كابوس نابودي نخلستان هاي سرزمين نخل

نخلستان هاي خوزستان امسال هم به جز آب شور سهمي از كارون نبردند و كارشناسان معتقدند بيش از دو ميليون نخل استان خوزستان قرباني آب شور شده اند.
ميليون ها نخل ديگر استان خوزستان نيز نفس هاي آخر را مي كشند و در صورت عدم تامين آب لازم براي آن بيم آن مي رود تا كمتر از 10 سال ديگر خرما در سرزمين نخلستان ها به رويايي دست نيافتني بدل شود.
ابوحمزه از نخلداران روستاي 'شلهه ثوامر' در آبادان مي گويد: قبلا نخلستان ها را از اروندرود آبياري مي كرديم، اما بعد از كم شدن آب كارون و نيز نفوذ دريا تا داخل رودخانه اروند و متعاقب آن شور شدن اروند كنار از پنج سال پيش براي تامين آب نخلستانها با مشكل مواجه شده ايم.
ابوصالح يكي از نخلداران منطقه 'حفار' شرقي در خرمشهر، نيز مي گويد: اينجا از آب شور هم خبري نيست زيرا آب كارون در اين منطقه هم كم شده و هم شور ولي همين اندازه هم به ما تخصيص نمي يابد.
وي با بيان اينكه نخل ها همه ضعيف و بي بار و برگهايشان نيز خشك شده است افزود: قبلا هر نخل 'برحي' در هر نوبت 250 كيلوگرم محصول مي داد و در خت نخل 'استعمران' 150 كيلوگرم، اما اكنون در هر نوبت 50 كيلوگرم بار مي دهند و حتي كيفيت آن هم پايين آمده است.

*كاهش 40 هزار تني
خوزستان اولين صادر كننده خرماي كشور و دومين استان توليدكننده اين محصول است.
سطح زيركشت نخيلات خوزستان 43 هزار هكتار است كه 33 هزار هكتار آن بارور و مابقي نهال است كه عمده آن در شهرستان هاي شادگان، آبادان، اهواز و خرمشهر قرار دارد.
سالانه حدود 180 هزار تن خرما در خوزستان توليد مي شود كه 120 هزار تن به داخل و خارج كشور صادر مي شود.
معاون توليدات گياهي سازمان جهاد كشاورزي خوزستان مي گويد: شوري بيش از اندازه آب در شادگان، آبادان، خرمشهر و هنديجان خطري است كه نخلستان ها را به شدت تهديد مي كند.
محمد قاسمي نژاد از بين رفتن نخيلات را ناشي از جنگ، كم شدن آب رودخانه، شور شدن آب و مهاجرت بخشي از مردم مي داند و مي گويد: علاوه بر اين وقوع پديده ريزگردها نيز شرايط را براي نخلستان ها نامساعد مي كند.
به گفته وي با اين شرايط 30 تا 35 درصد توليد از بين رفته است و اگر شرايط عادي بود بايد بيش از 220 هزار تن خرما توليد مي كرديم.

*سهم نخلستان ها به نيشكر رفت
كارون، شاهرگ حياتي خوزستان، اكنون حجمي كمتر از نصف سال هاي گذشته را دارد. آب كارون به سختي به نخلستان ها كه در انتهايي ترين قسمت كارون قرار دارند، مي رسد.
شوري آب كارون در مقطع اهواز اكنون به دو هزار و 300 واحد و در ايستگاه پمپاژ مارد (آبادان) به پنج هزار واحد (ميكروموس) مي رسد.
معاون بهره برداري و حفاظت از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان، خشكسالي و كاهش آب كارون را علت اصلي اين موضوع مي داند و معتقد است: به همين دليل كيفيت آب كارون تحت تاثير مد خليج فارس است و بخشي از شوري آن هم به آلاينده هاي رودخانه در طول مسير بستگي دارد.
مصطفي شبه مي گويد: منابع آبي محدود است و ما در خشكسالي به سر مي بريم و بايد پاسخگوي همه باشيم به همين دليل به تمام بهره برداران توصيه كرديم كه آب كمتري مصرف كنند ولي متاسفانه اين توصيه ها رعايت نشده است.
وي مي افزايد: در ماههاي ارديبهشت، خرداد و تير امسال كه برداشت آب براي مزارع نيشكر انجام مي شود، هميشه كيفيت آب به شدت پايين مي آيد و شوري آب رودخانه بسيار بالا مي رود، البته همواره سعي مي كنيم با افزايش رهاسازي آب در دز و كارون اثرات آن را كاهش دهيم.
شبه اظهار مي كند: آمارها نشان مي دهد كه شركت توسعه نيشكر استان بيش از سهم خود آب برداشت مي كند و همين مساله باعث كاهش كيفيت آب كارون شده است.
به گفته وي هفت شركت كشت و صنعت نيشكر در مجموع حدود 200 مترمكعب بر ثانيه آب از رودخانه كارون برداشت مي كنند.
شبه تصريح مي كند: از سوي ديگر پساب هاي شور نيشكر (اگر چه به جز يك واحد تخليه مستقيم به رودخانه نمي شود) روي منابع آب زيرزميني و سطحي تاثير دارد و باعث تشديد شوري آب مي شود.

*10 سال ديگر خرمايي نيست
رييس مركز تحقيقات خرما و محصولات گرمسيري معتقد است: اگر شرايط نامساعد نخلستان ها ادامه پيدا كند تا كمتر از 10 سال ديگر نخلي در خوزستان نخواهيم داشت و خرمايي هم برداشت نخواهد شد.
مسعود لطيفيان ورود فاضلاب و پساب آلوده به كارون را از عوامل كاهش كيفيت خرماي توليدي مي داند و تاكيد مي كند: سدسازي، انتقال آب از سرشاخه هاي كارون و كاهش ورودي آب شيرين به خليج فارس، باعث پيشروي آب دريا و شوري آب كارون شده است كه به تبع آن كشاورزي پايين دست اين رودخانه به ويژه شهرهاي آبادان و خرمشهر به مخاطره افتاده است.
وي تاكيد مي كند: نخل خرما آب و خاك بهتري نياز دارد و شرايط فعلي به هيچ وجه مناسب نيست به طوري كه نخلستان ها اكنون رو به نابودي است.
لطيفيان با بيان اينكه شوري آب و خاك روي كاهش توليد خرما اثر مستقيم دارد، مي افزايد:بعضي بر اين باورند كه نخل تحمل شوري را دارد اما اگر مي خواهيم اقتصادي و با كيفيت باشد بايد نسبت به شوري بسيار حساس باشيم تا كيفيت خوبي از خرما به دست آوريم چرا كه به ازاي هر 10 درصد افزايش شوري آب، محصول 6.8 درصد كاهش مي يابد.
به گفته وي نخل حداكثر تا سه هزار واحد شوري خاك و دو هزار واحد شوري آب را تحمل مي كند.
وي اظهار مي كند: شرايط نامساعد محيطي يكي از مهمترين علل بوجود آمدن بيماري خشكيدگي برگ نخل است كه عمده نخلستان هاي استان با آن درگير هستند.
لطيفيان ادامه مي دهد: هنوز آماري از بيماري خشكيدگي برگ نداريم اما نخلستان هاي منطقه بهمنشير به سمت خشك شدن مي رود و در برخي شهرستان ها همچون شادگان گفته شده تا 60 درصد باعث كاهش توليد شده است.
اين محقق گفت: اين شرايط فعلي فراتر از حد تحمل نخل است و به معني اين است كه به تدريج خرما در خوزستان در حال از بين رفتن است به اين ترتيب كه اگر اين شرايط ادامه پيدا كند كمتر از 10 سال ديگر نخل در خوزستان باقي خواهد ماند.
وي اضافه كرد: نخلداران مصرانه از ما مي خواهند كه راه نجات نخلستان از آب شور دريا را به آنها فرا دهيم اما متاسفانه راهي براي اين امر وجود ندارد.
رييس مركز تحقيقات خرما و محصولات گرمسيري استان خوزستان مي گويد: براي نخلداري بايد بسترهايي فراهم باشد اما اكنون نه آب و نه خاك در اين استان مناسب است و مجموع پارامترهاي زيست محيطي در خوزستان به نحوي دارد عمل مي كند كه شرايط را براي پرورش نخل و توليد خرما سخت مي كند.
وي اظهار مي كند: از سوي ديگر تحمل نخل درمقابل درجه حرارت 50 درجه سانتيگراد است كه در ماه هاي اخير دما به كرات از 55 درجه بالاتر رفته است كه مضرات زيادي دارد.
لطيفيان با بيان اينكه نخلستان ها در حفظ جمعيت روستانشين در مرز‌ها نقش اساسي دارند، تاكيد مي كند: نخلستان ها باعث تعديل شرايط آب و هوايي شده، ميانه كاري را ممكن مي كنند.
وي نابودي خاك، وقوع سيلاب، فرسايش آبي، بادي و خاكي و طوفان هاي شن را از ديگر تبعات نابوي نخلستان ها مي كند و مي افزايد: يكي از عوامل شيوع پديده ريزگرد‌ها تخريب نخلستان ها در ايران، عراق، سوريه، اردن و عربستان است.
گزارش از نادره وائلي زاده
7151/6064 / 1876