قرآن زيستي ، راز ماندگاري استاد شهريار

بيست وهفتم شهريور ماه به بهانه بزرگداشت مقام شاعر پرآوازه استاد محمد حسين شهريار در تقويم رسمي كشور به نام روز 'شعر و ادب فارسي' نامگذاري شده است شاعري كه آيينه تمام نماي شعر ايران است ، آثاراو آنچنان مورد توجه عام و خاص قرار گرفته كه هم شعر و هم نامش از مرزهاي ايران فراتر رفته است .
محمد حسين بهجت تبريزي 'شهريار' از نوابغ عرصه شعر و ادب و در سرايش انواع گونه هاي شعري چون قصيده،مثنوي،غزل، قطعه، رباعي و شعر نيمايي استاد بود ، وي با لطافت، استحكام ، عمق معاني و تصاوير ابتكاري كه در غزل و قصيده و انواع گونه هاي ادبي شعر پارسي وجود دارد مسائل ادبي را به خوبي بيان مي كرد .
سرايش منظومه 'حيدر بابا سلام ' به زبان تركي يكي از ماندگار ترين آثار وي در ادبيات معاصر شناخته شده و به عنوان شاهكار ادبيات آذري در ايران و جهان مطرح است چرا كه با دخالت دادن عنصر عاطفه و احساس در آن بر خواننده و شنونده تاثير عميقي مي گذارد .
او غزل را به سبك حافظ مي سرود و سادگي ، شيوايي كلام و معاني عميق از ويژگي هاي اشعار او است .
با نگاهي گذرا به آثار قله هاي شعر و ادب فارسي از جمله سنايي ، عطار ، مولانا ، سعدي ، حافظ ، نظامي ، صائب و از شاعران معاصر،استاد شهريار مي توان بخوبي فهميد كه رمز ماندگاري آنان مانوس بودن با قرآن بوده است .
سروده هاي اكثر بزرگان شعر و ادب پارسي متاثر از آموزه هاي ديني است و رنگ و بوي قرآني دارد و بسياري ازتلميحات ، تركيبات و تعبيرات آنان به صورت مستقيم يا غير مستقيم با اقتباس يا الهام از اين كتاب مبين و يا احاديث معصومين (ع) است .
يكي از استادان عرصه شعر و ادب به مناسبت بزرگداشت شهريار در گفت وگو با خبرنگار ايرنا از راز ماندگاري اين شاعر ايراني در اذهان مخاطبان مي گويد:
رضا اسماعيلي استاد زبان و ادبيات فارسي راز ماندگاري استاد شهريار را حشر و نشر با قرآن ، برخورداري از دانش و بينش قرآني و وحياني و بهره گيري از آن در اشعارش عنوان كرد و افزود : شهريار به دليل اينكه در خانواده اي روحاني و قرآني متولد شد ، از كودكي با موسيقي روح نواز و معنوي آيات قرآني مانوس و ازمعارف ناب قرآني بهره مند بود.
خودش در اين باره مي گويد : 'من شانس ادبي كه آورده ام، مديون اين هستم كه در دهي بودم و شش سال داشتم، الفبا را خوانده بودم مي توانستم عبارات را بخوانم ولي معاني آنها را نمي دانستم . در اطاق عمه ام كه ما زندگي مي كرديم يك طاقچه بود و در آن طاقچه دو كتاب بود؛ يكي قرآن مجيد و ديگري ديوان حافظ . من مي رفتم اين كتاب ها را باز مي كردم و مي آمدم، يك دفعه آيات قرآن را مي خواندم و يك دفعه حافظ را . از اول مغزم پر شد با اين كلمات موزيكال آسماني قرآن مجيد و اشعار حافظ به طوري كه وقتي بزرگتر شدم شعرهاي ديگر و هر چيز ديگري را كه مي شنيدم مي ديدم به نظرم سبك مي آمد . عمده شانس من اين است كه از اول با قرآن و حافظ شروع شد .'
رضا اسماعيلي افزود : استاد شهريار همچون بزرگان شعر فارسي در سروده هاي خود (سه جلد فارسي و يك جلد تركي كه بالغ بر سي هزار بيت است ) به تكريم قرآن و ترجمه و تفسير منظوم آيات و مفاهيم والاي قرآني پرداخته است .
وي با بيان اينكه شهريار متاثر از 'لسان الغيب حافظ شيرازي' بوده و تخلص خود را نيز با تفال به ديوان وي انتخاب كرد افزود : شهريار در شعري گفته است : ' هر چه دارم همه از دولت حافظ دارم '، به همين دليل اشعار او همچون حافظ سرشار از تلميحات ، اشارات و دقايق قرآني و وحياني است .
اين شاعر معاصر آغاز تحول عظيم روحي و اعتقادي شهريار و انزواي تدريجي اش را كه قرين كتابت قرآن بود را در 49 سالگي يعني حدود سال 1334 دانست و افزود : به قول اين شاعر نامي ؛ بت شكني هايي بود كه به تائب شدن وي انجاميد .
رهبر معظم انقلاب، حضرت آيت الله خامنه اي نيز در مورد اين دوره از زندگي استاد شهريار مي فرمايند : ' اين شاعر نامي، يك دوره عرفاني و معنوي بسيار زيبايي را با انس به قرآن و معنويات و خودسازي گذرانده است و سعي كرده باطن و معنويت خود را صفايي بخشد .'
وي گفت : تسلط شهريار به زبان عربي و انس او با متون عربي به ويژه قرآن كريم ، بدون شك در اين تحول روحي موثر بود.
استاد اوستا هم در مورد انس شهريار با قرآن گفته است : 'شاعر مداومتي بسيار در قرآن كريم، كه منشا فيض هاي بي كرانه و كرامات بي حصر و حد است داشته و همين كتاب 'قرآن' كه آبشخور طبع همه حكما و عرفا بوده است و از اين پس تا دامن قيامت هم خواهد بود، تازگي به سخن استاد شهريار داده است كه وي را از ديگران ممتاز ساخته است .
اسماعيلي در مورد مصداق هايي اين تاثير پذيري گفت : شهريار در غزل معروفي كه در مدح و منقبت حضرت علي (ع) سروده است ، به مضمون آيه 55 سوره مائده اشاره مي كند كه خداوند در اين آيه مي فرمايد : ' جز اين نيست كه ولي شما خداست و رسول او و آنان كه ايمان آورده‏اند، همان ايمان آورندگاني كه اقامه نماز و اداي زكات مي‏كنند در حالي كه در ركوع نمازند .'
شهريار همين مضمون را به صورت منظوم چنين بيان كرده است :
برو اي گداي مسكين در خانه علي زن
كه نگين پادشاهي دهد از كرم گدا را
نگين خاتم جم، در نماز مي بخشند
نظر به حقه ي رندان پاكباز كـنيد
شهريار در اين دو بيت به شان نزول آيه 55 سوره مائده اشاره مي كند كه مربوط به بخشش انگشتر توسط امير المومنين (ع) در حين ركوع به سائل است .
وي به مصداق ديگري از اشعار شهريار كه برگرفته از قرآن است اشاره كرد و گفت : شعر زير نيز با الهام از آيه 12 سوره ابراهيم(ع) ' و علي الله فليتوكل المتوكلين' سروده شده است :
گر دوستان به علم و هنر تكيه كرده اند
ما را هنر نداده خدا جـز توكلي
وي گفت : شعر شهريار در ستايش علامه اميني، و اثر ارزشمند او ' الغدير' نيز به نوعي ترجمه منظوم آيه تطهيراست كه به پاكي اهل بيت (ع) از هر گونه خطا و لغزش اشاره دارد :
كار وصي چون نبي (ص)، امر الهي بود
شور در آن خلق را ، سر به سقر كوبدا
امر گر از خلق بود ، شور در آن جايز است
امر خدا خلق را ، شور به سر كوبدا
وي با بيان اينكه گاهي شهريار مضمون روايات و احاديث را به نظم كشيده است افزود : اين شعر ترجمه منظوم حديثي از رسول اكرم ( ص ) است كه فرموده است : ' كسي كه بغض من و علي را در سينه دارد ، وارد بهشت نمي شود . '
چو بي مهر ولي شد ، چيست ايمان ؟
چراغي كش فـرو خشيد روغن
نيابـد حاسد ما بـوي جنت
مگر اشتر رود در چـشم سوزن
اين استاد زبان و ادبيات فارسي، رازماندگاري شهريار را همچون حافظ در ' قرآن زيستي ' او دانست و گفت : شهريار عاشق و پرورش يافته مكتب قرآن بود و شعرهاي او نيز تجلي گاه و گنجينه آيات قرآني و آموزه هاي اخلاقي و عرفاني است .
وي به يكي از توصيه هاي قرآني شهريار اشاره كرد و گفت : وقتي از استاد شهريار درخواست مي شود كه چند كلمه اي به عنوان اندرز براي جوانان بيان كنند، در پاسخ مي گويند: 'قرآن مي فرمايد: همگي به ريسمان الهي چنگ بزنيد. توسل به حبل الهي در مقابل قضا و قدر. بايد امر به معروف و نهي از منكر كنيم كه جهاد دائمي است و صبر هم بكنيم كه ناملايمات برطرف بشود . '
محمدحسين بهجت تبريزي در سال 1285 هجري شمسي در روستاي خشكناب تبريز متولد شد.
وي در خردسالي با اشعار حافظ شيرازي مانوس شد و دوره دبستان و بخشي از تحصيلات دبيرستان را در تبريز گذراند و ديپلم خود را از مدرسه دارالفنون گرفت.
شهريار پس از اتمام تحصيلات متوسطه وارد دانشكده پزشكي دانشگاه تهران شد اما علاقه او به يك دختر، تحصيلات دانشگاهي وي را ناتمام گذاشت.
وي در اشعار خود از تخلص 'بهجت' استفاده مي كرد اما پس از مدتي، تخلص 'شهريار' را براي خود برگزيد.
شهريار از حافظه اي بي مانند برخوردار بود و همين توانمندي موجب شده بود كه او به زبان تركي، پارسي، عربي و فرانسه تسلط كاملي داشته باشد و به همه اين زبان ها شعر بسرايد.
حيدر بابا ، هذيان دل ، موميايي ، تخت جمشيد ، گوهر فروش ،حراج عشق ، مسافر همدان ،يوسف گم گشته ،علي اي هماي رحمت ، درراه زندگاني ،امدي جانم به قربانت ولي حالا چرا ؟ از جمله سروده هاي اين شاعر نامدار است .
منظومه 'حيدربابايه سلام'، كه در وصف كوه'حيدربابا' و آيينه عشق سوزان او به زادگاهش بود، بارها تجديد چاپ شده و گفته مي شود اين اثر تا كنون به بيش از 90 زبان مختلف دنيا ترجمه شده است .
استاد شهريار در دهه 60 چهره ماندگار ادب پارسي شناخته شد و بر اين اساس بيست وهفتم شهريور ماه به مناسبت بزرگداشت اين شاعر بزرگ و بلندآوازه از سوي شوراي فرهنگ عمومي كشور، به عنوان روز 'شعر و ادب پارسي' نام گرفته است.
شهريار در واپسين سال هاي زندگي به زادگاه خود تبريز بازگشت و در پي يك بيماري به تهران مراجعت كرد.
اين شاعر نام آوازه ايران در 27 شهريور سال 1367 در بيمارستاني در تهران ديده از جهان فرو بست و پيكر وي در مقبره الشعرا شهر تبريز به خاك سپرده شد.
گزارش : مريم زباندان
1630**1641 /6048