موسیقی خیابانی؛ پدیده ای اجتماعی برای دیده شدن

تك نوازی های كنار خیابان ، پارك و سایر معابر عمومی اتفاق تازه ای نیست از دیرباز وجود داشته است آنچه این روزها بیشتر به چشم می خورد اجراهای گروهی این دسته از نوازنده های كنار خیابان است به نحوی كه علاقه مندان به این شیوه از ارایه هنر بیشتر شده و شب و روز هم نمی شناسند.
این نوزاندگان كه برخی از آنها اجراهای خلاقانه و زیبایی هم دارند گذرگاه خاصی ندارند پس دیدنشان هم كار سختی نمی تواند باشد هر جا كه برایشان امكان پذیر است؛ در خیابان، مترو، ایستگاه اتوبوس یا پارك ساز خود را كوك می كنند.
آنها دوست دارند خود را و هنرشان را نشان دهند پس اگر از سرعجله یا دلمشغولی و گرفتاری نخواهیم درنگی اندك برای شنیدن و دیدنشان داشته باشیم چیزی از دست نداده ایم، زیرا به فاصله زمانی كمی فیلم شان به لطف شبكه های اجتماعی، مفصل و كامل به اشتراك گذاشته می شوند.
شتاب و دویدن و همهمه ای مبهم، تنها چیزی است كه با ورود به ایستگاه مترو با آن مواجه می شوی و به فاصله اندكی خود نیز در آن ازدحام گم خواهی شد اما در برخی ایستگاه ها این روزها صدای ساز، صدای متفاوتی است كه ممكن است به گوش برسد. نوایی متفاوت در دل ازدحامی بی پایان كه به امید شنیده شدن نواخته می شود.
در بین همین نوازندگان خیابانی كسانی هستند كه تحصیلات، تخصص و سواد دانشگاهی این كار را دارند، نكته قابل توجه این است كه چرا این افراد خیابان را تنها مجال ارایه ذوق و هنر خود می دانند.
در گفت و گو با این نوازندگان می توان به این نكته پی برد كه خیابان را برگزیده اند زیرا هزینه ای برایشان ندارد و خرسند هستند از اینكه با ارایه هنر خود مردم را شاد می كنند و برخی هم معتقدند با این شیوه زودتر به هدف خود می رسند و در عین حال با مشكلاتی همچون برنامه ریزی و پیگیری برای گرفتن مجوز و در نهایت لغو برنامه مواجه نمی شوند.
یكی از این نوازندگان كه پسری جوان و دانشجوی رشته موسیقی نیز است می گوید؛ نواختن ساز در كنار خیابان كار عجیب و غریبی نیست در همه جای دنیا وجود دارد و مردم هم دیدگاه خاصی ندارند.
این نوازنده كنار خیابان می افزاید: البته مردم كمك كنند یا نكنند تفاوت زیادی ندارد هنوز نمی توان به اندك درآمد حاصل از این كار دل بست. آنكه از روی علاقه و بر پایه توانمندی وارد این حوزه می شود در جستجوی یك خروجی و فرصت است تا آموخته و هنرش را بدون دردسر نشان دهد.
وی می گوید: خرسند است كه با این روش فارغ از هر گونه سخت گیری یا صرف هزینه ای می توان برای مدتی هر چند كوتاه باعث شادی و نشاط مردم شد.
دختر جوانی كه عصرها با سه تارش به خیابان گیشا می آید، خیابان شلوغ تر از آن است كه صدای سه تار؛ این ساز خاموش به گوش برسد. سرگرم نواختن است. اما همین ساز آرام علاقه مندان خود را می تواند پیدا كند تا سرعت گام هایشان را آرام كنند و لحظاتی را هر چند اندك فارغ از هر آنچه فكرشان را مشغول كرده، سپری كنند.
وی كه ظاهری موجه دارد و آرامش سه تار در صدایش نشسته، می گوید: توقف هرچند كوتاه عابرانی كه از خیابان می گذرند برایم رضایت بخش است.

* واكنش مردم به موسیقی خیابانی
واكنش مردم و رهگذران به موسیقی خیابانی به شیوه ای كه این روزها در خیابان ها دیده می شود جالب توجه است؛ یك مرد میانسال در این خصوص می گوید: كاری آبرومندانه است و بی منت و با شرافت دستمزدی هم عایدشان می شود.
یكی دیگر از علاقه مندان به این نوع اجراهای خیابانی هم می گوید: خیلی ساده و صمیمی و خودمانی است هر چند خیلی ها بی تفاوت عبور می كنند.
پسر جوانی كه در حلقه عابرینی كه برای تماشای گروهی از این نوازندگان خیابانی قرار دارد می گوید: این اجراها بسیار جالب است در جوامع پیشرفته، مردم نظاره می كنند، لذت می برند و اگر تمایل داشته باشند پولی هم می دهند.
یكی دیگر از تماشاگران این نوازندگان معتقد است هرچقدر هم كه اجراهای زیبایی داشته باشند اما مردم آنقدر در مشغله های فكری و زندگی فرو رفته اند كه این اجراها نمی تواند به انها آرامش بدهد.
یكی دیگر از شهروندان كه تحصیل كرده رشته جامعه شناسی است در این خصوص معتقد است موسیقی خیابانی یك پدیده جهانی است و در همه جای دنیا وجود دارد و قصد از این كار درآمد و كسب معاش نیست به همین دلیل خیلی ارتباط دادن آن با فشارهای اقتصادی یا اجتماعی نمی تواند صحیح باشد.
این شهروند می افزاید: این نوع موسیقی سبكی خاص در جوامع مدرن به شمار می رود و در جامعه ما نیز به نوعی كم كم شادی و نشاط و حتی دیده شدن سازهای موسیقی را همگانی می كند.
دیگر شهروند تهرانی كه با پدیده موسیقی خیابانی(نوازنده های كنار خیابان) آشناست، می گوید: كسب درآمد بخشی از علت انجام این كار است اما می توان گفت این اقدام نوعی اعتراض به وضعیت موجود موسیقی در جامعه است.

* بررسی جامعه شناسانه پدیده موسیقی خیابانی
یك جامعه شناس و استاد دانشگاه دراین خصوص گفت: موسیقی خیابانی پدیده ای چند بعدی است كه از ابعاد مختلفی باید مورد توجه قرار گیرد. این پدیده از دیدگاه سخت گیری های حاكم بر موسیقی جامعه، استعداد و توانمندی بالقوه جوانان علاقه مند و در مقابل نبود شرایطی برای نشان دادن این توانمندی ها و همچنین نبود فضاهای شهری مناسب برای ارایه این نوع از موسیقی قابل بررسی است.
دكتر 'اصغر مهاجری' در گفت و گو با ایرنا افزود: موسیقی خیابانی پدیده ای پیچیده و چند بعدی است، گاه اعتراضی به نظام های هنجاری رسمی حاكم بر موسیقی در جامعه است. به این صورت كه شرایط مساعد برای شنیدن موسیقی و دیدن آلات موسیقی وجود ندارد بلكه شرایط سختگیرانه و محدود كننده است.
این پژوهشگرمسایل اجتماعی گفت: در چنین شرایطی نظام اجتماعی موسیقی از هنجارهای رسمی حاكم بر فضای موسیقی جامعه تبعیت نمی كند و خود را در خیابان عرضه می كند.
این جامعه شناس با اشاره به ظرفیت و توانمندی های بالقوه عرصه موسیقی یادآور شد: شرایط برای رشد این استعدادها و توانمندی ها فراوان است اما همین توانمندی ها زمانی كه می خواهند از بالقوه به فعل گذر كنند نظام های هنجاری حاكم بر فضای رسمی موسیقی جامعه جلوی این گذر را می گیرد.
وی با بیان اینكه اعتراضی در پدیده موسیقی خیابانی نهفته است، گفت: منظور اعتراض به نظام سیاسی حاكم نیست، بلكه اعتراض به نظام اجتماعی و نظام هنجارهای رسمی حاكم بر موسیقی جامعه است.
دكتر مهاجری ادامه داد: بعد دیگر پدیده موسیقی خیابانی، این است كه جوانان پرورش یافته حوزه موسیقی ثمره تلاش خود را در این بخش نمی بینند و بیكاری موسیقایی شدیدی در تحصیل كنندگان این رشته وجود دارد.
وی افزود: حتی ممكن است به دلیل مشكلات معیشتی، برخی دوست داشته باشند برای اندك درآمدهای معیشتی حاصل از این شیوه به موسیقی خیابانی روی آورند.
این پژوهشگر مسایل اجتماعی با بیان اینكه پدیده موسیقی خیابانی از یك بعد اجتماعی مهم دیگری نیز قابل بررسی است گفت: مدیریت شهری برای شهرنشینان هنوز شرایط شایسته و بایسته ای را فراهم نكرده است.
دكتر مهاجری افزود:فضاهای شهری، مدنی محور طراحی نشده اند به این صورت كه فضاهایی برای نسشتن، روزنامه خواندن، نوشیدن چای و قهوه، شنیدن موسیقی و بحث و گفت و گو طراحی نشده است.
این جامعه شناس گفت: فقدان همین فضاهای مدنی موجب می شود فرایند جامعه پذیری زندگی شهرنشینی هم ناقص انجام شود و در حوزه موسیقی به طور خودجوش با موسیقی خیابانی مواجه شویم و موجب می شود شهروندان لحظاتی مكث كنند كه این هر دو در واقع نیاز اجتماعی خود به فضاهای مدنی را به این شیوه بیان می كنند.
آنچه مسلم است دیدن جوان هایی نوازنده با سازهای ایرانی و غیر ایرانی در كوچه ها و خیابان ها و ایستگاه های اتوبوس و مترو و پارك ها ی تهران است كه فارغ از پیچ و خم های مشكلات عرصه موسیقی با اجرای كنسرت های خیابانی، مخاطبان خود را پیدا می كنند.
گزارش از : مهری میردریكوند
تهرام/ 1920// 1625