
مهدی چمران با اشاره به این كه آیت‌الله طالقانی استوانه محكمی برای انقلاب اسلامی بود، گفت: وی با شجاعت تمام و بیان قاطع و كوبنده سخنان خود را عنوان می‌كرد و در آن زمان فرد مشابه او یا نداشتیم یا بسیار كم داشتیم. او را می توان قوت قلب دیگر روحانیون دانست. تفسیرهای آیت الله طالقانی از قرآن، تفسیری واقعی بود. او باور داشت كه مبارزه با ظلم اصل مهمی در قرآن است. همچنین پشتوانه‌ای قوی برای دانشجویان بود كه این حمایت برای ورزشكارانی مانند غلامرضا تختی نیز دیده می شد.
موسی حقانی در رابطه با دیدگاه های آیت الله طالقانی خاطرنشان كرد: او معتقد بود یك جامعه و تمدن سه دوره دارد. دوره كودكی كه در آن دوره تمدن اسلامی استقرار پیدا كرد. دوره رشد كه همان دوره های شكوفایی تمدن اسلامی است و آخرین دوره، دوره های بلوغ تمدن اسلامی محسوب می شود. اگر آیت‌الله طالقانی زنده بود استكبار ستیز و دست از شعارهای خود برنمی داشت.
*منابع:
- طالقانی، محمود. از آزادی تا شهادت، تهران، ابوذر.
- افراسیابی، بهرام. طالقانی و تاریخ، تهران، نیلوفر.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9362**9128**9131
تاریخ انتشار: ۱۸ شهریور ۱۳۹۴ - ۱۵:۱۳
تهران- ایرنا- آیت‌الله سیدمحمود طالقانی از برجسته‌ترین علمای مجاهدی است كه نقش موثری در راه مبارزه با حكومت پهلوی داشت و با تكیه بر مباحث قرآنی، به آگاهی بخشی و روشنگری در میان قشر جوان جامعه پرداخت.