از جان گذشتگاني كه حيات مي‌بخشند

اين گزارش كه در شماره روز دوشنبه سيزدهم مهر 1394 خورشيدي به قلم امين جلالوند انتشار يافته است، مي افزايد: اين روايت زنان و مردان فداكاري است كه از بزرگ‌ترين دارايي‌شان مي‌گذرند تا با اهداي عضو به انساني ديگر، فرصت حيات دوباره را به همنوعشان هديه كنند.
موضوع اهداي عضو همواره مجموعه اي از آدم هاي مختلف را به چالش نوعدوستي مي كشاند. وقتي بيماري به پيوند عضو فوري نياز دارد، آن وقت اين نزديكان بيمار و خانواده هاي داغدار قربانيان مرگ مغزي هستند كه در امتحاني بزرگ قرار مي گيرند. خيلي ها از اين امتحان سربلند بيرون مي آيند، اما وقتي پيوند عضو از هر كدام از اين روش ها فراهم نباشد، آن وقت بيمار مجبور است در صف خريد عضو پيوندي قرار بگيرد.
از آنجا كه حتي گاهي گذشت يك روز هم براي بيماران نيازمند به پيوند عضو حكم مرگ و زندگي را دارد، فرآيند پيدا شدن عضو پيوندي بايد با سرعت انجام شود. همين تسريع در فرآيند پيدا شدن عضو پيوندي، كاملا منوط به اين است كه فرهنگ اهداي عضو در كشور نهادينه شود تا دسترسي بيماران به عضو پيوندي افزايش پيدا كند.
**روزي 10 بيمار مي ميرد
با وجود اهداي عضو از سوي افراد زنده و همچنين افراد مرگ مغزي شده در كشور، همچنان از آمارهاي رسمي ايران، غم و غصه مي بارد. براساس آمارهاي وزارت بهداشت، روزي هفت تا ده بيمار به دليل پيدا نكردن عضو پيوندي از دنيا مي روند.
اين در حالي است كه كتايون نجفي زاده، رئيس اداره پيوند و بيماري هاي خاص وزارت بهداشت به جام جم مي گويد: اگر عضو پيوندي فقط از 20 درصد مرگ مغزي ها در كشور گرفته شود، مي توانيم همه اعضاي پيوندي بيماران نيازمند به پيوند عضو را تامين كنيم، اما مشكل اينجاست كه اعضاي بدن بسياري از بيماران مرگ مغزي به دست بيمار نيازمند نمي رسد.
گفته مي شود سالانه حدود 5000 تا 8000 مرگ مغزي در كشور ما روي مي دهد، اما آن طور كه وزارت بهداشت آمار داده، فقط 655 مورد از اين مرگ مغزي ها به اهداي عضو به بيمار نيازمند منجر مي شود. يعني مي شود گفت كمتر از 10 درصد خانواده بيماران مرگ مغزي، حاضر به اهداي عضو عزيزانشان مي شوند.
به گفته متخصصان، هر بيمار مرگ مغزي مي تواند جان شش تا هفت بيمار نيازمند به پيوند عضو را نجات دهد، اما متاسفانه خيلي از خانواده هاي بيماران مرگ مغزي راضي مي شوند پيكر عزيزانشان در خاك بپوسد اما جان انساني را نجات ندهند.
**بيماران كليوي، بيشترين دريافت كنندگان عضو پيوندي
هم اكنون حدود 27 هزار بيمار نيازمند به پيوند عضو در كشور داريم كه بيشتر آنها به پيوند كليه نياز دارند، طوري كه آمارها نيز از حدود 23 هزار بيمار كليوي نيازمند به پيوند عضو خبر مي دهد. قسمت بد ماجرا اينجاست كه به گفته نجفي زاده، فقط سالي حدود 3000 عمل پيوند كليه در كشور انجام مي شود. يعني از اين 23 هزار بيمار منتظر دريافت عضو، هر ساله فقط 3000 نفر از آنها شانس دريافت كليه پيوندي را دارند.
در شرايطي كه اين بيماران از شاخص پايين اهداي كليه در كشور رنج مي برند كه به گفته كارشناسان، احتمال مرگ و مير بيماراني كه نياز به پيوند عضو دارند، سه برابر بيشتر از افراد ديگر است.
بعد از بيماران كليوي، بيماران نيازمند به پيوند مغز استخوان و بيماران نيازمند به پيوند كبد، در صدر نيازمندان عضو پيوندي هستند كه رنج هاي آنها دست كمي از بيماران كليوي ندارد.
**آمارهاي جهاني اهداي عضو
شاخص اهداي عضو در كشور ما 7.8 اعلام شده است؛ يعني بر اساس اين شاخص، از بين هر يك ميليون ايراني 7.8 عمل پيوند در سال انجام مي شود، اما براساس آمارهاي جهاني، شاخص قابل قبول در جهان حدود 20 است.
در واقع مي شود گفت كشور ما از شاخص هاي قابل قبول جهاني براي اهداي عضو، حدود سه برابر عقب تر است آن هم در حالي كه سالانه حدود 20 هزار كشته حوادث رانندگي و حدود 8000 مرگ مغزي در سال داريم و در واقع با احتساب اين آمارها، شاخص اهداي عضو در كشور ما بايد از ميانگين جهاني هم بيشتر باشد.
در بين كشورهاي جهان نيز اسپانيا با 34 اهداكننده در هر يك ميليون نفر، ركورددار آمار اهداكنندگان عضو در جهان است. در كشور خودمان هم استان چهارمحال و بختياري با شاخص 13 اهداكننده عضو در هر يك ميليون نفر، رتبه اول را ميان استان هاي كشور به خود اختصاص داده است.
**قانون چه مي گويد؟
پيوند اعضا در ايران، سابقه اي 80 ساله دارد. نخستين عمل پيوند عضو در ايران را به دكتر شمس، بنيانگذار چشم پزشكي نوين در ايران نسبت مي دهند. اين چشم پزشك نخستين عمل پيوند قرنيه را سال 1314 شمسي در يكي از بيمارستان هاي تهران با موفقيت به سرانجام رساند.
از لحاظ حقوقي و قانوني نيز قانون پيوند اعضا در فروردين ١٣٧٩ به تصويب مجلس وقت رسيد. براساس اين قانون اعضاي بيماران فوت شده يا بيماراني را كه مرگ مغزي آنان مسلم است مي توان به شرط وصيت بيمار يا موافقت ولي ميت براي پيوند به بيماراني كه ادامه حياتشان به پيوند عضو يا اعضاي فوق بستگي دارد استفاده كرد.
همچنين بر اساس قانوني ديگر، پيوند عضو از فرد ايراني به بيمار خارجي ممنوع است، بنابراين بيمار خارجي نمي تواند به ايران بيايد و اعضاي بدن يك فرد ايراني را دريافت كند.
**كارت اهداي عضو، شرط كافي نيست
بر اساس آيين نامه استخراج شده از قانون پيوند اعضا در سال 79، اجازه برداشت عضو با وصيت فرد فوت شده و اجازه رضايت ولي دم يا وراث كبير كه شامل پدر يا جد پدري يا فرزند ذكور به بلوغ رسيده خانواده است، امكان پذير است، اما حتي اگر فردي وصيت كرده باشد كه در صورت مرگ مغزي، اعضاي بدنش را اهدا كنند، بدون اجازه اولياي دم، اهداي عضو انجام نمي شود. اگرچه هم اكنون دريافت كارت اهداي عضو، خيلي راحت تر شده و به صورت اينترنتي هم مي توان به اهداي عضو پس از مرگ مغزي رضايت داد، اما اين كارت اهداي عضو بدون رضايت اولياي فرد مرگ مغزي شده، اعتباري ندارد.
فرهنگسازي و آموزش به كمك رسانه ها و توجيه خانواده ها مبني بر اين كه بيمار مرگ مغزي، هرگز دوباره به زندگي برنمي گردد، مي تواند فرهنگ اهداي عضو را در كشور جا بيندازد و به كارت اهداي عضو منزلتي ديگر ببخشد.
**قيمت فروش قانوني كليه 15 ميليون
صف طولاني بيماران نيازمند به پيوند عضو به قدري شلوغ است كه خيلي ها ترجيح مي دهند قانون را دور بزنند و كليه پيوندي را با هر قيمتي كه شده است، به دست بياورند. براي اين تقاضا هم تا دلتان بخواهد عرضه وجود دارد. حتي در نزديكي بيمارستان هاي مجري پيوند كليه و اماكن عمومي مي توانيد تبليغاتي را شاهد باشيد كه در آن فردي، به دليل نياز مالي، كليه اش را به حراج گذاشته است.
حتي پاي اين تبليغات غيرقانوني به فضاي مجازي هم كشيده شده است و دلالاني وجود دارند كه با دريافت مبلغي هنگفت از بيمار، كليه پيوندي را فراهم مي كنند.
اما اگر فرد دهنده و گيرنده كليه پيوندي از مجراي قانوني و از طريق مراجعه به انجمن حمايت از بيماران كليوي اقدام كنند، نرخ هاي قانوني به اين صورت است كه هم اكنون بيماران نيازمند پيوند از اهداكننده زنده غيرفاميل براي دريافت كليه بايد 14 ميليون بابت هديه ايثار و فداكاري و هزينه هاي آزمايش قبل و پس از اهداي كليه بپردازند و مبلغ يك ميليون تومان هديه ايثار نيز از سوي دولت پرداخت مي شود. البته متاسفانه از سال 75 تا الان اين هديه ايثار يك ميليون توماني افزايش پيدا نكرده است.
**بازار غيرقانوني اهدا در انحصار دلال ها
نرخ هاي خريد و فروش اعضاي پيوندي در بازار غيررسمي خيلي بيشتر از رقم هاي خريد و فروش قانوني است. در اين بازار بي حساب و كتاب، نرخ ها را دلال ها و انصافشان تعيين مي كند. به همين علت نمي شود رقم دقيقي براي خريد و فروش غيرقانوني اعضاي بدن اعلام كرد. در اين بازار مكاره، نرخ كليه از 30 ميليون تا حدود صد ميليون تومان متغير است.
البته در صورتي كه دلال احساس كند فرد گيرنده مشكل مالي ندارد، احتمال دارد نرخ ها را به بالاي صد ميليون تومان هم برساند. در اين ميان، كمترين پول به فروشنده واقعي كليه مي رسد و عمده سود به جيب دلال مي رود.
حتي در صف هاي قانوني پيوند عضو هم گفته مي شود اين دلالان نقش پررنگي دارند و با گرفتن مبلغي از بيمار، نوبت دريافت عضو پيوندي را جلو مي اندازند.
**شرايط جسمي اهداي عضو
قلب، ريه ها، كبد، روده ها، لوزالمعده، كليه ها، قرنيه هاي چشم استخوان، غضروف، عروق، تاندون، پوست و مغز استخوان رايج ترين اعضاي قابل اهداي انسان است. اهداي عضو به سن افراد ربطي ندارد و معمولا نيز حدود 70 درصد پيوندها موفقيت آميز انجام مي شود. سازگاري خوني و بافتي بيمار، وخامت شرايط باليني، طول مدت انتظار در فهرست پيوند و فاصله مكاني شخص از واحد پيوند، تعيين مي كند عضو پيوندي به كدام بيمار منتظر برسد. ابتلا به بيماري هاي عفوني حاد مثل ايدز و هپاتيت يا اختلالات مزمن جسمي، مانع اهداي عضو خواهد شد. بيماراني كه عضو پيوندي دريافت مي كنند براي جلوگيري از پس زده شدن عضو پيوندي بايد تا پايان عمر دارو مصرف كنند.
*منبع: روزنامه جام جم
**گروه اطلاع رساني**9165**9131