انزواي «آيپك»

با پايان جنگ جهاني دوم و حضور پرشمار يهوديان از طيف هايي گوناگون در آمريكا، گروه هاي يهودي براي تاثيرگذاري بر سياست و اقتصاد آمريكا شكل گرفت. در اوايل دهه ي 50 ميلادي بود كه نخستين فرايندهاي لابي گري، به ويژه لابي گري يهوديان در آمريكا به راه افتاد. اين گروه به هم پيوسته از يهوديان آمريكايي كه در سياست و اقتصاد نقش پررنگي ايفا مي كردند، شكل تازه يي از تاثيرگذاري يك اقليت قومي - مذهبي را درون ساختار تصميم سازي آمريكا سازماندهي كردند و با ورود به حوزه هاي سياسي و اقتصادي كليدي اين كشور درصدد سياست سازي برآمدند. نتيجه ي اين روند را مي توان در نام گرفتن جامعه ي سياسي آمريكا به مهد لابي ها ديد.
«كميته ي روابط عمومي آمريكا - اسرائيل» مشهور به «آيپك» در سال 1951 ميلادي (1330 خورشيدي) به رهبري «آي‌.ال.كنن» شكل گرفت. نخستين قدرت نمايي آشكار آيپك در سال 1984 بود. در آن سال، آيپك توانست با بسيج امكانات خود، «چارلز پرسي» سناتور پرقدرت آمريكايي كه رياست كميته ي روابط خارجي سنا را بر عهده داشت و از مخالفان آيپك بود، از صحنه ي سياسي خارج كند.
نفوذ آيپك حاصل كمك مالي اعضاي اين سازمان به ستادهاي انتخاباتي سياستمداران آمريكايي از رييس جمهوري گرفته تا اعضاي كنگره است. براي دهه ها، تلاش آيپك بر اين بود كه پشتيباني هر 2 حزب دموكرات و جمهوريخواه براي حضور در عرصه ي سياست آمريكا را به دست آورد. آيپك طي 8 دهه حضور در عرصه ي سياست آمريكا توانسته است به مهمترين هدف خود يعني بهره گيري از كمك و پشتيباني آمريكا براي بقاي رژيم صهيونيستي دست يابد.
اكنون به نظر مي رسد 2 تحول مهم باعث شده تا اتحاد و ائتلاف هميشگي دولت آمريكا و لابي يهوديان تا حدودي متزلزل شود و به صف آرايي اين 2 بر سر موضوعي چون توافق هسته يي بيانجامد. نخست اين كه، دموكرات‌ ها تا دهه ي 80 ميلادي به دليل پشتيباني گسترده تر دولت هاي دموكرات از صهيونيست ها در جلب پشتيباني و همكاري آيپك دست بالا را داشتند اما اين وضعيت از زمان روي كار آمدن «باراك اوباما» رييس جمهوري آمريكا به آرامي به نفع جمهوريخواهان تغيير كرده است. اين تغيير آن چنان بوده كه آيپك به متحد جمهوريخواهان و پشتيبان منشور و بينش سياسي آنان تبديل شده است. طبيعي است كه در چنين شرايطي، طيفي از دموكرات ‌ها از آيپك فاصله گيرند و اين گروه را صداي جناح تندرو و افراطي حزب جمهوريخواه بدانند.
دگرديسي دوم، حضور بلندمدت «بنيامين نتانياهو» نخست وزير افراطي رژيم صهيونيستي در صدر دستگاه اجرايي اين رژيم است. نتانياهو از زمان روي كار آمدن، وراي موضوع هسته يي، در حوزه ي مهم ديگر سياست خارجي آمريكا يعني «روند سازش» در خاورميانه، موضعي سختگيرانه و حتي در مقابل سياست دولت اوباما اتخاذ كرده است. پيامد اين وضعيت، برخورد آيپك با هسته يي پرقدرت در حزب دموكرات به رهبري اوباما و همگرايي كامل آيپك با حزب جمهوريخواه آمريكا است.
به اين ترتيب، روند «پشتيباني دو حزبي» كه براي سال‌ ها الگوي موفقيت آيپك در صحنه ي داخلي و سياست خارجي آمريكا بود، لرزان شد و در ادامه ي اين روند، به دليل وجود شكاف هاي عميق بر سر پذيرش توافق هسته يي ايران و گروه كشورهاي 1+5 اين گروه و حاميان آن شكست كم سابقه ‌يي را پذيرا شدند.
از ديگر سو، دستيابي ايران و گروه 1+5 به راهكاري در زمينه ي حل و فصل اختلاف هاي هسته يي سبب شد تا چهره ي متفاوتي از آرايش و كنش لابي هاي يهودي و رويكرد اين گروه ها در قبال دولت اوباما بروز يابد. در اين زمينه، لابي يهودي «جي استريت» و آيپك 2 گروهي به شمار مي روند كه بر سر برجام در مقابل هم ايستاده اند.
جي استريت لابي يهودي - آمريكايي است كه در سال 2008 تاسيس شده است. مهمترين هدف و فعاليت جي استريت در زمينه ي به نتيجه رسيدن صلح خاورميانه و جلوگيري از افزايش مناقشه ميان فلسطينيان و رژيم صهيونيستي است. اين گروه مدعي است ديدگاه اكثريت جامعه ي يهوديان آمريكا را نمايندگي مي كند.
در نظرسنجي سال 2013 ميلادي موسسه «پيو»، جي استريت از جمله «ليبرال ترين» گروه هاي دموكرات در سياست آمريكا معرفي شد. دوسوم يهوديان پرسش شونده در اين نظرسنجي خود را دموكرات يا متمايل به دموكرات معرفي كردند. نظرسنجي هاي تازه ي لابي جي استريت نيز نشان مي دهد كه 60 درصد آمريكايي هاي يهودي از توافق با ايران پشتيباني مي كنند.
به اين ترتيب مي توان گفت تاكتيك عملياتي اين 2 طرز تفكر حتي براي دستيابي به اهداف مشترك، با يكديگر تفاوت دارد. بر مبناي اين تفاوت در روزهاي آينده، جريان هاي دست راستي لابي هاي يهودي به رهبري نتانياهو و جريان هاي ليبرالي به رهبري اوباما رييس جمهوري آمريكا براي چندمين بار در برابر هم صف آرايي مي كنند. در اين ميان، برجام به عنوان دستاورد گفت وگوهاي ايران و گروه كشورهاي 1+5 سبب شده است تا در ميان خود لابي هاي يهودي در داخل آمريكا شكافي عميق ايجاد شود. اين در حالي است كه پيش از اين، يهوديان از انسجام و هماهنگي ويژه يي براي تاثيرگذاري بر سياست خارجي امريكا برخوردار بودند.
همچنان كه گفتيم اين شكاف به نوبه ي خود به شكافي بزرگتر ميان دموكرات هاي يهودي و بزرگترين لابي يهودي در آمريكا يعني آيپك نيز منجر شده است. به نظر مي رسد كه برجام توانسته در حوزه ي داخلي آمريكا كاركردي فراتر از يك تحول عادي را ايجاد كند. به رغم ائتلاف و اتحاد طولاني مدت دولت هاي دموكرات و لابي آيپك، در جريان راي گيري هاي سناي آمريكا مشخص شد دموكرات هاي يهودي سنا، راه خود را از لابي يهودي آيپك جدا كرده اند.
با توجه به پيش رو بودن انتخابات رياست جمهوري سال 2016 ميلادي آمريكا، بسياري از ناظران در انتظار محك دوباره ي كنشگري آيپك و ديگر لابي هاي يهودي و تاثير آن در كشاكش رقابت 2 حزب مهم سياسي در جريان انتخابات هستند. اكنون، وراي پيامدهاي مستقيم برجام و ميزان تاثيرگذاري آن بر روندهاي داخلي آمريكا، شكافي در حوزه ي لابي گري و ارتباط هاي اين گروه ها با كانون هاي قدرت و احزاب سياسي ايجاد شده كه مي تواند تا حد قابل توجهي بر تحولات آتي اثرگذار باشد.
* از:سهراب انعامي علمداري (گروه پژوهش و تحليل خبري)
پژوهشم**2040 **9279**2054