فریدون مشیری؛ شاعری میانه گرا

«دل من دیر زمانی است كه می پندارد: «دوستی» نیز گلی است؛ مثل نیلوفر و ناز، ساقه ی ترد ظریفی دارد. بی گمان سنگدل است آنكه روا می دارد، جان این ساقه نازك را -دانسته- بیازارد...» این متن، برگی از دفتر شعر فریدون مشیری شاعر معاصر ایرانی است كه در سی ام شهریور 1305 هجری خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود. اویی كه شعرش آینه تمام نمای احوال و صفت های او دانسته می شود، اندیشه هایش انسان دوستانه و نجیب است و برای احساس و عواطف عاشقانه ی خویش از لطیف ترین و زیبا ترین واژه ها و تعبیرها بهره می جوید.
فریدون مشیری درباره ی زندگی خود چنین گفته است: «در سال ۱۳۲۰ كه ایران دچار آشفتگی‌هایی بود و نیروهای متفقین از شمال و جنوب به كشور حمله كرده و در ایران بودند ما دوباره به تهران آمدیم و من به ادامه تحصیل مشغول شدم. دبیرستان و بعد به دانشگاه رفتم. با اینكه در همه دوران كودكی… از استخدام در ادارات و زندگی كارمندی پرهیز داشتم ولی… در سن ۱۸ سالگی در وزارت پست و تلگراف مشغول به كار شدم و این كار ۳۳ سال ادامه یافت.»
او شاعری میانه گرا بود كه شعرش بازتابی از تمامی نشانه های زندگی و حادثه هایی محسوب می شود كه بر او گذشته است.
تشنه توفان، گناه دریا، نایافته، ابر، ابر و كوچه، بهار را باور كن، ریشه در خاك، پرواز با خورشید، از خاموشی، برگزیده شعرها، كوچه و... از جمله اثرهای ارزنده ی این شاعر برجسته به شمار می رود.
وی علاوه بر فعالیت های ادبی به خبرنگاری و نویسندگی می پرداخت و پس از مدتی توانست مسوولیت صفحه شعر و ادب مجله روشنفكر و تنظیم صفحه شعر و ادبی مجله سپید و سیاه را برعهده بگیرد و به همكاری با مجله ی سخن به سردبیری پرویز ناتل خانلری بپردازد.
او توجه خاصی هم به موسیقی ایرانی داشت. بنابراین به عضویت شورای موسیقی و شعر رادیو درآمد و سهم بسزایی را در پیوند شعر با موسیقی ایفا كرد و در سال های پایانی عمر خود به شركت مخابرات ایران انتقال یافت و در ۱۳۵۷ هجری خورشیدی از خدمت دولتی بازنشسته شد.
سرانجام فریدون مشیری خالق شعر كوچه، پس از سال ها سرودن اشعاری ناب، در سوم آبان 1379 هجری خورشیدی در 74 سالگی در تهران رخ در نقاب خاك كشید.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز تولد فریدون مشیری به گفتگو با «سمیه صدرایی» عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات تهران و استاد زبان و ادبیات فارسی پرداخته است.
**برگی از زندگی فریدون مشیری
سمیه صدرایی فریدون مشیری را زاده ی سی ام شهریور 1305 هجری خورشیدی در تهران دانست و عنوان كرد: او در همان اوان كودكی به همراه خانواده اش به همدان رفت و مدتی در این شهر به تحصیل پرداخت و پس از چندی دوباره به تهران بازگشت و در آنجا با ورود به مدرسه ی دارالفنون و ادیب دوره ی دبیرستان را سپری كرد و با حضور در دانشگاه و به پایان بردن رشته ی زبان و ادبیات فارسی توانست در اداره ی پست و تلگراف مشغول به كار شود.
وی با بیان اینكه فریدون مشیری در خانواده ای اهل شعر و ادب رشد و پرورش یافت، گفت: پدر و مادر این ادیب بنام شعر می سرودند. با وجود چنین شرایطی بود كه او سرودن شعر را از نوجوانی یعنی از 15 سالگی با الهام از شاهنامه خوانی پدرش آغاز كرد و نخستین مجموعه ی شعرهایش را با نام «تشنه ی طوفان» در 28 سالگی با مقدمه ی محمدحسین شهریار و علی دشتی از شاعران و نویسندگان ایرانی به چاپ رساند. مشهورترین اثر شعری وی «كوچه» نام دارد؛ اثری عاشقانه، با زبان نو فارسی كه در اردیبهشت 1339 هجری خورشیدی در مجله ی روشنفكر به چاپ رسید، بیشترین شهرت این شاعر برجسته به دلیل سرودن این اثر جاودانه است.
**دیدگاه فریدون مشیری درباره شاعران سنتی و معاصر ایران
عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات تهران نظر فریدون مشیری را درباره ی شاعران سنتی و معاصر كشور چنین توصیف كرد: به صورت كلی علاوه بر اینكه وی به سنت های پیشینیان احترام می گذاشت، برای شاعران پیش از خود هم ارزش بسیاری قایل بود و در كنار آن به شاعران نو، دیدگاهی مثبت داشت. او با برگزیدن سبك «چهارپاره» در نخستین مجموعه ی شعری خود به نام تشنه ی طوفان، به عنوان یكی از سردمداران این سبك محسوب می شود.
چهارپاره نوعی قالب های شعری به شمار می رود كه در دوره ی معاصر گسترش پیدا كرد و از دوبیتی‌هایی با معنای منسجم تشكیل شده‌ است، با این تفاوت كه برخلاف دوبیتی، به صورت رایج مصرع‌های اول با مصرع‌های دوم و چهارم هم‌قافیه نیست و از نظر وزن نیز كافی است كه مصرع‌ها هم‌وزن باشند. پس از آنكه فریدون مشیری این سبك را در سرودن برخی از شعرهای خویش به كار برد، شاعران پس از وی چون هوشنگ ابتهاج، اخوان ثالث و سیاوش كسرایی به همین سبك به سرایش شعرهای خود پرداختند، بنابراین می توان گفت كه این روش و سبك شعری او كه به سبك شعر گذشتگان و شعر نو احترام گذاشته است، بسیار رواج پیدا كرد و مورد استقبال شاعران و ادیبان این مرز و بوم قرار گرفت.
**فریدون مشیری؛ موسیقیدانی برجسته
وی در ادامه ی سخنانش افزود: فریدون مشیری به موسیقی علاقه ی بسیاری داشت و اینگونه كه در تاریخ عنوان شده است، او به راحتی می توانست ردیف(طرز قرار گرفتن آهنگ‌ها و نغمه های موسیقی) و گوشه (گاهی به آن مقام نیز گفته می‌شود، از اساسی‌ترین مؤلفه‌های هویت موسیقی ایرانی است) هر سازی را كه نواخته می شد، تشخیص دهد، بدین شكل او را یكی از برجسته ترین موسیقیدان های ایران زمین می دانند. وی در آن دوره برنامه ای با نام «گل های تازه» را در رادیو ایران اجرا می كرد كه سبب شهرت بیشتر او در این زمینه شد. این هنرمند مبتكر هم در خواندن و هم در نواختن موسیقی از مهارت بسیاری برخوردار بود.
**فریدون مشیری؛ شاعری میانه گرا
سمیه صدرایی این شاعر برجسته را پیشرو شاعران سنتی چون حافظ، سعدی، فردوسی و ... دانست و خاطرنشان كرد: او به شعر نو نیز علاقه ی بسیاری داشت به گونه ای كه سال ها به ستایش سبك شعری نیمایوشیج می پرداخت. این ادیب فرهیخته هرگز پیوندش را با شاعران پیش از خود و معاصر از میان نبرد. چنان كه او نخستین شعرش را با الهام از شاهنامه ی فردوسی سرود و از طرفی دیگر با شاعران سبك نو مثل نیما یوشیج پیوند عمیقی داشت و همواره در برخی از آثارش شعرهای نیمایوشیج را به عنوان یك نگاه نو می دانست.
او با دیدگاهی تازه به شعر؛ عقیده ها و اندیشه های خود را بیان می كرد. محتوای آثار فریدون مشیری عاشقانه و یا عارفانه بود، البته علاقه ی خاص وی به عرفان در شعرهای او آشكار است كه این امر در مجموعه ای از 100 ماجرا منصوب به شیخ ابوسعید ابی الخیر با عنوان «یك سو نگریستن و یكسان نگریستن» با مقدمه ای به قلم جوادنوربخش كه در 1340 هجری خورشیدی منتشر شد، به صورت كامل دیده می شود. وی از رویدادهای روزگار خویش در جامعه تاثیر پذیرفت و در آثار خود، آنها را منعكس كرد. او پیوند خاصی با زمانه ی خودش داشت و با آن به راحتی ارتباط برقرار كرد و به همین دلیل شعرهایش دربردارنده ی مایه ای از شعر نو و سنتی به شمار می رود.
**تاثیر زندگی شخصی فریدون مشیری بر آثارش
این استاد دانشگاه درباره تاثیر زندگی شخصی فریدون مشیری بر آثارش گفت: وی به دلیل آن كه در 39 سالگی مادرش را از دست داد و به سبب نیازها و مشكل های بسیاری كه در آن دوران داشت، سختی های بسیاری را متحمل شد به ویژه آنكه مجبور بود از 18 سالگی وارد عرصه ی كار شود، چنانكه خود بیان می كند كه در این سن در وزارت پست و تلگراف فعالیت خود را آغاز و 33 سال از عمر گرانقدر خویش را در این كار سپری كرد.
** اثر سروده های فریدون مشیری بر نسل جوان
وی در ادامه یادآور شد: با توجه به اینكه اكنون ما در جریان روش های آموزشی رشته ی زبان و ادبیات فارسی هستیم، باید بگوییم كه دانشجوهای ما بسیار تعصبی از اثرهای وی تاثیر پذیرفتند چنانكه یكی از بهترین شعرهای او به نام كوچه را از بر هستند. این امر نشان دهنده ی علاقه ی دانشجوها و جوانان ما به سبك شعری فریدون مشیری است. آثار وی به دلیل سفرهایی كه او به كشورهای غربی چون آمریكا داشت، بسیار بر روی ادب دوستان آن سرزمین ها تاثیرگذار بوده است. وی با حضور در جلسه های شعرخوانی در كشورهای مختلف نه تنها توانست سبب اثرگذاری بر آنان شود بلكه باعث گسترش زبان و ادبیات فارسی در دیگر سرزمین ها شد.
**روش های آموزشی ادبیات معاصر و سنتی در دانشگاه ها
عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات تهران با بیان اینكه در دانشگاه ها به ندرت ادبیات معاصر تدریس می شود، گفت: در چند سال گذشته آموزش ادبیات معاصر نسبت به سال های پیشین بسیار رواج پیدا كرده است و در دوره ی كارشناسی با آموزش ادبیات معاصر و شعر شاعرانی چون نیمایوشیج و فریدون مشیری به معرفی این شاعران، آثار، زمینه ی فكری و سبك آنها می پردازیم. به گونه ای كه اینك نسبت به سال های پیش استفاده از سبك شعر نو، بسیار گسترش یافته اما در دوره ی كارشناسی ارشد و دكترا به دلیل آنكه واحدهای درسی و زمان محدود است، آثار معاصر تدریس نمی شود اما دانشجویان می توانند سبك شعری شاعران معاصر را به پایان نامه های خود اختصاص دهند.
**فریدون مشیری؛ از بهترین شاعران معاصر
سمیه صدرایی در پایان سخنانش گفت: فریدون مشیری؛ از بهترین شاعران معاصر محسوب می شود كه از غزل های بسیار زیبا و از سبك شعر عالی برخوردار است و توانست با الهام از شعر شاعران سنتی و نو، شعرهایش را گوش نواز و دلنشین كند. باید تلاش شود تا پیوند میان شاعران گذشته و معاصر در میان نسل جوان زنده بماند و با آموزش سبك شاعران نو، آنها از این روش نوین شعری آگاهی یابند.
*گروه اطلاع رسانی (فاطمه مهدوی)
پژوهشم**9128**2002**9131